اثرگذاری اخلاق و اقتصاد و کار بر یکدیگر

در اخلاق عبادی لازم است بنده مومن بفهمد که نسبت به خالق خود چه وظیفه ای دارد ؟ از جمله آیاتی که به این پرسش پاسخ داده است ، سوره بقره آیه 172 است :
يَا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ ما رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلّهِ إِنْ كُنتُمْ إِيّاهُ تَعْبُدُونَ
ای کسانی که ایمان آورده اید ، از نعمتها و غذاهای پاکیزه ای که روزی شما کرده ایم بخورید ، سپس سپاسگذار و بنده شاکر خدا باشید ، اگر عبادت و پرستشتان فقط برای خدا است .
از این آیه این درس را می گیریم که اخلاق بندگی یعنی وظیفه شناسی . خدایی که ما را خلق کرده است و به ما سلامتی جسم و روح داده است و به عنوان ابزار زندگی ، هر چه بشر نیاز داشت، در اختیارش قرار داده است ، خالق بزرگی که این همه محبت به بنده اش کرده است ، اخلاق و ادب اقتضا می کند که بنده هم در برابرش وظیفه شناسی کند . پیام آیه فوق است که بندگان مومن و متعهد و مقید از مال پاک و حلال استفاده می کنند . مومن هرگز از مال شبهه ناک و به کسبی که حلال نباشد توجه نخواهد کرد . این که خدا می فرماید ما به شما از نعمتهای پاک روزی کرده ایم ، از روزی حلال و پاک بخورید این آیه می خواهد بگوید که انسانهای مومن و متعهد و پاک هرگز در زندگی دنبال مال نامشروع و ناپاک نیستند ، این یک ارزش و فکر و اندیشه است و مومنین هرگز اندیشه ای خلاف این نخواهند داشت . مومن توجه دارد که اثرات اخلاقی مال حرام نه تنها در زندگی این دنیا بلکه آخرتش را هم خراب می کند . در آیه 174 بقره این طور دارد : کسانی که در زندگی به دنبال مال ناپاک و نامشروع باشند ، میانه ی خود را با خداوند در فردای قیامت به طور کلی خراب کرده اند .
وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَلاَ يُزَكّيهِمْ
خداوند در فردای قیامت با افرادی که به دنبال مال حرام و شبهه ناک هستند ، تکلم نمی کند و آنها را پاکیزه نخواهد کرد . این اثر اخلاقی سود ناپاک و شبهه ناک در زندگی انسان است . آذری زبانها مثل جالبی دارند، می گویند : چه خوب است که انسان آزاد و پاک زندگی کند هرچند کوتاه زندگی کند . زندگی متوسط ولی حلال باشد ارزشمند است . چرا امروز برای حاج عباس نژاد فلاح ، این پیر روشن ضمیری که به عنوان یک بسیجی عارف و کسی که در خدمت دین و قران و اسلام بود و کسی که پیرو ولایت بود و آنی از مرز ولایت انحراف پیدا نکرد ، این چنین است که دلها برایش پر می زند و در مرگش سوگواری می کنند ، دلیلش این است که پاک زندگی کرد و آنچه در راه خدا هدیه کرد از عمق جان و ایمانش بود .
صبح صادق باد شبنم غنچه از گل واکند هر که صدق صاف دارد با علی سودا کند
چه اندازه پاکید و در رفتار و کارها صادقید به همان اندازه می توانید با اهل بیت (ع) دم خور شوید ، به همان اندازه خدا شما را تحویل می گیرد اما


به اندازه ای که انسان ناپاک باشد و ریگ در کفش خود داشته باشد به همان اندازه از خدا و اهل بیت (ع) دور خواهد شد . لذا خداوند در این آیه می فرماید : خداوند با کسانی که اهل مال ناپاک هستند تکلم نخواهد کرد و پاکشان نخواهد نمود .
آنچه از روایات و آیات قران استفاده می شود این است که کسب حرام در حقیقت ضایع کردن حقوق دیگران و به منزله ی تجاوز به حدود خدا و قران کریم است که نتیجه اش آتش دوزخ است . کسی که مرز خدا و قران و انسانیت و حقوق مردم را بشکند و به آن تجاوز کند طبیعی است که جز عذاب الهی چیزی نصیبش نخواهد شد . لذا در آیه 14 نساء این طور می خوانیم :
وَمَنْ يَعْصِ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نارًا خَالِدًا فِيهَا
هر کس به حدود خدا و پیامبر (ص) و مردم تجاوز کند ، به خاطر این که درآمد و سود بیشتری برای خود به دست بیاورد ، این شخص متجاوز به حقوق خدا و پیامبر(ص) است و برای همیشه در آتش جهنم خواهد ماند . آری اگر کسی در زندگی به دنبال کسب ناپاک و حرام باشد سرانجامش تجاوز به حدود مردم است و تجاوز به حدود مردم همان تجاوز به حقوق خدا است که نتیجه ای جز عذاب الهی در بر ندارد . در اسلام اقتصاد با اخلاق پیوند خورده است ، پیوندی که ناگسستنی است ، زیرا اگر کسب درآمد مادی با ظلم و بی عدالتی همراه شود ، قوام جامعه برهم می ریزد و دیگر سنگی روی سنگ بند نخواهد شد ، سرانجام این گونه کسب پول، موجب دیکتاتوری می شود ، یعنی شخص نمی تواند حق و حقوق دیگران را رعایت کند و در مقابل حقوق دیگران تواضع و فروتنی نشان دهد چون تنها راه بقای شخصیت و اقتدار خود را در مال دنیا می بیند که از هر طریقی آن را کسب می کند .
در پایان ذهن شما را به سخن گران سنگی از وجود نازنین و مقدس حضرت محمد مصطفی (ص) جلب می کنم . که فرمودند :
مَنْ اَکَلَ مِنَ الحَلالِ صَفا قَلبُهُ وَ رَقَّ وَ دَمِعَتْ عَیناهُ وَ لَمْ یَکُنْ مِنْ دونِهِ صِحابٌ «دار السلام ج4 ص212»
اثر نان حلال این است که به قلب انسان صفا می دهد ، چشمانت را اشک آلود می کند ، مقصود از اشک آلود شدن چشمان این است که شخص در مقابل حقیقت ها و فضیلت ها همیشه متواضع است . غیر از این راهی برای عزّت و سعادت انسان مومن نیست . این اثر نان حلال در سرنوشت زندگی انسان است .
آنچه میتواند در اعمال ما حتی در نسل ما و روحیه فرزندان ما اثر ثابت و مستقیم بگذارد ، غذای پاک و حلال و سالم مصرف کردن است . آری اگر شیر پاک بود صفحه دل کودک روشن خواهد بود اما شیر ناپاک که حاصل غذای ناپاک است ، در سرنوشت کودک اثر نامطلوب خواهد گذاشت.

حجت الاسلام و المسلمین محمدتقی ناطقی
امام جمعه شهرستان ساوجبلاغ