اوصاف حاکمان اسلامی

سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت آیت العظمی جوادی آملی ( دام ظله العالی )

در متون اسلامی حاکمان و کارگزاران به خصلت هایی وصف شده اند که به برخی از آن ها در اینجا اشاره می شود .

1-عدالت محوری
با دقت در کلام معصومان (ع) در این باره ، محوریت این موضوع به وضوح آشکار می گردد ، چرا که در بیشتر موارد ، وصف عدالت برای امام و نیز برای کارگزارن به کار رفته است . رسول خدا (ص) فرمود:یک لحظۀ امام عادل از عبادت هفتاد سال برتر است .(1)
امیرمومنان (ع) نیز می فرماید : عدالت سپر نگهبان حکومت ها ست . (2)
از امام رضا (ع) درباره راز پیروی از اولوالامر چنین نقل شده است : اگر گفته شود : چراخدای متعالی اولوالامر را نصب کرد و اطاعت از او را به همگان فرمان داد ؟ در پاسخ گفته می شود : برای عدالت های بسیار ، از جمله اینکه مردم با مجموعه ای از بیاد ها ونباید ها محدود شده اند و نباید از این محدوده تجاوز کنند و چون تعدی از آن ها مجوب فساد آن هاست ، این التزام و رعیات حدود ، اجرا نمی شود و پایدار نمی ماند مگر آنکه خدا والی امینی را بر مردم بر گزیند تا آنان را از این تجاوز باز دارد .(3)

2-مسئولیت پذیری
در نظام اسلامی همۀ اقشار و طبقات مردم در قلمرو کار و ماموریت خود باید مسئولیت پذیر باشند و این ویژگی در حاکمان و کاگزارن نظام اهمیتی فزون تر دارد .
پیامبر (ص) فرمود : آگاه باشید همۀ شما در برابر تعهدات خود ، نگهبان و مسئولید . پس حاکم و کارگزار در مقابل مسئولیتی که بر عهده دارد در برابر مردم مسئول و متعهد است . (4)
از آن گرامی (ص) آمده است که هر کس رهبری قومی را بر عهده داشته باشد ، روز قیامت در حالی می آید که دو دستانش به گردنش بسته شده است ، پس اگر در میان مردم به امر خدا رفتار کرده بود ، خدای سبحان او را آزاد می کند و اگر ظالم باشد در آتش دوزخ افکنده می شود و تحولّی بد و بازگشتی زشت است .(5)

3-خیرخواهی برای مردم
امیرمومنان (ع) در خطبه ای ، خطاب به مردم می فرماید : ای مردم به راستی من بر شما حقی دارم و شما نیز بر من حقی دارید ؛ اما حق شما بر من این است که خیرخواه شما باشم . (6)

4-مهربانی با مردم
امام سجاد (ع) می فرماید: حاکم باید همانند پدری مهربام برای مردم باشد . (7)

5- بخشندگی
امیر مومنان (ع) فرمود: برترین حاکمان و کارگزارن کسانی اند که سه ویژگی به آن ها داده شده باشد : مهربانی ، بخشش و عدالت (8)

6-ساده زیستی
ساده زیستی حکمان و کارگزارن موجب آرامش و اعتماد امت اسلامی به رهبران می شود ، از این رو حضرت امیرمومنان (ع) در بخشی از نامۀ تاریخی خویش به عثمان بن حنیف ، فرماندار بصره چنین می نگارد :
... پیشوای شما ( علی بن ابی طالب ) ، از دنیا به دو لباس کهنه و از خوراک به دو قرص نان بسنده کرده است . آگاه باشید هرگز توان آن را ندارید ؛ ولی با زهد ، پاراسایی و تلاش و پاکی و استواری مرا یاری کنید . به خدا سوگند من از دنیای شما ، طلا و نقره ای نیندوخته و ا زغنایم و ثروت های آن ، ذخیره نکرده و برای این لباس کهنه ام ، بدلی آماده نساخته ام و از زمین آن ، یک وجب به خود اختصاص نداده و از دنیا جز خوراک ناچیز بهره ای نبرده ام (9)


پاورقی ها
1-الکافی . ج7.ص 175
2-غررالحکم . ص 340
3-عیون الاخبار الرضا (ع) .ج2.ص100
4-ارشاد القلوب . ص 148
5-الفقیه .ج4.ص 18
6-نهج البلاغه . خطبۀ 34
7-الفقیه .ج2.ص 621
8-تحف العقول . ص 319
9-نهج البلاغه . نامۀ 45