رفاه اقتصادی جامعه در گرو دو عنصر محوری است : گوشش در تولید ؛ قناعت د رمصرف . (1) مقصود از تولید در اینجا هر نوع اشتغال به کار مشروع برای تامین زندگی و پیشرفت اقتصادی فرد و جامعه است و شامل کشاورزی ، دامداری ، تجارت، صنعت و مانند آن ها می شود و در آیات و روایات بر آن تاکید شده است .
کار و کوشش برای کسب حلال ، به گونه عام و تولید به طور خاس مورد توجه ئو تشویق پیشوایان دین است . در مقابل ، معطل گذاششتن مال نکوهش شده است. امیرمومنان (ع) می فرماید: ملتی که آب و زمین کشاوری به اندازه کافی دارد ولی آب ها را مها ر و زمین را اصلاح نکند و از آن ها بره برداری نکنند و در اثر کم کاری یا بدکاری محتاج گردد از رحمت حق بدور باد . (2)

سفارش به تولید

پیشوایشان اسلام مسلمانان را به تجارت و صدقات جاریه مانند وقف باغ ، مزرعه ، مرتع و مانند آن تشویق می کنند و کار و تولید را مایه عزت آنان می خوانند. معلّی بن خنیس می گوید: امام صادق (ع) مرا دید که دیرتر از دیگران به بازار ( محل کار ) می روم ؛ به من فرمود: بامدادانبه سوی عزّت خود (مل کسب ) روان شو .(3) تعیبر از محل کسب به « عزت» بدین معناست که کار تولید و به بهره رسانی ثروت عزت است . (4)
رسول خدا (ص) می فرماید : اصلاح و بهره آئرساختن مال جوانمردی است.(5) امام سجاد (ع) می فرماید : جوانمزدس کامل به بهر رسانی ثروت است . (6)
امام صادق(ع) فرمود: بهره آور ساختن مال از ایمان است .؛ همچنین فرمود: بر تو باد به بهره آور ساختن مال ، زیرا مایه شرافت برای کریم و بی نیازی از فرومایه است .(7)
زراره از امام صادق(ع) نقل می کند : انسان از خود چیزی دردناکتر از مال صامت (پول نقد یا طلا و نقره ) بر جای نگذاشت . راوی پرسید : پس چه کند ؟ فرمود: آن را در تولید باغ و مزرعه یا خانه به کار گیرد . (8)

هدف تولد

تولید از دیگاه اسلام دارای اهداف الهی است :
1- حفظ عزت و بی نیازی از فرومایگان
2- گسترش رفاه معقول و عزتمندانه برای خانواده
3- تکریم خویشاوندان و همسایگان
4- انفقا در راه خدا و رفع نیازهای فردی و اجتماعی
5- امام باقر (ع) فرمود: هر کس در دنیا برای بی نیازی خود از مردم و گشایش بر خانواده خویش و ابراز محبت به همسایه اش در جست وجوی رزوی باشد ، خدا یبزرگ را رزو قیامت در الی دیدار می میند که چهره اش همانند ماه شب چهاردهم می درخشد . (9)
مردی به امام صادق (ع) عرض کرد : به خدا سوگند ما در پی دنیا هستیم و دستیابی به آن را دسوت داریم . آن حضرت فرمود: می خواهی با آن چه کنی؟ گفت می خواهم زندگی خود و خانواده ام را تایمن و صله رحم کنم و صدقه دهم و حج و عمره بگذارم. امام (ع) فرمود: این ، دنیا طلبی نیست، این آخرت طلبی است . (10)
امام صادق(ع) فرمود: امیرمومنان (ع) هزار برده را از حاصل تولید و دسترنج خود آزار کرد .(11)
زا این روایات به خوبی برمی آید که هدف اسلام از سفارش به کار و تولید انابشتن ثروت نیست ، بلکه ایجاد فرصت برای بهره برداریاز مواهب الهی در رشد و تعالی خود و تامین نیاز دیگر همنوعان و نیز قرار دادن دارایی و ثروت ( نعمت ) در مسیری است که برای آن آفریده شده است .

پاورقی ها
1- قرب الاسناد .ص 55
2- الفقیه .ج3.ص 192
3- ر.ک : جامعه در قرآن .ص 271-272
4- نهج البلاغه . نامۀ 69
5- الفقیه .ج3.ص 166
6- الکافی .ج1.ص 20
7- الکافی .ج5.ص 87
8- الکافی .ج5.ص 88
9- الفقیه .ج3.ص 170؛ ر.ک: الکافی .ج5.ص 91
10- الکافی .ج5.ص 78الکافی .ج5.ص 72
11- الکافی .ج5.ص 74