مهارت حل مسئله

پيشرفت سريع فناوري و ارتباطات، باعث به هم ريختگي بسياري از معادله هاي اقتصادي، فرهنگي ، سياسي ، اجتماعي و ارتباطي در دنياي امروز شده است. به طوري كه هر روز صدها مسئله و مشكل ذهن ما را به خود مشغول مي كند. براي مثال امروزه والدين از خود مي پرسند:
- آيا فرزند ما آنقدر كه در بازي و كار با كامپيوتر توانايي دارد، در مهارت هاي اجتماعي هم تواناست؟
- آيا در مقابل درخواست هاي نا به جاي ديگران قدرت " نه گفتن " و اعتراض و مقابله دارد؟
- آيا در صورت لزوم مي تواند از خود دفاع كند؟


امروزه افرادي كه توانايي حل مسايل خود را داشته باشند، قطعاً در زندگي موفق ترند. توانايي حل مسئله علاوه برجسارت، نيازمند آموزش اساسي است كه تا به حال كمتر به آن پرداخته شده و جايگاه پايين تري هم برايش قائل بوده ايم. از آن جايي كه توانايي "حل مسئله" يكي از مهارت هاي اساسي زندگي محسوب مي شود، فراگيري آن ضروري است. حل مسئله فرايندي است كه شخص با توجه به تجربه هاي عملي و توانمندي هاي ذهني خود بتواند براي حل مسئله يا مشكل قدم برداشته و به نتيجه مطلوب دست يابد.


مهارت حل مسئله فرد را قادر مي سازد تا به طور موثرتري مسايل زندگي را حل كنند. مسايلي مانند اختلاف با اطرافيان، مشكلات تحصيلي، مواجهه با قانون، مشكلات اداري و مالي و... چنانچه مسايل مهم زندگي حل نشده باقي بمانند، استرس و فشار رواني ايجاد مي كنند.
نكته قابل توجه اين است كه مسئله چيست؟ مسئله ازديد روان شناسان زماني مطرح مي شود كه فرد با موقعيت يا تكليفي رو به رو مي شود كه نمي تواند از طريق كاربرد اطلاعات و مهارت هايي كه در آن لحظه در اختيار دارد به آن موقعيت يا تكليف پاسخ دهد. هنگام مواجهه با چنين موقعيتي بديهي است راهي براي فرار از مسئله وجود ندارد و بايد به راه حل آن انديشيد. يكي از پيش زمينه هاي حل مسئله خود آگاهي است، يعني اين که فرد آگاهانه بداند درچه وضعيتي به سر مي برد، توانمندي ها و محدوديت هاي او چيست و چگونه در مورد خود مي انديشد، آيا باخود مي گويد: من مي توانم، انسان توانمندي هستم، بايد به دنبال راه حل مناسبي باشم، يا اينكه: من خيلي ناتوانم، به درد هيچ كاري نمي خورم!

مراحل حل مسئله


1- شناسايي يا طرح مسئله: مرحله اي است كه در آن ذهن مشخص با مسئله يا مشكلي روبه رو مي شود.
2- جمع آوري اطلاعات: براي اينكه مشكل يا مسئله به دقت مشخص شود، ضروري است اطلاعات دقيقي درباره آن جمع آوري شود. جمع آوري اطلاعات معمولاً از راه گفت و گو با ديگران به ويژه متخصصان ، تجربه ها، كتاب ها و ساير منابع رسانه اي و اطلاعاتي صورت مي پذيرد. هرچه اطلاعات دقيق و مناسب تر باشد، فرد براي رسيدن به حل مسئله ، موفق تر خواهد بود.


3- تعريف مسئله : دراين مرحله فرد با بررسي اطلاعات جمع آوري شده ، به ريشه و ماهيت مشكل خود پي مي برد.


4- پيش بيني راه حل هاي مختلف : دراين مرحله شخص سعي مي كند راه حل هاي مختلف را از طريق بارش مغزي، تعامل و هم انديشي با ديگران به دست آورد، همه راه حل هاي مختلفي كه به ذهنش خطور مي كند را بنويسد. هدف در این مرحله ، فقط پيدا كردن راه حل هاي گوناگون است، نه اين كه كداميك از راه حل هاي انتخاب شده بهتر و قابل قبول تر است.


5- بررسي راه حل هاي گوناگون و انتخاب بهترين راه حل: دراين مرحله فرد هر يك از راه حل هايي كه در مرحله قبل يادداشت شده بود را با نمره ارزش گذاري مي كند تا دريابد، كدام يك از راه حل ها كارايي بهتر و قابليت اجرايي بيشتري دارد و به نوعي زودتر و بهتر مي تواند مشكل يا مسئله را حل نمايد. هدف در اين مرحله برخلاف مرحله قبل، قضاوت و داوري است و به بررسي كيفيت و محتواي راه حل ارائه شده مي پردازد. سپس راه حل هاي نامناسب را حذف مي كند و بهترين راه حل ارائه شده را انتخاب كرده و به مرحله اجرا مي گذارد.


6- اجرا و ارزيابي: پس از انتخاب بهترين راه حل و اجراي آن، ارزيابي مسئله و راه حل آن آغاز مي شود. در اين مرحله اگر راه حل انتخاب شده موفقيت آميز باشد . مشكل حل شده و خاتمه مي يابد. اگر موفقيت آميز نبود و مشكل حل نشد، راه حل بعدي بكار گرفته مي شود.


فعاليت 1: چكار كنم ؟
محمود پس ازآنكه با تاكسي به نزديكي هاي مقصد رسيد ، متوجه شد كيف پولش راهمراه نياورده است. اگر شما به جاي محمود بوديد ، چه راه حل هايي براي حل اين مسئله به دهنتان مي رسيد؟
عامل مهم ديگر در رويا رويي با مسائل ، آگاهي از فرايند حل مسئله است .متخصصان معتقدند اهميت و پيچيدگي مسائل به هر اندازه كه باشد با كمك يك ساختار طبقه بندي شده مي توان با آن برخورد كرد. اين فرايند چهار مرحله دارد :


1- تعريف و شناسايي مشكل يا مسئله
2- پيداكردن راه حل هاي مختلف
3- تصميم گيري
4- بازنگري


فعاليت 2: كدام راه بهتر است ؟


محبوبه براي ادامه تحصيل در مقطع كارشناسي ارشد يا مشغول به كار شدن دچار ترديد است . اگر شما به جاي او بوديد چكار مي كرديد؟ با توجه به چهار مرحله فرايند حل مسئله پاسخ دهيد.

منبع :lisaarsci.ir
" مهارتهای زندگی و بهداشت رواني " -گردآوری : فریدون کریم نیا دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی