بهره گيري از حيوانات

اسلام بر رفتار نيكو ، رفق و مدارا و بهره گيري درست از حيوانات تاكيد دارد و به انسان اجازه نمي دهد به بهانه ي شرافتي كه بر ساير موجودات دارند ، جايگاه و حقوق حيوانات را ناديده انگارند و هرگونه كه دلش خواست با حيوانات بر خورد كند و حيات حيوان را ملعبه خود قرا دهد و با بدرفتاري و بي توجهي به نيازهاي حيوان ، اسباب اذيت و آزار آن ها را فراهم سازد ، از همين رو مدارا در بهره گيري هاي مختلف از حيوان جزء فرهگ اسلامي است .
در ايجا به بخشي از روايات و سيره معصومان (ع) در اين باره اشاره مي شود .

انواع بهره گيري

در احاديثي اسلامي بهره گيري از حيوانات اهلي رهنمود هايي وجود دارد كه دراينجا به بيان برخي از آن بسنده مي شود .

1- بهره گيري در حمل و نقل

چون آدمي در مواردي مانند حمل بار و مسافر به مركب و وسيله ي نقليه نياز دارد و در گذشته نيز مناسب ترين وسيله نقليه حيوان بوده ،‌اسلام هم به اين نكته توجه كرده و درباره آن ، اوصافي بيان كرده و براي بهره گيري از آن ها آدابي مقرر كرده است كه برخي از اين اوصاف و اداب ، ويژه حيوان نيست ، بلكه دباره ي ديگر وسايل نقليه نيز جريان دارد.

بيان وصف ها

در وصف مركب گاهي از آن به « نعمت دنيا » تعبير شده است ، چنان كه پيامبر (ص) فرمود : مركب خوش و راهوار ، شتيسته و. خانه ي وسيع از نعمت هاي دنيايد ،‌گرچه براي دنيا يند ، گرچه براي دنيا نعمتي نيست . (1)
گاهي از آن به « سعادت » و « زينت مومن » تعبير شده است ، چنان كه امام صادق (ع) مي فرمايد : از سعادت مومن داشتن مركبي است كهنيازهاي خود را با آن برآورد و حقوق برادران ايماني خود را با آن ادا كند (2)‌
در سخني ديگر فرمود : مركب برگيريد كه مايه زينت است و با آن نيازها برآورده مي شوند و هزينه ي (و ) روزي آن بر خداي بزرگ است . (4) صاحبان مركب بايد اقزون بر تامين نيازهاي شخصي ، برادران ايماني خود را نيز از آن مركب بهره مند كنند ، زيرا آنان نيز در مركب او حقي دارند .
انسان با بهره گيري از مركب در حقيقت از خوشي و سعادت زندگي بهره مي برد كه اين تعبير در وصيت پيامبر (ص) به علي چنين آمده است :‌اي علي ! خوشي زندگي در سه چيز است : خانه يوسيع ، كنيز زيبا و نيكو و اسب شكم باريك ( مركب نيرومند ) (5) ؛ همچنين مي فرمايد : از سعادت انسان مسلمان ... داشتم مركب راهوار است . (6)
انسان در اين بهره گيري بايد توجه داشته باشد كه تمامي اين نعمت ها از خداست و خضوع در برابر خدا و فروتني در برابر خلق خدا را فراموش نكند ، چرا كه سوار شدن بر برخي حيوانات ، غرور آور و تكبر زاست ، چنان كه در عصر كنوني ، سوار شدن برمركب هاي پيشرفته و گرانبها چنين است ؛ ولي سوار شدن بر مركب ساده با تواضع سازگارتر است ، مگر در شرايطِ خاص
رسول خدا (ص) سوار شدن بر الاغ را مايه تواضع و دوري از تكبر دانسته فرموده است : هركس بر الاغ سوار شود متكبر نيست ... (7)
بهره گيري از مركب و ديگر امكانات دنيايي برا ي شهرت طلبي و خودنمايي مايه خواري و حقارت است ، چنانكه امام صادق (ع)‌فرموده است ؛ براي خواري و پستي انسان همين بس كه لباس شهرت و بد نامي بپوشد و بر مركب شهرت سوار شود . (8)

2- بهره گيري در جهاد

پيامبر (ص) فرموده است : برترين هزينه اي كه انسان مي پردازد ، هزينه ي خانواده و هزينه ي مركبي است كه براي جهاد در راه خدا آماده مي شود . (9)
نكته : در عصر حاضر كه ماشين ها و ابزار پيشرفته جنگي جايگزين حيوانات سواري شده اند مصداق آيه ِ شريفه «واَعِدّوالَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ » (10)تناسب با شرايط زمان است و هزينه ها نيز در مسير تامين ابزار جنگي روز ، قرار مي گيرند تا مسلمانان در برابر دشمنان ، برتري نظامي داشته باشند و هنگام دفاع از خود و كشورهاي اسلامي مغلوب آن ها نشوند .

3- بهره گيري ورزشي

ورزش افزون بر تاثير بر سلامت جسم و روان ،‌آمادگي دفاعي را نيز در پي دارد ، از همين رو بهره گيري ورزشي از حيوان ، هم رتبه تمرين تير اندازي است كه وجهه ِ دفاعي دارد و پيامبر (ص) فرمود : همه ي سرگرمي هاي مومن ، باطل و بيهوده است ، مگر سه چيز : تربيت اسب ، تير اندازي با كمان و بازي با همسر كه اين سرگرمي حق و هدفدارند . (11)
در حديثي ديگر فرمود : محبوب ترين سرگرمي در پيشگاه پروردگار ، اسب سواري و تيز اندازي است . (12) اين امور در دفاع و جهاد اثر مثبت و ارزشمند دارند.




پاورقي ها
1- الجامع الصغير .ج1.ص 528
2- الكافي .ج6.ص 536
3- الكافي .ج6.ص537
4- الفقيه .ج4.ص 361
5- قرب الانساد . ص 37
6- مستدرك الوسائل .ج3.ص 255
7- مكارم الاخلاق .ص 116
8- الجامع الصغير .ج1.ص188
9- سوره انفال .آيه 60
10- الكافي .ج 5.ص 50
11- الجامع الصغير ، ج1.ص 38
12- المحاسن .ص 628 ؛ الكافي .ج 6. ص 540