پیامبر اسلام، در بیان فضیلت اعتکاف، در سخنی گفته است:



"معتکف، همه گناهان را در بند می‌کشد."



یعنی آن که خویشتن را برای مدتی در مکانی محبوس کرده تا به توفیق انس با خداوند و رسیدن به لذت مناجات نایل آید.



اعتکاف از نظر زمان، محدود به وقت خاصی نیست، ولی چون لازمه اعتکاف روزه گرفتن است، در دو روز عید فطر و قربان که روزه حرام است، نمی‌توان معتکف شد. البته بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان و روزهای سیزدهم تا پانزدهم ماه رجب است که در کشور ما، اعتکاف در سه روز ماه رجب رواج دارد و این سه روز، از چند جهت دارای اهمیت است؛ اول اینکه ماه رجب، ماه حرام است و مطابق روایات، اعتکاف در ماه‌های حرام از فضیلت بیش تری برخوردار است و دوم اینکه روزه در ماه رجب فضیلت خاصی دارد (البته تعدادی از علمای شیعه همچون سید علی سیستانی، فضیلت خاصی را برای اعتکاف در ماه رجب قائل نیستند ).



علامه مجلسی درباره کمال اعتکاف می‌نویسد: "کمال اعتکاف در آن است که اندیشه و دل و اعضا بر مجرد عمل صالح وقف گردد و بر در خانه خدای جلیل و در برابر اراده مقدس او به حبس درآید و به زنجیر مراقبت او به بند کشیده شود و از آن چه روزه دار از انجام آن خودداری می‌کند، به طور تمام و کمال بازداشته شود ..."



در کتاب مفاتیح الجنان برای روزه این سه روز ( حتی اگه بدون اعتکاف باشد) ثواب بسیار ذکرشده و عملی بنام عمل ام داود برای آن ذکرشده (صفحات ۲۳۱ الی ۲۴۰)