سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت آیت العظمی جوادی آملی ( دام ظله العالی )

آب و هوای سالم و و زمین حاصلخیز موهبتی خدایی است که تحصیل و نگهداری آن ها ضرورت زندگی است ، به فرموده قرآن : آب و خاک ، ماده ی نخست آفرینش انسان اند .(1) به ویژه آب که ماده ی نخست آفرینش هر موجود زنده در زمین و مایه حیات زمین است (2) ، پس باید به درستی از آن ها بهره برد تا حیات آنها در خطر قرار نگیرد .
رسول خدا (ص) در حدیثی می فرماید : خانه مس***ی ، لباس و پوشش ، نان و آب حقوق ضروری آدمی اند . (3) و می فرماید : مسلمانان در مراتع و آب و آتش حقوق مشترک و سهم مشابه دارند . (4)
از حضرت امام صادق (ع) هم نقل شده است که زندگی در سرزمینی بدون سه عامل حیاتی گوارا نیست ؛ هوای پاک و تمیز ، آب فراوان و گوارا ، زمین حاصلخیز و کشت پذیر ، (5) در سخنی دیگر می فرماید : همه مردم به سه چیز نیاز دارند : امنیت ، عدالت ، و حاصلخیزی . (6)
لازم است درباره اصل هوا و آب گوارا و کیفیت بهره بردای از این امانت های الهی و آنچه آن ها را می آلایند و اموری که در پاکیزگی و رفع آلودگی آنها و نیز در چگونگی پالایش و تصفیه آن ها موثرند ، کارشسناسی دقیق شده ، ابتکار فنّی به کار برده شود . (7) ، همچنین لازم است درباره اصل زمین حاصلخیز ، کیفیت استفاده از این سفره گسترده الهی و اموری که آن را ویران یا آلوده می کند چیزهایی در احیاء تسطیح ، کویر زدایی و صیانت از رانش آن تاثیر بسزایی دارد ، ماهرانه ارزیابی و بر اساس آن اقدام شود ، چرا که خدا تمام عناصر محوری مورد نیاز زندگی بشر را تامین فرمود و بهره برداری از آن ها را جزو حقوق بشر قرار داد و جامعه ا به صیانت آن ها را آفت ، انقراض ، کمبود و مانند آن مکلّف کرده است .
اگر فرد یا جامعه دولت یا ملت در شناخت این عناصر اصلی سستی ورزد و در تحصیل یا نگهداری آن ها کوتاهی کند ، به وظیفه خود عمل نکرده است . (8)

مهار آب

خدا در قرآن درباره آب می فرماید : به من بگویید ، این آبی که می آَشامید ،آیا شما آن را از ابر فرو آورده اید یا ما فرود آورنده ایم ؟ اگر بخواهیم آن را شور می گردانیم ؛ پس چرا سپاس خدا نمی گذارید ؟(9) و درباره ذخیره سازی و مهار آب به نکته مهمی اشاره دارد و باراش باران را حساب شده و به میزان معین می داند ومی فرماید : خدا با تدبیر دقیق خود آب فرود آمده از باران را در منابع پراکنده زیر زمین ذخیره می کند « وَ اَنزَلنا مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ فَاسکَنتَهُ فی الاَرضِ » (10) تعبیر « بقدر » در آیه دلالت دارد که به تدبیر الهی اندازه باران و آب ، نه آنقدر زیاد است که به زمین آسیب برساند و نه آنقدر کم است که گیاهان و موجودات نابود شوند . امام باقر (ع) می فرماید : آب باران در زمین نفوذ کرده و در آن ذخیره می شود و آنگاه به صورت نهرها ، جشمه ها و چاه ها در می آید و از آن بهر برده می شود (11) چنانکه آیه « اَخرجَ مِنها ماءَها و مَرعَها » (12) نیز بر ذخیره سازی آب در زیر زمین برای بهره گیری انسان و حیوان تاکید دارد . بنابراین خدای بزرگ با ذخیره سازی آب در منابع زیر زمینی به انسان ها آموخته است که برای مهار و ذخیره سازی آب از طریق سد سازی و ... تدبیر کنند و از آن بهره بگیرند .
ذخیره سازی آب و حفظ آن دو موضوع مهم در نگاه پیامبر خدا (ص) بود و همواره به ایجاد حریم در نزدیکی منابع آب توصیه می کرد و برای استفاده نابجا از آب و آلوده کردن آن نگران بود و آن گاه که آب فراوان بود ، از اسراف آن حتی در وضو و غسل منع می کرد ، چنان که فرمود : مقدار آب مصرفی در وضو یک مُدّ ( کمتر از یک کیلو ) و در غسل یک صاع ( کمتر سه کیلو ) است ؛ ولی اقوامی پس از من می آیند که آن را اندک می شمارند . آنان با سنت من مخالف اند و کسی که بر روش من پایدار باشد در بهشت با من خواهد بود .(13) آن حضرت در حدیثی می فرماید : هر کس طغیان آب فراوان (و طغیانگر ) را بازدارد و آن را مهار کند بهشت اوست .(14)
امیر مومنان (ع) سخنی بدین مضمون دارد : ملتی که آب و زمین کشاورزی دارد ولی ( براثر کم کاری یا بدکاری ) محتاج گردد ، از رحمت حق بدور باد . (15)



پاورقی ها
1- سوره فرقان . آیه 54 - سوره مومنون . آیه 12
2- سوره نور . آیه 45- سوره روم . آیه 24- سوره انبیاء . آیه 30
3- الجامع الصغیر . ج2. ص 462
4- الجامع الصغیر .ج2. ص668
5- تحف العقول . ص 320
6- تحف العقول . ص 320
7- ر.ک: اسلام و محیط زیست . ص 274
8- اسلام و محیط زیست . ص 274
9- سوره واقعه . آیات 68-70
10- سوره مومنون . ایه 18
11- تفسیر القمی . ج 2 . ص 91
12- سوره نازعات . آیه 31
13- الفقیه . ج1. ص 34.35
14- ارشاد القلوب . ص 175
15- قرب الاسناد . ص 55