بالاخره طب سنتی خوب است یا نه؟
مهر 1386 با دستور وزیر وقت بهداشت و درمان، طب سنتی در کشورمان صاحب دانشکده و مرکز علمی رسمی شد و در 6 سال گذشته، تعداد دانشکده‌های طب سنتی به عدد 7 رسیده است و دانشجویان نوبت اول این دانشکده‌ها اکنون فارغ‌التحصیل شده‌اند.
با وجود این قدم بزرگ و اساسی چرا هنوز بحث و جدل بر سر طب سنتی باقی است؟
پاسخ به این پرسش را باید در تجویزهای نادرست و گاهی خطرناکی دانست که برخی افراد سودجو و بی‌تجربه انجام می‌دهند و متاسفانه گاهی عوارض این شیوه درمان، خطرهایی جدی برای بیمار ایجاد می‌کند.
یکی از خطرناک‌ترین این موارد را می‌توان در ادعاهای نادرست افراد در مورد درمان قطعی دیابت و بیماری‌های مزمنی از این دست دید که در برخی موارد با حذف کامل داروهای کنترل‌کننده قندخون، عوارضی جدی و حاد را برای بیماران ایجاد می‌کند.
آمارهای جهانی نشان می‌دهد که توجه و گرایش مردم جهان به طب سنتی رو به فزونی است و این روش درمانی کم‌کم جایگاه خود را در کنار طب مدرن تثبیت می‌کند.
دکتر امیر عزیزی، یکی از پزشکان مطرح در امر تلفیق طب سنتی و مدرن و مدرس طب سنتی در دانشکده طب سنتی دانشگاه شیراز در این رابطه می‌گوید: «طب سنتی اگر چه پسوند سنتی دارد، ولی درمانی مدرن است. به هر حال سابقه طولانی طب سنتی همراه با 18 هزار کتاب در این زمینه، این نوع طبابت را در جایگاهی جدی قرار می‌دهد. مدتی این نوع طب کنار گذاشته شده بود، ولی اخیرا این نوع طبابت مورد توجه قرار گرفته و ما در حال حاضر دانشکده طب سنتی داریم و در کنار روش‌های علمی، از تجربه های حکیمان مشهور در دوره‌های آموزشی برای پزشکان استفاده می‌شود.»
وی جایگاه طب سنتی را در شناسایی و شروع درمان بسیار برجسته می‌داند و می‌گوید: «در حال حاضر، درصد بالایی از درمان‌ها در کشورهای غربی، دست‌کم شروع‌اش با طب سنتی است و مردم هم رغبت بیشتری به آن پیدا کرده‌اند.»
دکتر زهرا دهقان، داروساز و یکی از مدیران معاونت غذا و داروی استان فارس هم اعتقاد دارد، داروهای گیاهی در کنار داروهای شیمیایی قابلیت عرضه گسترده را دارند و اضافه می‌کند: «با توجه به نیازی که در زمینه درمان موثر بیماری‌ها در کشور ما و جهان وجود دارد ضرورت دارد که به همان نسبت که از داروهای شیمیایی استفاده می‌شود، از داروهای گیاهی هم به‌صورت قانونی استفاده شود. یعنی اگر بر فرض زنجبیل به‌عنوان داروی یک بیماری شناخته شده است، به‌صورت رسمی و در فرمت دارویی و فرآوری شده به داروخانه‌ها یا مراکز طب سنتی ارائه شود تا به سهولت و از مجرای درست در اختیار بیماران قرار بگیرد.»
وزارت بهداشت باید فکری به حال عطاری‌هایی بکند که بدون داشتن تحصیلات و مجوز تجویزهای خطرناک می‌کنند. این کار عطاری‌ها دخالت در امر درمان است و مشکلات جدی‌ای برایشان ایجاد می‌کند
فکری به حال عطاری‌ها کنید!
با وجود اینکه دیگر کمتر کسی نسبت به موثر بودن طب سنتی در درمان یا کنترل برخی از بیماری‌ها تردید دارد و روند آموزش این نوع از درمان نیز با تاسیس دانشکده طب سنتی سمت و سوی قانونی و رسمی به خود گرفته است، هنوز عرصه طب سنتی حامل خطرهایی است و مجراهای گشوده‌ای برای سوء‌استفاده سودجویان وجود دارد.
در این زمینه دکتر سجاد رضوی، مدیر کل نظارت بر درمان وزارت بهداشت، دو گروه سوء‌استفاده‌کننده از طب سنتی را این گونه معرفی کرد: «دخالت در امور درمان توسط دو گروه از افراد یعنی غیرپزشکان و خود پزشکان صورت می‌گیرد. در حوزه غیرپزشکان یکی از شایع‌ترین نوع دخالت‌ها بحث طب سنتی است.
در واقع برخی از افراد دوره‌ندیده و بدون دانش پزشکی، اقدام به تشخیص و تجهیز داروهای گیاهی می‌کنند که دیده شده با تجویز غلط، مراجعه افراد به پزشک را به تعویق انداخته و زمانی که مشکل حاد و فرد دچار عارضه می‌شود، به پزشک مراجعه می‌کنند.
گروه دیگر، افرادی هستند که در حوزه طب مکمل کار می‌کنند و با بیان روش‌های درمانی غیراصولی و داروهای ساختگی اقدام به درمان می‌کنند.»
دکتر ژیلا نقیبی، از پزشکانی که در زمینه طب سنتی فعالیت دارد، عمده خطرها را از جانب غیرپزشکانی می‌داند که نه از دانش پزشکی مدرن بهره‌ای دارند و نه اطلاع زیادی از طب سنتی دارند ولی آزادانه مشغول به کارند. وی در این زمینه می‌گوید: «به نظر من مشکل از سوی پزشکانی که در زمینه طب سنتی وارد شده‌اند، نیست، وزارت بهداشت باید فکری به حال عطاری‌هایی بکند که بدون داشتن تحصیلات و مجوز تجویزهای خطرناک می‌کنند. این کار عطاری‌ها دخالت در امر درمان است و مشکلات جدی‌ای برایشان ایجاد می‌کند.»
دکتر عزیزی معتقد است: «الان تعداد پزشکانی که بدون دانش و مجوز در این زمینه کار می‌کنند زیاد نیست و فکر نمی‌کنم در این زمینه خطری وجود داشته باشد، چون غالب پزشکانی که طب سنتی را هم قبول دارند و استفاده می‌کنند آموزش‌های لازم را دیده‌اند.»
عوارض استفاده نابجا از داروهای گیاهی زیاد است
دکتر زهرا دهقان خطر را از جانب افراد سودجویی می‌داند که از نبود قوانین روشن سوء‌استفاده می‌کنند و با ادعاهای واهی، زیان‌های مادی و درمانی جدی‌ای به بیماران وارد می‌کنند. او در این رابطه می‌گوید: «مشکلی که در حال حاضر در این زمینه وجود دارد، افرادی هستند که بدون داشتن مدرک و تخصص و به صرف ادعای سفر به هند و چین و آموزش گرفتن در آنجا، تجویزهای نادرستی انجام می‌دهند. این تجویزهای نادرست راهی هم به داروخانه نمی‌یابد و آن فرد مدعی، بیمار را یا مستقیما به عطاری‌ها ارجاع می‌دهد یا با دریافت مبلغی خودش ترکیب‌های مختلف را به بیمار می‌فروشد و این افراد چون به‌صورت علنی و قانونی کارشان را انجام نمی‌دهند، بالطبع کنترل ادعاهایشان یا برخورد با آنها در صورت وقوع عوارض خطرناک برای بیمار، سخت است.»
وی عوارض استفاده نابجا از داروهای گیاهی را جدی می‌داند و می‌گوید: «برخلاف آن چیزی که عموما تصور می‌شود، داروهای گیاهی در صورت تجویز نادرست می‌توانند برای بیمار خطرناک باشند و ضروری است وزارت بهداشت توجه گسترده‌ای به این موضوع بکند و از طرفی سریع‌تر راهکارهای قانونی و ضوابط معین و روشنی برای تجویز و استفاده از این داروها بیندیشد و از طرف دیگر، افراد صاحب صلاحیت و دانش در این مورد را -چه پزشک باشند و چه حکیم- به‌صورت قانونی و رسمی معرفی کند.»
برخلاف آن چیزی که عموما تصور می‌شود، داروهای گیاهی در صورت تجویز نادرست می‌توانند برای بیمار خطرناک باشند و ضروری است وزارت بهداشت توجه گسترده‌ای به این موضوع بکند
چه باید کرد؟
دکتر ژیلا نقیبی، ابهام در قوانین را یکی از مشکلات فعلی می‌داند و می‌گوید: «به دلیل اینکه دانشکده طب سنتی چند سالی است تاسیس شده و در حال فعالیت است، قضیه طب سنتی از طرف وزارتخانه بهداشت و درمان پذیرفته شده است، ولی تکلیف عده‌ای که از قبل و بدون تخصص رسمی و با مطالعه‌های فردی، خودشان مشغول درمان بوده‌اند چه می‌شود، چندان روشن نیست. لازم است قوانین در این زمینه روشن و شفاف عمل کنند.»
دکتر عزیزی نیز راه‌حل را در روشن شدن قوانین و مقررات همراه استفاده گسترده از حکیمان در دانشکده‌ها و مراکز آموزش طب سنتی می‌داند و می‌گوید: «برخی از عطار‌ها و حکیم‌ها گنجینه‌های درمان این کشورند و باید حتما مورد توجه قرار بگیرند. بخشی از آنها در دانشکده طب سنتی تدریس می‌کنند. مشکل، کسانی هستند که بدون داشتن دانش و تجربه تجویزهایی انجام می‌دهند به همین دلیل نیاز هست تمهیداتی اندیشیده شود تا مجوزهای لازم به افراد صاحب علم و تجربه داده شود تا از افراد شارلاتان یا کلاهبردار تمییز داده شوند.»
دکتر احمدعلی آقارفیعی، استاد دانشگاه و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران، علاوه بر ابهام در قوانین، تقویت دانشکده‌های طب سنتی را هم یک راهکار اساسی می‌داند و می‌گوید: «به نظر من تاسیس دانشکده‌های طب سنتی قدم بزرگی در این راه بوده است، ولی الان مشکل ما این است که دانشجوی طب سنتی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شود به دلیل نبود بیمارستان طب سنتی و کیس‌های پیگیر و بررسی‌های روزانه روی بیمار‌ها و استفاده نکردن از اساتیدی که تجربه زیادی در این امر دارند، توانایی درمانشان کم است. به همین دلیل مراجعه به این متخصصان کم است. ما باید تلفیقی از افراد با تجربه و اساتید خود دانشگاه‌ها داشته باشیم تا بتوانیم پیشرفت کنیم.»
طب سنتی سامان می‌یابد؟
به نظر می‌رسد با توجه به ضرورت ساماندهی و تقویت طب سنتی، متولیان امر باید هرچه زودتر جنبه‌های مختلف این نوع از درمان را شفاف و قانونی کنند تا با گسترده‌شدن اقبال عمومی به این نوع درمان، شاهد گسترش نفوذ سوءاستفاده‌کنندگان در این حوزه نباشیم.
ابلاغ هر چه زودتر سند جامع داروهای گیاهی و طب سنتی می‌تواند قدم اول باشد، ولی همچنان باید راه‌حل ساماندهی و تقویت طب سنتی را در تصویری بزرگ‌تر و در ارتباط با تجهیز مراکز علمی مرتبط با این نوع درمان با استفاده از تجربه‌های حکیمان خوشنام جست.
بخش سلامت تبیان
