سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت آیت العظمی جوادی آملی ( دام ظله العالی )

رسول خدا (ص) در وصایایی به امیرمومنان (ع) می فرماید : ای علی ! سخن تصنعی در سه چیز رواست : نیرنگ در جنگ ، وعده دادن به همسر و اصلاح میان مردم (1)
نکته : حرمت دروغ از مسلمات شرع مقدس است ؛ ولی استثنای سخن تصنعی در این حدیث ، هر چند در واقع صدق نباشد ، بدین سبب است که مصلحت پیروزی دشمن در جنگ و بازداری مردم از فساد وفتنه در موضوع اصلاح ، امری روشن است؛ ولی جواز وعده دادن به همسر هر چند نتوان بدان عمل کرد ، بدین جهت است که در واقع خبرِ دروغ نیست ،
خلاصه آنکه
1-حرمت کذب ، مانند حرمت ظلم ، ذاتی غیر قابل تغییر نیست ، بلکه در حدّ اقتضاست نه علّت تام؛ یعنی هر چند کذب نیز مفسده دارد ، چناچه با مصلحت اهمی تزاحم پیدا کند ، به جهت رعایت آن مصلحت مهم تر قابل چشم پوشی است و دروغ گفتن حرمت ندارد ؛ مانند آنکه با یک دروغ بتوان جلوی کشته شدن بی گناهی را گرفت و ره دیگری نیز برای جلوگیری از آن وجود نداشته باشد .

2-دروغ در مورد خبر است ؛ مثلا کسی بگوید : فلانی چنین کاری را انجام داده است ، در حالی که آن شخص ، آن کار را انجام نداده است ؛ ولی اگر فردی به دیگری فرمان دهد که این کار را انجام بده ؛ یا وعده دهد که انجام می دهم ، این سخن ، چون از قبیل خبر نیست بلکه انشاست ، صدق و کذب در آن راه ندارد .


پاورقی ها
1- الفقیه .ج4.ص 59