محور مباحث امام خمینی (ره) در دیوان اشعارشان، "عشق و عاشق و معشوق" است. عشق، موضوع اشعار عرفانی است و امام خمینی نیز از نام آوران مکتب ابن عربی در قرن حاضر به شمار می رود. در دیوان اشعار امام خمینی(ره) تا آنجا که پژوهش شده است مطالب زیادی درباره این موضوع به چشم می خورد. بخشی از این موضوعات عبارتند از: اهمیت عشق، مکتب عاشقی، حقیقت عشق، انواع عشق، مقام عشق در عالم معنا، نسبت عاشق و معشوق، برهان بر عشق، نسبت عشق و زیبایی، تضاد عقل و عشق، ترجیح راه عشق بر راه عقل، سریان عشق در عالم و آثار عشق.


حقیقت برتری شعر امام خمینی(ره) به منزله تجارب عمیق هستی شناسانه اوست که با اشعار شعرای جاودانه ای همچون مولوی و حافظ برابری می کند. زبان شعر ایشان فراتر از تجربه های اصحاب کلام و فلسفه، صوفی و عارف، زبان عاشق است که جز حسن یار نمی بیند. تجربه وصف جمال دلبر، فهم و شهود رابطه جهان با خدا، عاریتی دیدن هرگونه زیبایی و دینداری درونی یا عبادت احرار چهار ضلع مهم از حقیقت برتری است که شعر امام بیانگر آنهاست و این چهار، راز و نیاز وجودی آدمی اند.[1]

ای صوت رسای آسمانی

ای رمز ندای جاودانی

ای قله کوه عشق و عاشق

وی مرشد ظاهر و نهانی
ای جلوه کامل انا الحق

در عرش مرفع جهانی

ای موسی صعق دیده در عشق
از جلوه طور لامکانی
ای اصل شجر ظهوری از تو
در پرتو سرّ سرمدانی

برگوی به عشق سر لاهوت
در جمع قلندران فانی
ای نقطه عطف راز هستی

برگیر ز دوست جام مستی

ای دورنمای پور آذر
نادیده افول حق زمنظر
ای نار فراق بر تو گلشن

شد برد و سلام از تو آذر
بردار حجاب یار از پیش

بنمای رخش چو گل مصور

از چهره گلعذار دلدار
شد شهر قلندران منور

آشفته چه گشت پیچ زلفش

شد هر دو جهان چو گل معطر

بر گوش دل و روان درویش

برگوی به صد زبان مکرر

ای نقطه عطف راز هستی

برگیر ز دوست جام مستی