اقسام دشمن

مطلب مربوط به دشمنان ، به دو صورت دشمن شخص و دشمن كمتب ( دين ) دسته بندي شده اند كه برخورد با هر يك گونه اي است .
1- دشمن شخص
مقصود از آن ، كساني هستند كه تنها با شخص خصومت مي كنند و در روايات درباره برخورد با آنان توصيه هاي شده است كه به برخي از آن ها اشاره مي شود :

عدالت و انصاف
زييبنده است كه رفتار مسلمان با دشمنش عادلانه باشد و از بي عدالتي بپرهيزد . قرآن دراين باره مي فرمايد : ... و مبادا دشمني شما با قومي وامدارتان كند كه به عدالت رفتار نكنيد؛ به عدالت رفتار كنيد كه آن به تقوا نزديك تر است . (1)
اميرمومنان (ع) به امام حسن (ع) مي فرمايد : تو را به تقواي الهي در حال توانگري و تهيدستي و .. و به دادگري درباره دوست و دشمن سفارش مي كنم . (2)
امام صادق(ع) در وصف مومن فرمود: به دشمنان ظلم نمي كند . (3)
شايسته است مسلمان با دشمن خود ، رفتاري منصفانه داشته باشد ؛ اميرمومنان (ع) در سفارشي به فرزندش محمد حنفيّه فرمود: براي دوست خود جان و مال خود را .. و براي مردم ، خوشرويي و دوستي و براي دشمنت عدل و انصاف را به كار گير (4)

نهي از كتمان شهادت براي دشمن
اميرمومنان علي (ع) دروصف پرهيزگار فرمود: رازي كه به وي سپرده اند به دوستان گزارش نمي كند و از شهادت به حق به سود دشمن دريغ نمي ورزد . (5)

وفا به عهد
ايمرمومنان (ع) فرمود: اگر با دشمنت پيماني بستي يا تعهدي به وي سپردي ، با وفا به پيمان خود ؛‌از آن محافظت كن و با امانت داري ، به تعهد خود عمل كن . ( 6)

گذشت از دشمن
اميرمومنان (ع) فرمود: گرامي بدار كسي را كه تو را دوست مي دارد و از دشمنت در گذر كه براي تو فضيلت خواهد بود . (7)

سكوت و حلم در برابر دشمن
جابر گويد: اميرمومنان (ع) شنيد مردي به قنبر دشنام مي دهد و قنبر مي خواست به وي پاسخ گويد . اميرمومنان (ع) به قنبر فرمود: آرام باش اي قنبر ! از اوصاف طرف نظر كن تا رضايت رحمان را فراهم كني و شيطان را به خشم آوري و دشمنت را كيفر دهي . سوگند به آن كسي كه دانه را شكافت و انسان را آفريد ، هرگز مومن با چيزي مانند حلم ، خدايش را خشنود نكرده و با چيزي مانند خاموشي ، شيطان را خشمگين نكرده و با چيزي مانند سكوت ، احمق را كيفر نداده است . ( 8)

حقوق شاكي از مومن
شايسته نيست كه مومن ،‌حقوق دشمن خود را ناديده بگيرد كه اين خود ظلم است و مومن از ظلم پرهيز مي كند . امام سجاد (ع) مي فرمايد : حق كسي كه با تو خصومتي دارد و از تو شكايت كرده اسن است كه اگر مدعايش حق است ، تو شاهد او ضدّ خود باشي و به او ستم نكني و حق او را كامل ادا كني و اگر مدعايش دروغ است با او مدارا كني و جز با مدارا در اين مسئله با وي رفتار نكني و خدايت را ردباره او به خشم نياوري و هيچ توانايي نيست مگر از جانب خدا و حق كسي كه تو بر ضد او شكايت كرده اي اين است كه اگر تو در ادعاي خود بر حقي با وي زيبا و كوتاه سخن بگويي و حقّ او را انكار نكني و اگر در اين ادعاي خود بر حق نيستي از خدا پروا كني و به سوي او بازگردي و از دعواي خود دست برداري . (9)

عوامل كاهش دشمني
مومن اگر مورد دشمني كسي قرار گرفت ، سزاوار است براي كاهش آن تدبيري بينديشد ، اميرمومنان علي (ع) در ابن باره مي فرمايد : حكما در گذشته روزگار همواره مي گفتند سزاوار است با چند گروه رفت و آمد داشته باشيم ... نهمين گروه دشمنان اند كه فتنه ي آنان با مدارا آرام گيرد و با تدبير و نرمخويي و ملاطفت و به ديدار آنان رفتن ، دشمني ايشان دفع مي شود .(10)
‌
پاورقي
1- سوره سوره مائده . آيه 8
2- تحف العقول .ص 88
3- الكافي .ج1.ص 47
4- كتاب الخصال . ص 147
5- صفات الشيعة . ص 24
6- نهج البلاغه . نامه 53
7- غر الحكم . ص 435
8- الامالي . مفيد . ص 118
9- الفقيه . ج2.ص 624
10- كتاب الخصال . ص 426 – 427