روش حکومت امام زمان علیه السلام چگونه خواهد بود؟

از آنجا که امام زمان علیه السلام برای برافراشتن پرچم اسلام و حاکمیت قرآن در تمام گیتی ظهور خواهند کرد، قهرا روش حکومتی امام علیه السلام بر اساس قرآن و سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام خواهد بود.

درباره روش حکومتی امام زمان علیه السلام روایات فراوانی از معصومین علیهم السلام وارد شده است، که می توان آنها را در چند موضوع و محور مورد بررسی قرار داد.

اصالت دادن به کتاب و سنت:

امام زمان علیه السلام قرآن و سنت و شریعت نبوی را اساس و پایه تمام امور در حکومت خویش قرار می دهد و با تمام قدرت برای اجرای احکام الهی تلاش می کند و به هیچکس اجازه تخطی از این حدود را نخواهد داد.

در این باره روایات فراوانی نقل شده است که در ذیل به نمونه هایی از آن بسنده می کنیم:

ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «قائم (امام زمان) از اولاد من است، اسمش اسم من و کنیه اش کنیه من و شکل و شمایلش شکل و شمایل من و روشش روش من است. او مردم را بر ملت و شریعت من نگه می دارد و آنها را به سوی کتاب خداوند عزوجل دعوت می کند.»(1)

ـ امام امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «خواسته ها را تابع هدایت (قرآن) می کند، هنگامی که مردم هدایت را تابع هوسهای خویش قرار می دهند. و آراء و افکار را پیرو قرآن می کند، پس از آنکه قرآن را تابع رأی [خود] گردانده باشند... کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله را که تا آن روز متروک مانده، زنده می کند [و به آن جامه عمل می پوشاند].»(2)

ـ امام باقر علیه السلام فرمودند: «مهدی علیه السلام مردم را به سوی کتاب خدا، و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و ولایت علی بن ابی طالب و بیزاری از دشمنان او دعوت می کند.»(3)

رفتار بر اساس سیره پیامبر و امامان علیهم السلام :
ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مهدی علیه السلام روش مرا دنبال می کند و هرگز از روش من بیرون نمی رود.»(4)

ـ امام صادق علیه السلام فرمودند: «امام زمان علیه السلام [در حکومت خویش[ به سیره و روش پیامبر در میان مردم عمل می نمایند و بر رفتار او رفتار می کنند.»(5)

عبداللّه بن عطا از امام صادق علیه السلام درباره سیره حکومتی امام زمان علیه السلام سؤال کرد، حضرت فرمودند: «به روش پیامبر عمل می کند... .»(6)

روش سیاسی و اجتماعی:

یکی از شاخصهای بسیار مهم و برجسته در حکومت امام مهدی علیه السلام مبارزه با دولتهای باطل و اقامه قسط و عدل به معنای واقعی و وسیع کلمه است. در این باره روایات فراوانی وارد شده است که در ذیل نمونه هایی از آن را مرور می کنیم:

ـ امام باقر علیه السلام می فرماید: «هنگامی که قائم قیام کند، هر دولت باطلی از بین می رود.»(7) از این روایات استفاده می شود که اولین کار امام علیه السلام مبارزه با دولتهای باطل خواهد بود.

ـ امام رضا علیه السلام می فرماید: «ترازوی عدالت را در میان مردم می نهد و [در سرتاسر حکومتش] هیچ انسانی به دیگری ستم نخواهد کرد.»(8)

ـ و در روایت دیگری می فرماید: «خداوند بواسطه مهدی علیه السلام سراسر گیتی را پر از عدل و قسط می کند همان گونه که سراسر ظلم و جور بود.»(9)

ـ امام باقر علیه السلام می فرماید: «وقتی قائم اهل بیت علیهم السلام قیام نماید، اموال را مساوی تقسیم می کند و در میان مردم با عدالت رفتار می کند.»(10)

ـ و در روایت دیگر می فرماید: «او در میان همه بندگان خدا عدالت را پیاده می کند و به عدل رفتار می کند؛ چه نیکان و چه افراد فاسق و فاجر (عدالت او به طور یکسان در حق خوب و بد اجرا می گردد).»(11)

ـ و رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مهدی عدالت را همچنانکه سرما و گرما وارد خانه می شود، وارد خانه های مردمان کند.»(12)

روش مدیریتی و قضایی:

امام عصر علیه السلام برای اداره جهان استانداران و وزیرانی می گمارد که جز به مصالح اسلام و رضایت خدا به چیزی نمی اندیشند. چنانکه در روایات، ترکیب دولت مهدی علیه السلام را از پیامبران، جانشینان آنان، تقوی پیشگان و صالحان روزگار و امتهای پیشین و از سران و بزرگان پیامبران علیهم السلام بیان می کنند که نام برخی از آنها نیز در روایات آمده است.(13)

ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «[مهدی علیه السلام ] دقیقا فرمان خدا را اجرا می کند، با کسی حساب خویشاوندی ندارد و سنگی روی سنگ نگذارد.»(14)

ـ امام صادق علیه السلام می فرماید: «مهدی (عج اللّه تعالی فرجه) یارانش را در همه شهرها پراکنده می کند و به آنان دستور می دهد که عدل و احسان را شیوه خود سازند و آنان را فرمانروایان کشورهای جهان قرار می دهد، و به آنها دستور می دهد که شهرها را آباد سازند.»(15)

ـ و در روایتی می خوانیم: «هنگامی که قائم (حضرت مهدی علیه السلام ) قیام کند، به عدالت حکم خواهد کرد، ظلم و جور در روزگار او از بین خواهد رفت و امنیت در تمام راهها برقرار می گردد.»(16)

ـ و در روایت دیگر می خوانیم: «امام زمان علیه السلام در میان مردم مانند داود نبی علیه السلام و حضرت محمد صلی الله علیه و آله قضاوت خواهد کرد.»(17)

حکم داودی طبق بیان قرآن چنین است: «ای داود ما تو را خلیفه [و نماینده خود] در زمین قرار دادیم، در میان مردم به حق داوری کن، و از هوای نفس پیروی نکن که تو را از راه خدا منحرف می سازد.»(18)

و قضاوت محمدی صلی الله علیه و آله این است که قرآن می فرماید: «و اگر میان آنها داوری کنی، با عدالت داوری کن... .»(19)

و نیز می فرماید: «بر طبق احکامی که خدا نازل کرده در میان آنها حکم کن، و از هوا و هوسهای آنها پیروی نکن.»(20)

ـ امام صادق علیه السلام درباره روش قضاوت امام زمان علیه السلام می فرماید:«... مهدی علیه السلام در میان پیروان تورات (یهودیان) بر اساس تورات قضاوت می کند و در میان پیروان انجیل (مسیحیان) بر طبق انجیل قضاوت می کند، و در میان پیروان زبور بر اساس همان کتاب حکم می کند، و در میان پیروان فرقان (قرآن) نیز بر طبق قرآن حکم می کند.»(21)

البته منظور از کتاب تورات، انجیل و زبور، اصل آنها است؛ نه کتابهای تحریف شده.

روشهای اقتصادی:

براساس روایات، امام مهدی علیه السلام فقر را از بین می برد،(22) و در دوران او در تمامی روی زمین خرابی باقی نمی ماند مگر آنکه آباد شود،(23) برده ها آزاد و قرضها و دیون همه پرداخت می شود،(24) گنجها را استخراج می کند و ثروتها را تقسیم می نماید،(25) زمین در دست شیعیان آن حضرت قرار می گیرد.(26) به انداره ای که کسی بتواند بر دارد و حمل کند، مال و ثروت در اختیار درخواست کننده قرار می دهد،(27) عدالت و سازندگی را در همه شهرها گسترش می دهد(28) و خوان حکمت و ثروت گسترده می شود(29) و با ثروت اندوزی مبارزه می شود.(30)

از مطالب بالا استفاده می شود که روش حکومتی امام زمان بر سه محور اساسی زیر خواهد بود.

1. اصالت دادن به کتاب و سنت؛

2. اداره جامعه بر اساس روش پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام ؛

3. اقامه قسط و عدل در تمام امور حکومتی، اجتماعی و سیاسی به معنای واقعی کلمه.

پی نوشت ها:

1. «اَلْقائِمُ مِنْ وُلْدی، اِسمُهُ اِسْمی، وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتی وَ شَمائِلُهُ شَمائِلِی وَ سُنَّتُهُ سُنَّتِی. یُقیمُ النَّاسَ عَلی مِلَّتی وَ شَریعَتی وَ یَدْعُوهُمْ إلی کِتابِ اللَّهِ عَزَّو جلَّ». بحارالانوار، ج 51، ص 73، باب 1، ح 19.

2. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی (پارسایان، 1379) خ 138. «یَعْطِفُ الْهَوی عَلیَ الْهُدی إذا عَطَفُوا الهُدی عَلیَ الهَوی وَ یَعْطِفُ الَّرأی عَلی القُرآنِ اِذا عَطَفُوا القُرآنَ علی الرِّأی...وَ یُحیی مَیِّتَ الکتابِ وَ السُّنَّةِ».

3. «...یَدْعُوا النَّاسَ اِلی کِتابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ وَ وِلایَةِ عَلی بْنِ اَبی طالِبٍ وَ الْبَراءَةِ مِنْ عَدُوِّهِ». یوم الخلاص، کامل سلیمان (بیروت: دارالکتاب اللبنانی، الطبعة الثالثة، 1402 ه ق)ص 325.

4. «اَنَّ الْمَهدی یَقفُوا اَثَری لا یُخطی ء». منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، لطف الله صافی (طهران: مکتبة الصدر، الطبعة الثالث) ص 491، فصل 9، باب 3، ح 2.

5. قال الصادق علیه السلام : «... وَ اَنْ یَسیرَ فِیْهِمْ بِسیرَةِ رَسوُل اللّهِ صلی الله علیه و آله وَ یَعْمَلُ فِیْهِمْ بِعَمَلِهِ». علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار (تهران، المکتبة الاسلامیة، الطبعة الثالثه، 1398 ه ق) ج 52، باب 28، ح 78.

6. عن عبدالله بن عطاء، عن أبا عبداللّه علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ سیرَةِ الْمَهدی کَیْفَ سیرَتُهُ؟ قَالَ: یَصْنَعُ ما صَنَعَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله ...». بحارالانوار (همان) ح 108.

7. «اِذا قامَ القائِمُ ذَهَبَ دولةُ الباطِلُ». محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (بیروت، دارالاضواء) ج 8، ص 278.

8. «... وَ وَضَعَ میزانَ العَدلِ بَیْنَ النَّاسِ، فَلا یَظْلِمُ اَحَدٌ أَحَدا». بحارالانوار (پیشین) ج 52، ص 321، باب 27، ح 29.

9. «... یَمْلأُ بِهِ الاَرضَ قِسطَا وَ عَدْلاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْرا وَ ظُلْما». همان مدرک، ح 30.

10. «اِذا قامَ قائِمُ أهلِ البیتِ قَسَّمَ بالسّویّةِ وَ عَدلَ فِی الرَّعِیَّةِ...». همان مدرک، ح 103.

11. «... وَ یَعْدلُ فی خَلْقِ الرَّحمانِ البَرّ مِنْهُمْ وَ الفاجِرَ». بحارالانوار (پیشین) ج 51، ص 29، باب 2، ح2.

12. «... أما وَ اللّهِ لِیَدخُلَنَّ عَلَیْهِمْ عَدْلَهُ جوفَ بُیُوتِهِمْ کَما یَدْخُلُ الحَرّ والقُرّ». بحارالانوار (پیشین) ج 52، باب 27، ح 131.

13. حضرت عیسی علیه السلام ، هفت نفر از اصحاب کهف، یوشع وصی موسی علیه السلام ، مؤمن آل فرعون، سلمان فارسی، ابو دجانه انصاری، مالک اشتر نخعی و قبیله همدان. ر،ک: نجم الدین طبسی، چشم اندازی از حکومت مهدی علیه السلام (قم، شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، 1377 ش) ص 190.

14. «یَکُونُ مِنَ اللَّهِ عَلی حُذوٍ لا یُغیّر بِقرابةٍ ولا یَضَعُ حَجَرا حَجَرا». ابن طاووس، ملاحم الفتن فی ظهور الغائب المنتظر (بیروت، مؤسسة الوفاء، الطبعة السادسة، 1403) ص 108، به نقل از عصر غیبت (مرکز جهانی علوم اسلامی) ص 258.

15. قال الصادق علیه السلام : «یُفَرِّقُ الْمَهدی اَصحابَهُ فِی جَمیعِ الْبُلْدانِ وَ یَأْمُرُهُمْ بِالْعَدْلِ وَ الاِحسانِ وَ یَجْعَلُهُمْ حُکّامَا فِی الاَقالِیمِ وَ یَأْمُرُهُمْ بِعُمْرانِ الْمُدُنِ» علی محمد دخیل، الامام المهدی علیه السلام (بیروت، دار المرتضی، 1403 هق) ص 371. به نقل از تاریخ غیبت، ص 258.

16. «اِذا قَامَ القائِمُ حَکَمَ بِالْعَدلِ وَ ارْتَفَعَ فِی اَیَّامِهِ الْجَورُ، و أمَنَتْ بِهِ السُبُلُ». بحارالانوار: (پیشین) ج 52، باب 27، ح 83.

17. «وَ حَکَمَ بَیْنَ النّاس بِحُکم داوودَ و حُکمِ مُحمَّدٍ». بحارالانوار (پیشین) ادامه حدیث 83.

18. «یا داوُودُ اِنَّا جَعَلْناکَ خَلیفَةً فِی الأرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النّاسِ بِالحَقِّ وَ لا تَتَّبِع الهَوی فَیُضلَّکَ عَنْ سَبیلِ اللّهِ...». ص / 26.

19. «و ان حکمتَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِالقِسطِ...». مائده/42.

20. «فَأحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِما اَنْزَلَ اللَّه وَ لا تَتَّبعْ اَهْواءَهُمْ...». مائده / 48.

21. «یَحکُمْ بَیْنَ أَهْلِ التوراةِ بِالتّوارةِ وَ بَیْنَ اَهْلِ الاِنْجیلِ بِالاِنْجیلِ، وَ بَیْنَ أَهْلِ الزَّبورِ بِالزَّبُورِ وَ بینَ اَهْلِ الْفرقانِ بِالْفُرقانِ...». بحارالانوار (پیشین) ح 84.

22. مجلسی، بحارالانوار (دار الکتب الاسلامیة، 1365 ه . ش)، ج 52، ص 39، روایت 212.

23. خوئی، منهاج البراعة (بنیاد فرهنگی امام المهدی قم) ج 8، ص 353.

24. قزوینی، الامام المهدی (مؤسسة الوفاء، قم 1405 ه)، ص 631.

25. منتخب الاثر، (پیشین) ص 472، فصل 7، باب 3، حدیث 2.

26. کلینی، الکافی (دار الکتب الاسلامیة تهران، 1363) ج 1، ص 408.

27. ترمزی، سنن ترمذی (دار الفکر بیروت، 1408 ه . ق) ج 4، ص 439، روایت 2232.

28. کامل سلیمان، یوم الخلاص (دار الکتاب لبنانی، بیروت، 1402 هق) ص 315.

29. نعمانی، الغیبة، (مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1403 ه . ق) ص 158.

30. طوسی، تهذیب الاحکام (دار الکتب الاسلامیة، 1365 ه . ش) ج 4، ص 144، روایت 402.


منبع:
persianblog.ir