جوانان ، بخش مهمی از افراد جامعه اند که نزد دوستان و دشمنان هر ملّت جایگاه و اهمیتی ویژه دارند ، زیرا این قشر ، به ویژه متخصصان و شایستگان آنان ، عامل تحولات بزرگ فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی یک کشورند ، از همین رو دشمنان برای جلوگیری از پیشرفت ملت ها ، ابتدا به سراغ جوانان آنان می روند تا با ایجاد سرگرمی های فریبنده ، آنان را از رشد و تعالی و سلامت جسمی و روانی باز دارند و زمینه سلطه بر آنان را فراهم کنند ، از این رو بر همگان لازم است با ادراک درست جایگاه جوانان و حساسیّت ها و نیاز های آنان ، در جهت رشد معنوی و علمی و بالندگی یاریشان کنند تا از این راه ، سلامت و رشد جامعه خود را فراهم سازند و این عبادتی بزرگ است .

اهمیت جایگاه جوانان
امام صادق (ع) به ابوجعفر احوال پس از بازگشت وی از بصره فرمود: استقبال مردم را از امر امامت و پذیرش آن ، چگونه یافتی ؟ گفت به خدا سوگند آنان اندک اند . آنچه خواستند کردند ... اما فرمود: به جوانان بپرداز ، زیرا سوی هر کار خیزی شتابنده ترند . (1)

مشورت با جوانان
امیرمومنان (ع) فرمود : هرگاه در امری که برایت پیش آمده نیازمند مشورت بودی ابتدا با جوانان مشورت کن ، زیر آنان تیزهوش ترند و سریع تر حدس می زنند و سپس آن را به اندیشه پیران و بزرگان واگذار تا فرجام آن را شناسایی و انتخاب نیکو کنند ، زیرا تجربه آنان بیشتر است .(2)

به کارگیری جوانان توانمند
مُصعب بن عمیر جوانی نورسته و نزد پدر و مادرش در رفاه بود و او را گرامی می داشتند و وی را بر دیگر فرزندانن خود برتری می دادند . وی از مکّه خارج نشده بود، پس چون اسلام آورد پدر و مادرش به وی جفا کردند و با رسول خدا (ص) در شعب ابی طالب در محاصره بود چهره اش دگرگون شد و سختی بر او فشار آورد . در همین روزها اسعد بن زراه و ذکوان بن قیس برای عمره رجبیه به مکه آمدند و نزد پیامبر مسلمان شدند و از آن حضرت خواستند تا نماینده ای به مدینه بفرستد و اسلام را به آنان بیاموزد . پیامبر (ص) به مصعب – که قرآن را بسیار فراگرفته بود – فرمان داد به همراه اسعد از مکه خارج گردد [ و به مدینه هجرت کند ]. او نیز رفت و جوانان زیادی را به اسلام هدایت کرد ... (3)

پیشگیری از تهاجم فرهنگی به جوانان
امیرمومنان (ع) در نامه ای خطاب به فرزندش امام حسن (ع) فرمود: همانا قلب جوان همانند سرزمین خالی است ، آنچه در آن بکارند می پذیرد و من پیش از آنکه دلت سخت گردد به ادب تو مبادرت ورزیدم . (4)
امام صادق(ع) فرمود : جوانان را پیش از آنکه گروه های منحرف ب رشما در این کار سبقت گیرند با حدیث آشنا کنید . (5)
نکته 1- قلب جان هماننند زمین خالی از کشت و آماده هرگونه بذر افشاننی است . (
2- همان گونه که زمین مرده را هر کس آباد کرد مالک می شود ، زمینه خالی و آماده را هر کس با فکر و مکتب خود آباد کند مالک خواهد شد.
3- مسئولان هدایت دینی باید پیش از دیگران دل های جوانان جامعه را با فرهنگ الهی احیا کنند.

جدل آموزی جوانان
امیرمومنان (ع) فرمود: به جوانان فرمان دهید تا فن مناظره بیاموزند . (6)
نکته : آنچه خواسته اسلام است و در این حدیث هم به آن توصیه شده ، مناظره صحیح یا صناعت جدال احسن است که در جست و جوی حق و صدق و پرهیز از باطل و کذب است . (7)

تشویق جوانان به ازدواج
امام صادق (ع) فرمود : جوانی از انصار نزد رسول خدا (ص) آمد و از نیازمندی خود نزد وی شکایت کرد. آن حضرت به وی فرمود: ازدواج کن . پس جوان در [ فرصت دیگر ] گفت : من [ ازداوج نکرده ] شرم دارم نزد پیامبر (ص) بروم . پس مردی از انصار به وپیشنهاد ازدواج داد و گفت : دختری زیبا رو دارم ؛ آن گاه وی را به ازدواج آن پسر در آورد و پس ازاین ازدواج خدا روزی جوان را گسترش داد و نزد پیامبر (ص) آمد و وی را از حال خود با خبر ساخت. رسول خدا (ص) فرمود: ای گروه جوانان ! برشما باد به همسر گزیدن (8)
قبلا گفته شد که امام باقر (ع) پس از ترغیب مردی به همسر گزینی و بیان برخی از آثار آن ، به نقل از رسول خدا(ص) فرمود: همسر برگزینید که مایه افزایش روزی شماست . (9)

اهمیت دادن به آراستگی جوانان
امام باقر (ع) فرمود: علی (ع) با غمش قنبر به بازار رفت و از فروشنده دو پیراهن به ارزش پنچ درهم خواست . فروشنده گفت: دو عدد پیراهن دارم ، یکی به ارزش سه درهم و دیگری به ارزش دو دره . امیرمومنان (ع) فرمود: هر دو را بیاور . سپس فرمود: ای قنبر ! تو پیراهن سه درهمی را بگیر . قنبر گفت: ای امیرمومنان! شما از من به آن سزاوارتری ، چونبر منبر می روی و با مردم سخن می گویی . امام باقرفرمود: ای قنبر! تو جوان هستی و خواسته جوانی داری و من از خدایم حیا می کنم که خود را بر تو مقدم بدارم ... (10)

راهکاری برای تربیت جوانان
درسخنی منسوب به امیر مومنان (ع) چنین آمده است : هرگاه جوانی را سرزنش می کنی راهی برای وی جهت برون رفت از خطایش وابگذار ؛ تا به ستیزه جویی وادار نشود .(11)

تنبیه جوان برای دانش
دو امام بزرگوار امام باقر و امام صادق (ع) فرمودند : اگر جوانی از جوانان شیعه را بیابم که به دین شناسی نمی پردازد ؛ وی را ادب می کنم . (12)

پاورقی ها
1-الکافی . ج88.ص93
2-شرح نهج البلاغه . ابن ابی الحدید . ج20. ص 337
3-اعلام الوری بالعلام الهدی .ص 57
4-نهج ابلاغه . نامۀ 31
5-تهدیب الاحکام . ج8.ص 111
6-شرح نهج البلاغه . ابن ابی الحدید . ج20.ص 285
7-قیاس جدال احسن از مبادی حق و صدق ، سامان می پذیرد و تفاوت و تمایز آن از برهان ، مقبول بودن و مسلّم داشتن مقدمات آن است .
8-الکافی .ج5.ص330
9-الکافی .ج5.ص329. تفصیل این دو روایت در عنوان نیکی مرد به همسرخود، به نقل از تهذیب الاحکام آمده است . (ر.ک: 256)
10-الغارات .ج1.ص 66 ؛ بحار الانوار .ج100. ص93
11-شرح نهج البلاغه . ابن ابی الحدید .ج20.ص 333
12-المحاسن .ص 228