حاج میرزا علی فلسفی تنکابنی
آیت‌الله حاج میرزا علی فلسفی تنکابنی در سال ۱۳۰۰ ش در تهران به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله تنکابنی از مراجع تقلید و از اساتید برجستهی حوزه‌های علمیه‌ی تهران و برادر بزرگش محمدتقی فلسفی از وعاظ نامی تهران بود. وی دروس مقدماتی و سطح را در مدرسه‌ی مروی و «محمدیه»ی تهران نزد پدر بزرگوار خویش و نیز اساتید برجستهی آن شهر فراگرفت و سپس در پی درخواست پدر بزرگوارشان ـ که آرزو داشت یکی از فرزندانش در حوزه‌ی علمیه‌ی نجف اشرف تحصیل نماید ـ عازم آن شهر شد.
در حوزه‌ی علمیه‌ی نجف اشرف، دو سال از محضر آیت‌الله سید محمدعلی کاظمینی سود برد (دوانی، ۴۵) و سپس به محضر آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی رسیده، از محضر ایشان کسب فیض کرد (شریف رازی، ۱۵۴).
پس از آن به محضر آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خوئی رسید و دروس فقه و اصول را از محضر ایشان فراگرفت. پس از چندی به ایران بازگشت، ولی پس از چند ماه اقامت در تهران دوباره به حوزه‌ی علمیه‌ی نجف اشرف بازگشت و مدت ۱۵ سال در درس خارج فقه آیت‌الله العظمی خوئی شرکت کرد و از معدود روحانیونی بود که از خدمت ایشان اجازه‌ی اجتهاد گرفت (دوانی، ۴۵).
در سال ۱۳۷۰ق به ایران بازگشت و در تهران در مسجد لرزاده به اقامه‌ی نماز جماعت و تدریس علوم دینی پرداخت. در سال ۱۳۸۸ق به شهرستان مقدس مشهد عزیمت کرد و کلاس خارج فقه و اصول را در آن شهر دایر کرده، به تربیت روحانیون و طلاب علوم دینی پرداخت (شریف رازی، ۱۵۴). با آغاز نهضت حضرت امام، از فعالان نهضت مزبور بود. وی همراه با علمای مبارز تهران، به فعالیت در راستای نهضت اسلامی امام (ره) پرداخت.
در جریان تصویب لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همراه علمای برجستهی تهران با صدور اعلامیهای، آن را مخالف دین اسلام نامیده خواستار لغو آن مصوبه شدند و اعلام کردند تا روزی که به خواسته‌های مشروع علمای اعلام و ملت مسلمان ایران توجه نشود از پای نخواهند نشست (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۵۲ـ ۵۵).
سپس در ۲۸/۱۱/۱۳۴۱ همراه علمای برجستهی تهران و به مناسبت تصادم شهادت امام جعفر صادق(ع) با نوروز ۱۳۴۲ و در اعتراض به اقدامات رژیم در زمینه‌ی اقدامات غیرمذهبی، با صدور اعلامیهای عید نوروز را تحریم کرد (همان، ۵۸).
پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور، همراه با علمای برجستهی تهران با ارسال نامه‌ای به سفیر ترکیه در ایران، از امام خمینی به عنوان یکی از شخصیت‌های برجستهی عالم اسلام و مورد توجه عموم مسلمین مخصوصاً جامعه روحانیت نام برده، خواستار اطلاع دولت خود از موقعیت امام و نیز اطلاع‌رسانی درباره سلامتی معظم له شدند (همان، ۱۲۴)
وی پس از عزیمت به مشهد مقدس نیز به مبارزات سیاسی خود در کنار تدریس دروس دینی ادامه داد. و همگام با دیگر روحانیون مبارز مشهد چون: آیت‌الله خامنه‌ای، شهید هاشمی‌نژاد و… به سازماندهی مبارزان مذهبی پرداخت (جلالی عزیزیان، ۱۱۲).
از جمله در ۱۹/۳/۱۳۵۴ و در پی واقعه‌ی ننگین ۱۷ خرداد ۱۳۵۴ و حمله‌ی رژیم پهلوی به فضلای مدرسه‌ی فیضیه کلاس‌های درس را در اعتراض به آن عمل و اعلام همبستگی با حوزه‌ی علمیه‌ی قم تعطیل کردند (همان، ۱۸۶). در سال ۱۳۵۶ که نهضت اسلامی شتاب بیشتری گرفت، بر فعالیت‌های سیاسی خود افزود و به خصوص بعد از شهادت شهید مصطفی خمینی، با برگزاری مجالس یادبود، به روشنگری در این زمینه پرداخت.
در دی ۱۳۵۶ در اعتراض به مقاله‌ی احمد رشیدی مطلق در روزنامه‌ی اطلاعات، کلاس درس خود را تعطیل نمود و در سازماندهی تجمع‌ها و تظاهرات مردم مشهد در ۱۹ دی ۱۳۵۶، نقش زیادی داشت (همان، ۲۰۷). در ۲۵/۱۲/۱۳۵۷ همراه با علمای برجستهی مشهد و با اشاره به حوادث مؤلمه‌ی شهرهای قم و تبریز، اعلام کردند در همدردی با بازماندگان شهدای آن شهرها و نیز اعتراض به رژیم، عید نوروز را جشن نمی‌گیرند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۲۵۸). در اربعین شهدای ۲۹ بهمن تبریز، همراه با علمای برجستهی مشهد، روز دهم فروردین را در همدردی با بازماندگان شهدای آن حادثه و نیز اعتراض به رژیم عزای عمومی اعلام کردند (همان، ۲۵۹). در ۱۶/۲/۱۳۵۷ و در
اربعین شهدای شهرهای یزد، جهرم و اهواز، همراه با علمای مبارز مشهد با صدور اعلامیهای، روز ۱۹/۲/۱۳۵۷ را عزای عمومی اعلام کردند (همان، ۲۷۹ـ ۲۸۰)
به دنبال وی، شماری از روحانیون مشهد در خرداد ۱۳۵۷، همراه با حدود چهارصد نفر از علمای خراسان ضمن تعطیلی کلاس درس، در منزل آیت‌الله سید عبدالله شیرازی تحصن و به این اقدام رژیم اعتراض کردند (همان، ۳۱۴). در پی یورش مأموران رژیم به مردم مشهد در ۹ و ۱۰ دی ۱۳۵۷ و نیز حمله به بیت آیت‌الله العظمی سیدعبدالله شیرازی، همراه با روحانیون مبارز مشهد با صدور اعلامیهای، ضمن افشاگری در این زمینه اقدام رژیم را محکوم و اعلام کردند که به این مناسبت مجلس ترحیمی در مسجد گوهرشاد مشهد برگزار خواهند کرد (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۵۲۷).
آیت‌الله فلسفی با پیروزی انقلاب اسلامی فعالانه در صحنه بود و همگام با دیگر روحانیون خراسان، به ساماندهی و هدایت مردم پرداخت. در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی، از طرف جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم و حزب جمهوری اسلامی کاندیدای نمایندگی از استان خراسان شد و توانست با کسب ۹۰۶۸۸۸ رأی (۲/۸۵ درصد) به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یابد (راهنمای استفاده، ۳۸۰). وی در گروه ششم (قوه‌ی قضائیه) مجلس خبرگان قانون اساسی عضویت داشت (همان).
پس از پایان کار مجلس خبرگان اساسی و تصویب قانون اساسی، به شهر مقدس مشهد بازگشت و به تدریس خارج فقه و اصول و تربیت روحانیون اشتغال ورزید (دوانی، ۴۵). تا اینکه در ۱۳۸۵ ش در مشهد مقدس درگذشت و در جوار حرم رضوی به خاک سپرده شد.
داوود قاسم‌پور
منبع:دانشنامه
