صلۀ رحم تنها به رفتن به خانه بستگان نیست ، بلکه مصادیق فراوانی دارد و مصداق کاملش این است که پیش از دیگران نیاز آنان را بر طرف و آنان را بر طرف و آنان را خوشحال سازد (1) ، پس صلۀ رحم و پیوند با هر خویشاوندی متناسب با شان اوست، چنان که گاه تنها سلام کردن به او یا پاسخ دادن به سلام اوست ، زیرا وی به کمک مالی نیازی ندارد .
برخی شیوه ها و مصادیق صلۀ رحم عبارت اند از ترک آزار خویشاوندان ، سلام کردن و تکریم ، اطعام گرچه به جرعۀ آبی باشد، عیادت از بیمار(2) ، شرکت در مراسم عزا(3) زیارت و دیدار ، (4) هدیه دادن (5) و تامین نیازهای آنان پیش از دیگران (6)
رسول گرامی (ص) فرمود : ای صاحبان خویشاوندی ! با همدیگر دیدار کنید؛ ول همسایه نشوید و به همدیگر هدیه دهید ، زیرا زیارت و دیدار ، دوستی را محکم می کند و همسایگی [ ممکن است] موجب گسستگی پیوند شود و هدیه ، خوی آدی را نرم می کند .(7)
امام صادق(ع) در احادیثی چنین فرمود: صلۀ رحم کنید، هر چند با سلام کردن باشد ،(8) با خویشانت پیوند برقرار کن ، هر چند با دادن جرعه ای آب ،(9) با عشیرۀ خود صلۀ رحم کنید و در تشیع جنازۀ آنا حاضر شوید ، از بیمارشان عیدات و حقوق آنان را رعایت کنید (10) ، برترین پیوند خویشاوندی این است که از آزارشان خودداری شود (11)

مرز صلۀ رحم

پیوند خویشاوندی تنها به بستگان خوب و با ایمان اختصاص ندارد ، بلکه وظیفه اخلاقی و الهی است که فراگیر است ، از این رو چناچه پدر و مادر و دیگر خویشاوندان ، مومن نیز نباشیند احترامشان لازم و بر رفع نیازهای آنان تاکید شده است ؛ لیکن این ارتباط تا جایی است که به دیگر احکام دینی آسیبی نرسد؛ ولی اگر بر اثر این ارتباط ، دیگر احکام دیم در خطر قرار گیرد نه تنها ارتباط با غیر متدیّنان لازم نیست بلکه جایز هم نیست.(12)
خدای سبحان فرمود : .... سفارش ما به انسان این بود که به وی فرمان دادیم که پدرو مادرت را سپاسگزار باش ، همان گونه که فرمانش دادیم که مرا شکرگزار باش ، مبادا فرمان نبری و سپاسگزاری نکنی، که بازگشت همگان به سوی من است. و اگر پدر و مادرت تلاش کردند که چیزی را که بدان علم نداری – از ان روی که وجود ندارد – شرک من سازی ، از آنان پیروی مکن . البته در کارهای دنیا با آنان به نیکی معاشرت کن (13)
امام صادق (ع) فرمود: مردی نزد رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد: ای رسول خدا ! خویشاوندانی دارم که جز ستم ، قطع رحم، و دشنام من، کاری نمی کنند ، آیا آنان را رها کنم؟ فرمود: در این صورت خدا همه شما را ترک خواهد کرد. پرسید پس چه کنم ؟ فرمود: با کسی که پیوند خود را با تو گسسته پیوند بر قرار کن و به آن که تو را محروم ساخته عطا کن و از آن که بر تو ستم کرده در گذر . هرگاه چنین کردی خدا در برابر آنان پشتیببان تو است .(14)
جَهم بن حُمَید از امام صادق(ع) پرسید : خویشاوندانی که مخالف عقیده دینی من هستند آیا حقّی بر عهده ام دارند؟ فرمود: آری ، حق خویشاوندی دارند که هیچ چیزی آن راقطع نمیکند و اگر با تو هم عقیده باشند دو حق دارند : حق رحم و حق اسلام .(15)



پاورقی ها
1- تسنیم .ج2.ص 560
2- الکافی .ج2.ص 636
3- الکافی.ج2.ص 636
4- الجفریات. ص 153
5- الجفریات. ص 153
6- الفقیه .ج2.ص 68
7- مستدرک الوسائل .ج13.ص 205
8- الکافی .ج2.ص 155
9- الکافی . ج.ص 151
10- الکافی .ج2. ص636
11- الکافی .ج2.ص 151
12- تسنیم .ج2. ص 560-561
13- سوره لقمان .آیات 14-15
14- الکافی .ج2.ص 150
15- سوره بقره . آیات 180 و 215