دشمن ديني بسي خطرناك تر از دشمن شخصي است ، از اين رو خدا در قرآن فرمود: « شيطان دشمن شماست پس او را دشمن بدانيد » (1) ، بنابراين برخورد مناسب با دشمن دين ، بسيار حساس تر و ظريف تر و نيازمند هوشياري ،‌تدبير و مراقبت بيشتر است . در اينجا به برخي تدبيرهايي كه در آيات و روايات نسبت به دشمن دين آمده اند اشاره مي شود :

كوتاه نيامدن از هدف

قرآن مي فرمايد : قطعا در گفتار و رفتار ابراهيم و كساني كه با او بودند براي شما اقتداي نيكويي است ؛ آن گاه كه به قوم خود گفتند : ما از شما و آنچه به جاي خدا مي پرستيد دوري مي جوييم و با شرك ورزيدن شما مخالفت مي كنيم و ميان ما و شما براي هميشه دشمني و كينه پديد آمده است ، مگر اينكه به خداي يكتا ايمان بياوريد . (2)

رفتار حضرت ابراهيم (س) و پيروان او [ در برخورد با دشمن ] الگوي شماست ؛ وقتي گفتند :‌تا ايمان نياوريد اين دشمني ادامه دارد ، چرا كه دشمني با مافر جلوه ي محبّت به خداست .

امام صادق (ع) فرمود: هر كس كافري را دوست بدارد ، با خدا دشمني كرده است و هر كس از كافري نفرت داشته باشد ، خدا را دوست دارد . سپس فرمود: دوست دشمنِ خدا همانا دشمن خداست . (3)
رسول خدا (ص) نيز فرمود: محكم ترين دستگيره ايمان ، محبت براي خدا و نفرت براي خدا و دوست داشتن دوستان خدا و بيزاري از دشمنان خداست . (4)

عزت در برابر دشمن

مومن به جهت پيوستگي به خديا قادر ، همه چيز خود را از خدا مي داند و از او مدد مي جويد و در سختي ها ضمن تدبير و تحمل دست نياز به سوي دشمن نمي گشايد تا عزت او شكسته شود . امام باقر (ع) در اين باره فرمود: هنگام نيازمندي ، از دشمن ما ياري نجوييد و از آنان غذا و نوشيدني طلب نكنيد . (5)

پرهيز از همگوني با دشمن

يكي از راه هاي دستيابي دشمن به اهداف خود اين است كه بتواند فرهنگ و روش خود را در زمينه هيا مختلف در ميان مسلمانان نفوذ و رواج دهد ؛ مانند پوشش ، نوع تغذيه ، چگونگي معاشرت روزانه و .. مسلمانان براي ناكام كردم دشمن ، بايد از هرگونه همگوني با دشمن بپرهيزند .
رسول خدا (ص9 فرمود: لباس دشمن مرا نپوشيد و غذاي دشمنانم را نخوريد و به روش دشمنانم رفتار نكنيد كه اگر چنين كرديد از دشمنان من به شمار مي آييد ، چنان كه آنان دشمنانم هستند . (6)

آمادگي دفاعي همه جانبه

هوشمندي و آمادگي همه جانبه مسلمانان در برابر ترفند هاي دشمن ،‌كاري خردمندانه و مورد تاكيد قرآن و حديث است . خدا مي فرمايد : شما مومنان بايد براي مقابله با كافراني كه پيرامون شمايند ، آنچه در توان داريد از نيروي رزمي و اسبان بسته ( آماده نبرد ) فراهم آوريد تا بدين وسيله كساني را كه دشمن خدا و دشمن شمايند بترسانيد [ و انديشه هجوم به مسلمانان را از آنان سلب كنيد] و نيز بايد براي مقابله با دشمنان ديگري كه غير از اينان اند و شما از آنان بي خبريد و خدا به وجودشان آگاه است نيروي رزمي آماده كنيد . ( 7)

حضرت اميرمومنان (ع) درباره ي اين آمادگي فرمود: پيش از آنكه آن ها ( دشمن )‌با شما بجنگد ، براي نبرد و دفاع از خود كاملا آماده باشيد . به خدا سوگد هيچ قومي در ميان خانه خود مورد هجوم قرار نگرفتند مگر اينكه خوار شدند . ( 8)
براي آمادگي دفاعي ، حتي از تغيير چهره براي هراساندن دشمن هم مي توان بهره برد . امام صادق (ع ) فرمود: مردي نزد پيامبر (ص)‌ آمد . حضرت به سفيدي ريش او نظر كرد و فرمود: نور است . هر كس ريش خود را در اسلام سفيد كند برايش در قيمات نور خواهد بود . آن مرد ريش خود را در اسلام سفيد كند برايش در قيامت نور خواهد بود . آن مرد ريش خود را با حنا خضاب كرد . سپس نزد پيامبر (ص ) آمد . آن حضرت با ديدن خضاب فرمود: نور و اسلام است . آن مرد بار ديگر ريش خود را با رنگ مشكي خضاب كرد . آن حضرت فرمود: نور و اسلام و ايمان و موجب محبت همسرانتان و هراس در دل دشمنانتان است . (9)

تقيه در برابر دشمن

شايسته است مومن در حاكميت دشمنان ، براي حفظ جان و ناموس خود تقيه كند ، مگر آنكه اساس دين در خطر باشد و تقيه كردن موجب نابودي دين خدا شود كه در اين حال مي تواند از مال و جان خود دست بردارد . خدا در قرآن فرمود: مومنان نبايد به جاي مومنان ، كافران را دوست و سرپرست خود برگزينند و هر كس چنين رابطه اي با خدا ندارد ، مگر اينكه از آنان پروا كنيد . (10)

امام صادق(ع) فرمود: فرو بردن خشم از دشمن در حكومت آنان از روي گرفتاري هاي دنياست و دشمني كردن با دشمنان در سرزمين آنان و نزاع شديد با ايشان و بدون رعايت تقيه ، ترك فرمان خداست ، پس با مردم به خوبي پيوند برقرار كنيد تا نزد آنان براي شما عظمتي باشد و با آنان دشمني نكنيد تا آنان را بر خود مسلط كنيد و خوار شويد .(11)
در حديثي ديگر مي فرمايد :‌مومن ، مجاهد است ، زيرا با دشمنان خدا در دولت باطل با تقيّه و در دولت حق با شمشير مبارزه مي كند . (12)

پاداش دفع تجاوز دشمن

امير مومنان (ع) مي فرمايد : هر كس تجاوز دشمن ستيزه جو را از مسلمانان دفع كند خدا گناهش را مي آمرزد . (13)

پاورقي ها
1- سوره فاطر . آيه 6
2- سوره ممتحنه . آيه 4
3- الامالي . صدوق . ص 605
4- الكافي .ج2.ص 126
5- الدعوات . ص 230
6- عيون الاخبار الرضا (ع) .ج2 .ص 23
7- سوره انفال . ايه 60
8- الكافي .ج5.ص 5؛ نهج البلاغه . خطبه 27
9- مكارم الاخلاق . ص 79
10- سوره آل عمران . آيه 27
11- الكافي .ج2.ص 109
12- علل الشرائع .ص 467
13- قرب الاسناد . ص 62