بهداشت موسیقی

سالها تمرین شدید و مداوم، ترس از صحنه، تمایل به اجرایی دقیق و قابل قبول در جمع، التزام به بینقص و کامل بودن، فشارهای روانی ناشی از رقابت بین موزیسینها و دورنمای شغلی مبهم و نامشخص به عنوان علل پیدایش این بیماریها درنظر گرفته میشود.

[CENTER][URL="http://teeteel.notkade.com/wordpress/wp-content/uploads/2013/04/music.jpg?65895a"][IMG]http://teeteel.notkade.com/wordpress/wp-content/uploads/2013/04/music.jpg?65895a[/IMG][/URL]
[/CENTER]

به دلیل مواجهه و رویارویی روز افزون با چنین عوامل باز دارندهای نزد موزیسینها و دانشجویان موسیقی بررسیای تطبیقی در دانشکده موسیقی فرانتس لیست در وایمار انجام دادیم. در این طرح پژوهشی هر بار ۱۰۰ نفر از نوازندگان حرفهای و دانشجویان شرکت کرده، پرسشنامهای معتبر و استاندارد را پر نمودند؛ ترکیب سازهای شرکت کنندگان در این طرح متناسب با ترکیب سازهای ارکستر در نظر گرفته شده است.

یکی از نتایج شگفت انگیز این تحقیق درصد بالای (۸۵%) دانشجویانی است که در فعالیتهای موسیقایی خود ترس و تشویش و اضطراب دارند. نوازندگان ارکستر و موزیسینهای حرفهای نیز حداقل (۶۰%) چنین ترسهایی را تجربه میکنند. در مورد بیماریهای جسمانی درد در اندامها و اعضای حرکتی در درجه اول اهمیت قرار دارد (۵۷%) پس از آن ناراحتی هایی در ستون فقرات (۴۴%) شکایت از اختلالاتی در قدرت شنوایی (۳۳%) و سیستم عصبی، التهاب و درد در مفاصل دست و انگشتان (۱۷%) دیده میشود. ارتباط بین وجود ناراحتی در اندامهای حرکتی دانشجویان و میزان آموزش و فعالیت هنری خانواده در خور توجه است؛ در این مورد مسلماً انتظار و توقع خانواده در بروز این مشکلات نقش مهمی دارد.

همچنین ارتباط بین انجام فعالیتهای ورزشی و ناراحتی در اعضای حرکتی نیز کاملاً بارز و مشخص است؛ دانشجویانی که چندین بار در هفته ورزش میکنند ۵۰ تا ۶۰ درصد کمتر از سایرین به این ناراحتیها مبتلا میشوند.

به طور خلاصه میتوان گفت:


۱) از هر دو نفر دانشجوی موسیقی و نوازنده ارکستر یک نفر از دردهایی که با نواختن ساز مرتبط است، شکایت دارد. حداقل نیمی از شرکت کنندگان در این تحقیق و بخصوص نوازندگان سازهای شستیدار و زهیها در اندامها و اعضای حرکتی خود درد و ناراحتی احساس میکنند. این ناراحتی با افزایش سن شدت نمییابد بلکه بیشتر با شروع زود هنگام فعالیتهای موسیقایی مرتبط میباشد.


۲) نوازندگی حرفهای و ترسهای ناشی از آن دانشجویان را بسیار بیش از نوازندگان ارکستر تحت تأثیر قرار میدهد. نوازندگان سازهای شستیدار، سازهای آرشهای و بادی چوبیها بیش از سایرین از نظر روانی تحت فشار هستند.


۳) بین جنسیت، ساختمان بدن و انجام فعالیتهای ورزشی از یک سو و بروز بیماری از سویی دیگر ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد که میبایست در آینده به شکلی اساسی مورد بررسی قرار گیرد.
۴) در مورد روشهای درمانی و اقدامات پیشگیرانه نیز باید پژوهشهای عمیق و گسترده ای انجام پذیرد.


همچنین تحقیقی دیگر که توسط انجمن فیزیولوژی و پزشکی موسیقی آلمانی (DGFMM) انجام گرفته است نمایانگر این امر میباشد که حداقل (۸۰%) نوازندگان سازهای زهی ارکستر کم و بیش از درد و ناراحتی شکایت دارند و (۱۳%) نوازندگان ارکستر به خاطر وجود اختلالاتی در وضعیت سلامتشان زودتر از معمول شغلشان را رها میکنند.

این انجمن در شاخهای از علم پزشکی که منحصراً به بیماریهای شغلی موزیسینها میپردازد و ۲۰ سال قبل اولین بار در آمریکا پایهگذاری شد فعالیت میکند. اما از آنجا که هیچ کس با میل و رغبت به بیماریهای خود اعتراف نمیکند، در بین موزیسینها عنوان این مطلب و بحث پیرامون آن هنوز تا حد زیادی نامتعارف است.
در حالیکه موسیقی جاز بیشتر بر بداهه نوازی استوار است، موسیقی کلاسیک بر دقت و رعایت دقیق اصوات و سرعت متکی میباشد. خصوصاً از زمانی که همه آثار بزرگ موسیقی به شکلی بینظیر بر روی CD ضبط شده است، شنوندگان در این مورد بسیار موشکافتر از گذشته شدهاند و به همان میزان که توقع و انتظار از نوازندگان بیشتر میشود بیماریهای آنان نیز افزایش مییابد. نوازنده ارکستر باید اوج توانایی و مهارت خود را در مقیاسی همچون صدم ثانیه و یا دهم میلیمتر نشان دهد. از این لحاظ کار او با یک ورزشکار طراز اول قابل مقایسه است اما اغلب تواناییهای فیزیکی نوازندگان در پشت مهارت هنری آنان نادیده میماند.

کسی که شروع به نوازندگی میکند در ابتدا ذهنش را کاملاً معطوف به ساز مینماید زیرا حرکات لازم برای نواختن ساز کم و بیش خود به خود انجام میشود. تازه هنگامی که مشکلاتی در وضعیت سلامت شخص به وجود میآید، نوازنده به این فکر میافتد که تا کنون بدن و ساز خود را چگونه بکار گرفته است و یا اینکه چگونه میتواند حرکت و وضعیت بدنش را تغییر دهد تا از هدر رفتن نیرو و انرژی خود جلوگیری نماید. از نظر فیزیولوژی هنگام نواختن هر ساز الگوی حرکتی ثابتی وجود دارد.

دستها و بازوها حرکاتی ثابت انجام میدهند، ماهیچه ها، رگها و اعصاب مشخصی دائم بهکار گرفته میشوند. خصوصاً اینکه هنگام نواختن ساز بدن وضعیت نامتقارنی به خود میگیرد. مثلاً هنگام نواختن ویولن ستون فقرات در ناحیه گردن دایماً به یک سمت متمایل است و یا هنگام نواختن فاگوت شانه راست در عقب و شانه چپ در جلو قرار میگیرد. از اینرو نوازندگانی که حرکاتی ورزشی جهت برقراری تعادل و توازن بدنشان انجام میدهند و یا در تمرین زیاده روی نموده، زمانی برای استراحت در نظر نمیگیرند بسادگی دچار درد و ناراحتی میشوند.

توجه به فیزیولوژی بدن هنگام انتخاب ساز یکی از اولین اقدامات برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی است. مثلاً کسی که انگشتان بسیار کوتاهی دارد لزوماً نباید ساز پیانو را انتخاب نماید زیرا هنگام نواختن آکوردهای اکتاو دچار مشکل میشود. در این زمینه مشورت با پزشکان ارتوپد میتواند بسیار سودمند باشد. همینطور در آموزش موسیقی به کودکان توجه به چگونگی وضعیت و حالت بدن هنگام نواختن ساز بسیار حائز اهمیت است.

وجود اختلالاتی بسیار جزئی در وضعیت سلامت یک موزیسین حرفهای میتواند پیامدهای بسیار ناگواری برایش به همراه داشته باشد. به عنوان مثال اگر خواننده اپرایی یکی از دندانهای آسیای خود را از دست بدهد، به آوا و طرز تلفظ او خدشه وارد شده، گاهی وقفه ای طولانی در کارش بوجود میآید.

البته کافی نیست که مسئله را تنها از دیدگاه فیزیکی مورد بررسی قرار دهیم، بلکه جنبه روانی آن را نیز نباید از نظر دور داشت. برای یک موزیسین بسیار مهم است که بتواند با موقعیت های استرس زا به درستی کنار آید. متدهایی همچون تمرین ذهنی که متأسفانه معمولاً در آموزش موسیقی مد نظر قرار نمیگیرد برای رویارویی با چنین موقعیتهایی بسیار مفیدند.

در فعالیتهای هنری که بیشتر درونگرایانه اند اجرای بر روی صحنه به شکل مطلوب و ایده آل خود میتواند به عنوان عامل ایجاد تعادل و توازن در شخصیت هنرمند مؤثر باشد. اما نوازندگان اغلب این وضعیت را موقعیتی مخاطره آمیز قلمداد میکنند و بدن آنها همچون زمان قرار گرفتن در موقعیت فرار واکنش نشان میدهد: ضربان قلب و تعرق افزایش مییابد و شخص دچار تشویش و اضطراب میشود.

البته مقداری هیجان برای اینکه نوازنده بتواند اوج توانایی و مهارت خود را نشان دهد لازم است. در پایان باید یادآور شد که هر شغلی بیماریهای خاص خود را به همراه دارد و هر فرد باید بتواند خود را با شرایط شغلی اش وفق دهد.

منبع: نتکده