شب یلدا (http://daneshha.akairan.com/maghalat-persia/ainha-marasem-iran-word/shab18.htm[address]) بلندترین شب سال است ، ایرانیان از گذشته های دور این شب را گرامی داشته وجشن می گرفتند.

در فرهنگ عمیددر مقابل واژه یلدا (http://daneshha.akairan.com/maghalat-persia/ainha-marasem-iran-word/shab18.htm[address]) چنین می خوانیم : (یلدا (http://daneshha.akairan.com/maghalat-persia/ainha-marasem-iran-word/shab18.htm[address]) کلمه ای سریانی به معنی میلاد، وقت ولادت ، به معنی زمان ولادت حضرت عیسی هم گفته اند در فارس شب یلدا (http://daneshha.akairan.com/maghalat-persia/ainha-marasem-iran-word/shab18.htm[address]) را شبی می گویند که از آن شب دراز تر نباشد و آن شب آخر پاییز و شب اول زمستان است. اما در فرهنگ معین جلد چهارم در برابر واژه یلدا (http://daneshha.akairan.com/maghalat-persia/ainha-marasem-iran-word/shab18.htm[address]) این چنین می خوانیم:

یلدا (http://daneshha.akairan.com/maghalat-persia/ainha-marasem-iran-word/shab18.htm[address]) درازترین شب سال ، شب اول برج جدی ، شب چله برج زمستان این کلمه در سریانی به معنی میلاد است چون شب یلدا (http://daneshha.akairan.com/maghalat-persia/ainha-marasem-iran-word/shab18.htm[address]) با میلاد مسیح تطبیق می کردند از این رو آن را بدین نام گذاشتند...


http://cdn.akairan.com/akairan/daneshha/images/mina/mi1/shab18.jpg
توجان لطیفی وجهان جسم کثیف است

توشمع فروزنده و گیتی شب یلدا

(معزی)

در فرهنگ اساطیر واشارات داستانی در ادبیات فارسی در جلو واژه یلدا چنین مطلبی رامی خوانیم :

یلدا (شب) چنانکه اغلب فرهنگها آورده اند ماخوذ از سریانی به معنی میلاد عربی است وچون شب یلدا رابامیلاد مسیح تطبیق می کرده اند از این رو بدین نام خوانده شده است چون ایرانیان این شب را تولد میترا (مهر) می دانستند آن را با تلفظ سریانی اش پذیرفتند و درواقع یلدا با بابانوئل اروپایی که در 25 دسامبر تثبیت شده، معادل است.

بنابراین نوئل اروپایی همان شب یلدا یاشب چله ایرانی است.

کرمانی ها معتقدند که قارون به شکل هیزم شکنی ، شب به درخانه ها می آید و هیزم به آنها می دهد که هیزم ها به شمش طلا تبدیل می شود بنابراین تا صبح بیدار می مانند این مراسم یادآور بابانوئل در کریسمس است و می رساند که یلدای ایرانی وکریسمس از یک مایه سرچشمه گرفته است.

در ادبیات فارسی ، شعر از زلف یار و هم چنین روز هجران را از حیث سیاهی درازی به شب یلدا تشبیه کنند.

روز رویش چو برانداخت نقاب شب زلف

گفتنی از روز قیامت شب یلدا برخواست

نظر به روی تو هر جامه از نوروزی است

شب فراق توهر شب که هست یلدایی

یلدا در شیراز :

شیرازی ها به شب یلدا شب چله می گویند ودراین شب که طولانی ترین شب سال است مراسمی خاص دارند، شیرازی ها زمستان را بدین ترتیب قسمت می کنند:

از اول دی تا دهم بهمن را چله بزرگ ازدهم بهمن تا اول اسفند را چله کوچک واز اول اسفند تاآخر اسفند را چله پیرزن می گویند همچنین چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را (چهار چهار) میگویند که اوج سرما را دراین 8 روز می بینیم .

در شیراز در شب چله چه چیزهایی می خورند؟

آدمی رادر شیراز دارای دو طبع می دانند حرارتی و رطوبتی که بدان گرم مزاج وسرد مزاج می گویند

معمولا در شب چله سردمزاج ها اگر بخواهند طبع شان برگردد باید چیزهای گرم بخورند ، گرم مزاج ها هم باید برعکس چیزهای سرد بخورند.در شب چله خوردن ارده شیره ، ارده وخرما و رنگینک رواج کاملی دارد این خوراک ها همه گرم هستند.

خوردن آجیل شیرین در شب چله

خوردن آجیل شیرین متداول است آجیل شیرین مخلوطی است از انجیر – قصبک –نخودچی کشمش- توت خشک – مویز – مغز بادام- مغز گردو – قیصی- شکرپنیر – خرک- برنجک و برگه هلو . بساط میوه های فصل هم پهن است.

حکیم سوری می گوید::

میوه های شب یلدای توبس خوشمزه بود

از همه خوشمزه تر هندونه و خربزه بود

خوردن هندوانه در شب یلدا درگستره ایران اسلامی بین خانواده ها رواج دارد. در شیراز هم در شب چله شیرازی ها حتما هندوانه رامی خورند.در شب چله در شیراز چه مراسمی دارند؟

1- تفال به دیوان حضرت حافظ

2- گرفتن فال کلوک (کوزه)

3- گفتن قصه و متلک

فال کلوک در شیراز

در شب چله بعضی از خانواده ها فال کلوک می گیرند کلوک کوزه های دهن گشادی است که در آن روغن شیره، رب انار و یا ترشی می ریزند. روی کوزه بالعابی سبز پوشیده شده است.

این فال ویژه خانم ها است ، رسم است که کلوکی به میان مجلس آورده وهر یک از زنان نشانه ای درکلوک می اندازند ، آنگاه دختر بچه ای جلوآمده دست درکلوک کرده یکی از اشیاء داخل کلوک را بیرون می آورد و به دیگران نشان می دهد. سپس زنی باسواد ترانه های محلی را می خواند و هرکسی از ترانه مخصوص به خودش نتیجه ای می گیرد، به جای ترانه های محلی بعضی از اشعار حافظ استفاده می کنند.

خوشا امشو که مهمون شمایم

کبوتر وار در بوم شمایم

ترشرویی مکن بر روی مهمون

خدا دوند که فرداشو کجایم

منبع:سیمرغ

به نقل از آکا ایران