سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت آیت العظمی جوادی آملی ( دام ظله العالی )

چنان که جاکمان و کارگزاران اسلامی در برابر مردم وظایفی دارند ، مردم نیز در مقابل حکومت و حاکمان اسلامی وظایف و تکالیفی دارند که در سخنان معصومان (س) به آن ها اشاره و برآن ها تاکیده شده است . در اینجا به چند نمونه ا زمهم ترین آن ها اشاره می شود :

1-وفاداری به نظام اسلامی
یاری و وفاداری از جمله حقوق حاکم عادل بر توده مردم است . امیرمومنان (ع) در خطبه ای با بر شمردن و وظایف می فرماید : ای مردم ! اما حقی که من بر عهده شما دارم وفاداری به بیعتی است که با من داشته اید .(1)

2-یاری کردن حاکمان
از عناصر محوری و مهم حفظ نظام اسلامی ، اطاعت از حاکم معصوم (ع) د رعصر حضور و نصرت ولیّ فقیه در دوران غیبت است . امیرمومنان (ع) می فرمایند : .... از دیگر وظایف شما در برابر من این است که چون شما را برای کاری فراخوانم اجابت کرده،؛ از دستورهای من پیروی کنید . (2)
امام صادق (ع) فرمود: بنگرید به فردی از شما که حدیث ما را روایت می کند و د رفهم حلال و حرام و احکام و معارف ما صاحبنظر است و آن ها را خوب می فهمد ، پس حکم او نافذ است و به حاکمیت او راضی باشید ، چون من او را بر شما حاکم و داور قرار دادم ، پس هرگاه حکم کرد و پذیرفته نشد ، حکم خدا سبک شمرده شده و حکم ما ردّ شده است و هر کس حکم ما را رد کند ، خدا را رد کرده است و این ، شرک به خداست . (3)
نکته : مراد از شرک، شرک عملی است نه اعتقادی . توجه عملی به جکم قضایی و ولایی حاکم بر همگان واجب و نقض آن بر همه حرام است ، اعم از خود حاکم و جامعه اسلامی .

3-نصیحت و مشارکت سیاسی
در فرهنگ اسلام مردم وظیفه دارند نسبت به حاکمان ، ضمن وفاداری ناصحانه و خالصانه نصیحت (خیرخواهی ) داشته باشند و این کار عملی نیست مگر با حضور همه جانبۀ مردم در اداره امور که ثمرۀ آن رشد و تعالی حکومت اسلامی است، از این رو رسول خدا (ص) در حجۀ الوداع مردم را در مسجد خیف گرد آورد و برای آنان خطبه ای جامع خواند (4) و در آن فرمود: سه چیز است که مسلمان در آن ها خیانت نمی کند [ و با قلبش آن ها را می پذیرد ]:
1-خالصانه کار کردن برای خدا
2-وفاداری خالصانه نصیحت و خیرخواهی برای حاکمان و پیشوایان مسلمان
3-حضور و مشارکت همیشگی در اجتماع مسلمانان که [ در این صورت ] دعای امامان شامل حال آنان است (5)

امیرمومنان (ع) می فرماید : یکی از حقوق من بر شما این است که [ با حضور خالصانه و همه جانبۀ خود در اداره امور ] در آشکار و نهان خیرخواه و دلسوز من باشید .(6)

4-دعا برای سربلندی حاکمان
امام صادق (ع) فرمود : سه چیز از حقوق حاکمان است :
1-پیروی از آنان
2-خیرخواهی برای آنانن در آشکار و نهان
3-دعا برای پیروزی و صلاح آنان (7)

5-همکاری اطلاعاتی
هنگامی که قوم « بنی ناجیه » از حضرت امیرمومنان (ع) سرپیچی کردند آن گرامی شخصی به نام عبدالله بن قُعین را مامور تعقیب آنان کرد . او پس از تحقیق ، به امیرمومنان (ع) به صورت رمزی گزراش داد که آن ها را از کوفه کوچ کرده اند . سپس امیرمومنان (ع) به صورت رمزی گزارش داد که آن ها از کوفه کوچ کرده اند . سپس امیرمومنان (ع) در بخشنامه ای به همۀ کارگزاران و فرمانداران چنین نوشت: این ، نامه ای است از بندۀ خدا امیرمومنان(ع) به همه کارگزاران حوکمتی که این نامه بر آن ها خوانده می شود : گروهی که با ما بیعت کرده و از کوفه گریخته اند . گمان می کنیم به سوی بصره رفته باشند . از مردم دربارۀ آن ها پرس وجو کنید و در همۀ اطراف و مناطق دیدبانانی قرار دهید و در نهایت اخبار رسیده را گزارش کنید . (8)
امام رضا (ع) فرمود: سیرۀ پیامبر (ص) چنین بود هرگاه سپاهی را به جایی می فرستاد و به فرمانده آن اعتماد نبود ، آن حضرت فردی مورد اعتماد را همراه سپاه می فرستاد تا اوضاع و احوال سپاه و فرمانده آن را زیر نظر داشته باشد وبه آن گرامی گزارش دهد . (9)
گفتنی است : برای این کار حساس ، هر کسی گزینش نیم شود ، بکله کسان که صلاحیت لازم مانند صداقت و دینداری دارند می توانند این رسالت را بر عهده بگیرند . حضرت امیرمومنان (ع) خطاب به مالک اشتر می نویسد : برای کنترل کارگزاران خود دیده بانانی از اهل صدق و وفا تعیین کن . (10)

6-اعراض از حاکمان باطل
در فرهنگ اسلامی دوری از خدای سبحان تخطی از راه اهل بیت پیامبر (ص) انحراف از صراط مستقیم است و هرگونه حکومتی که به اجازه اهل بیت (ع) نباشدو به نیابت از آنان نینجامد ، طاغوت معرفی شده است ، بنا براین تبعیت از آن جکومت ، پیروی از طاغوت و مایۀ گمراهی است ، از این رو امام باقر (ع) به یکی از اصحابش می فرماید : ای اباالصباح ! از دوستی با غیر ما اهل بیت و گرایش به آن ها بپرهیز ، زیرا هر دسوتی با غیر اهل بیت وگرایش به آنا به نوعی دوستی با طاغوت است . (11)



پاورقی ها
1- نهج البلاغه . خطبۀ 34
2- الغارات .ج1.ص 24؛ نهج البلاغه . خطبۀ 34
3- عوالی اللئالی .ج3.ص 192
4- .ر.ک : تفسیر القمی .ج2.ص 447؛ تفسیر کنزالدقائق . ج4.ص 188
5- الکافی .ج1.ص 403
6- الغارات . ج1.ص 24
7- تحف العقول . ص 319
8- الغارات .ج1.ص 225
9- وسائل الشیعة . ج15.ص 60
10- نهج البلاغه . نامه 53
11- تفسیر العیاشی .ج2.ص 83