اهمیت تشکیل نطام اسلامی و حاکم عادل

سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت آیت العظمی جوادی آملی ( دام ظله العالی )

امیر مومنان ( ع ) نظام و حکومت برای جامعه را همانند رشته تسبیح برای دانه های آن می داند که بهره گیری از دانه ها بدون آن ، ممکن نیست (1) ، از همین رو در آموزه های دینی مطالبی فراوان درباره نظام اسلامی آمده است
اهمیت تشکیل نظام اسلامی
تشکیل نظام اسلامی از ضروریات دین اسلام و مذهب تشیع است ، چرا که بدون حکومت اسلامی ، اجرای احکام اسلامی در امور سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، امنیتی ، نظامی و حتی امور فردی و مذهبی مسلمانان معطل و مختل خواهد شد. تجربه ی تاریخی و عینی این حقیقت را به وضوح ثابت می کند ، از این رو پیامبر بزرگ اسلام ( ص) پس از هجرت به مدینه ، در اولین فرصت به تاسیس نظام و حکومت اسلامی پرداخت .
امام رضا ( ع ) در این باره می فرماید : ... هیچ فرقه و ملتی را نمی یابیم که پایدار مانده و زندگی کرده باشند ، مگر با داشتن فرمانروایی قوام بخش و ( این از آن روست که ) مردم ناچارند برای امر دین و دنیای خود حاکمی داشته باشند تا آن ها را سرپرستی کند ... و زندگی مردم بدون آن حاکم ، قوام و سامان نمی یابد .. ( 2)

اهمیت نیاز به حاکم عادل

وجود حاکم عادل در راس حکومت اسلامی نیز از مسلمات این دین است و در متون اسلامی به آن تصریح و بر آن تاکید شده است امام صادق (ع ) فرمود: .. سه چیز است که مردم در هر شهری به آن نیاز دارند تا در امور دنیا و آخرت خود به آن پناه ببریند و اگر این سه را نداشته باشند به نابسامانی در زندگی گرفتار خواهند شد : فقیه دانای پرهیزگار ، فرمانروای نیکوکاری که مردماز وی پیروی کنند و پزشک آگاه مورد اعتماد ( 3)
نکته : البته نظام هماهنگ با امور یاد شده در گرو داشتن رهبر جامع عقل نظری و عملی است .
امام رضا ( ع) هم فرمود: اگر برای مردم ، امام و رهبری توانا ، امانتدار ، نگهبان و پاکدست ( عادل ) قرار داده نمی شد ، آیین نابود می شد ، دین از بین می رفت ، سنت ها و احکام الهی تغییر می یافت ، بدعت گذاران برآن می افزوند و ملحدان از آن می کاستند و مسلمانان به شبه دچار می شدند... ( 4)

اوصاف حاکمان اسلامی

در متون اسلامی حاکمان و کارگزارنت به خصلت های وصف شده اند که به برخی از آن ها در اینجا اشاره می شود .
1- عالت محوری : با دقت در کلام معصومان ( ع ) در این باره ، محوریت این موضوع به وضوح آشکار می گردد ، چرا که در بیشتر موارد ، وصف عدالت برای امام و نیز برای کارگزارن به کار رفته است . رسول خدا ( ص) فرمود : یک لحظه ی امام عادل از عبادت هفتاد سال برتر است (5)
امیر مومنان ( ع ) نیز می فرماید : عدالت سپر نگهبان حکومت هاست (6)
از امام رضا (ع) درباره راز پیروی از اوالامر چنین نقل شده است : اگر گفته شود : چرا خدای متعالی اولوالامر را نصب کرد و اطاعت از او را به همگان فرمان داد ؟ در پاسخ گفته می شود : برای علت های بسیار از جمله اینکه مردم با مجموعه ای از باید ها و نباید ها محدود شده اند و نباید از این حدود تجاوز کنند و چون تعدی از آن ها موجب فساد آنهاست ، این التزام و رعایت حدود ، اجرا نمی شود و پایدار نمی ماند مگر آنکه خدا والی امینی را بر مردم برگزیند تا آن را از این تجاوز باز دارد. (7)
2- مسئولیت پذیری : در نظام اسلامی همه ی اقشار و طبقات مردم در قلمرو کار و ماموریت خود باید مسئولیت پذیر باشند واین ویژگی در حاکمان و کارگزاران نظام اهمیتی فزون تر دارد .
پیامبر ( ص) می فرماید :آگاه باشید همه ی شما در برابر تعهدات خود ، نگهبان و مسئولید. پس حاکم و کارگزار در مقابل مسئولیتی که بر عهده دارد در برابر مردم مسئول و متعهد است . (8)
از آن گرامی آمده است که هر کس رهبری قومی را بر عهده داشته باشد ، روز قیامت در حالی که دو دستانش به گردنش بسته شده است ، پس اگر در میان مردم به امر خدا رفتار کرده بود ، خدای سبحان او را آزاد می کند و اگر ظالم باشد در آتش دوزخ افکنده می شود و تحولی بد و بازگشتی زشت است . (9)
3- خیرخواهی برای مردم : امیر مومنان ( ع ) در خطبه ای خطاب به مردم می فرماید : ای مردم ! به راستی من بر شما حقی دارم و شما نیز بر من حقی دارید؛ امام حق شما ببر من این است که خیر خواه شما باشم . (10 )
4- مهربانی با مردم : امام سجاد (ع) می فرماید : حاکم باید همانند پدری مهربان برای مردم باشد .(11)
5- بخشندگی : امیر مومنان (ع) فرمود: برترین حاکمان و کارگزاران کسانی اند که سه ویژگی به آن ها داده شده باشد : مهربانی ، بخشش و عدالت . (12)
6- ساده زیستی : ساده زیستی حاکمان و کارگزاران موجب آرامش و اعتماد امت اسلامی به رهبران می شود ، از این رو حضرت امیرمومنان(ع) در بخشی از نامه تاریخی خویش به عثمان بن حنیف ، فرماندار بصره چنین می نگارد:
... پیشوای شما ( علی بن ابیطالب) ، از دنیا به دو لباس کهنه و از خوراک به دو قرص نان بسنده کرده است . آگاه باشید که شما هرگز توان ندارید ؛ ولی با زهد ، پارسایی و تلاش و پاکی و استواری مرا یاری کنید . به خدا سوگند من از دنیای شما ، طلا و نقره ای نیندوخته و از غنایم و ثروت های آن ، ذخیره نکرده و برا این لباس کهنه ام ، بدلی آماده نساخته ام و از زمین آن ، یک وجب به خود اختصاص نداده و از این دنیا جز خوراک ناچیز نبرده ام (13)


پاورقی ها
1- نهج البلاغه . خطبه ی 146
2- عیون اخبار الرضا . ج 2.ص 101
3- تحف العقول . ص 319
4- عیون اخبار الرضا .ج2. 101
5- الکافی .ج7. ص 175
6- غرر الحکم . ص 340
7- عیون اخبار الرضا .ج2.ص100
8- ارشا القلوب . ص 184
9- الفقیه .ج4.ص 18
10- نهج البلاغه . خطبه ی 34
11- الفقیه . ج2.ص 621
12- تحف العقول .ص 319
13- نهج البلاغه . نامه ی 45