دشمني به تناسب مورد ، گاه عبادت و گاه گناه شمرده مي شود ،‌از اين رو در قرآن هم به آن امر و هم از آن نهي شده است . خدا مومنان را درباره ي شيطان ، منافقان و ملحدان به دشمني توصيه كرده است ؛ درباره ي شيطان فرمود : « شيطان دشمن شماست پس او را دشمن بدانيد » (1) دربياره منافقان نيز فرمود: « آنان دشمن تواند كه دشمني را به نهايت رسانده اند ؛‌از آنا بر حذر باش » (2) چنان كه عداوت ابراهيم با ملحدان را به عنوان الگوي ديگران ستود و فرمود: « قطعا در گفتار و رفتار ابراهيم و كساني كه با او بودند براي شما سرمشق نيكويي است ؛ آن گاه كه به قوم خود گفتند : ما از شما و آنچه به جاي خدا مي پرستيد دروي مي جوييم و با شرك ورزيدن شما مخالفيم و ميان ما و شما براي هميشه دشمني و كينه پديد آمده است ، مگر اينكه به خداي يكتا ايمان بياوريد . » (3)
در مقابل ، از دشمني با اولياي الهي و مومنان نكوهش شده و در اين باره فرموده است : «‌شيطان مي خواهد از طريق شراب و قمار ميان شما (‌مومنان )‌ دشمني و كينه پديد آورد . »‌(4) محور دستورهاي اسلام نفي دشمني با بندگان خدا ابراز محبت و مودت و مدارا با آنان است ، از همين رو رسول خدا (ص) فرمود: جبرئيل (س) درباره چيزي به اندازه دشمني كردن مردم با يكديگر به من سفارش نكرده [ و همگان را از آن بر حذر داشته ] است ، (5) همچنين فرمود : بعت از نهي از پرستش بت ها ، از چيزي به اندازه دشمني با مردم نهي نشده ام . (6)
در حديث ديگر فرمود: جبرئل هيچ گاه نزد من نيامد ، مگر اينكه مرا موعظه كرد و پايان موعظه اش اين بود كه از برانگيختن دشمني مردم با يكديگر برحذز بش ، زيرا موجب اشكار شدن عيب ها و زوال عزت مي گردد . (7)
لقمان حكيم نيز فمود: حتي دشمن براي خود بر نگزين كه يك دشمن نيز بسيار است . (8)


اقسام دشمن
مطلب مربوط به دشمنان ، به دو صورت دشمن شخص و دشمن كمتب ( دين ) دسته بندي شده اند كه برخورد با هر يك گونه اي است
1- دشمن شخص
2- دشمن مكتب ( ديني )


پاورقي ها
1- سوره فاطر آيه . 6
2- سوره منافقون آيه 4
3- سوره ممتحنه . ايه 4
4- سوره مائده . ايه 91
5- الكافي .ج2.ص 302
6- تحف العقول .ص 42
7- الكافي .ج2.ص 302
8- الامالي ،‌صدوق . ص 669