آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان

[SIZE=3][FONT=Arial][COLOR=indigo]مقدمه :[/COLOR]
[COLOR=indigo]ایران سرزمینی بزرگ و پهناور و دارای تمدنی بسیار بالایی می باشد.این سرزمین دارای ویژگی های خاص خود می باشد و دارای اقلیم های آب وهوایی مختلف و همچنین اقوام مختلفی می باشد که هر کدام دارای آداب و رسوم و فرهنگ ویژه خود می باشند.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]همچنین به دلیل موقعیت خاص خود دارای جاذبه های تاریخی، فرهنگی، طبیعی بسیاری می باشد.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]در این میان استان سیستان و بلوچستان دومین استان کشور از نظر مساحت می باشد و به دلیل موقعیت سوق الجیشی و آب و هوائی ویژه خود با توجه به فرهنگ و تمدن دارای قدمت خود مورد بی توجهی قرار گرفته و به همین دلیل می خواهیم که در مورد تاریخچه و فرهنگ و آداب و رسوم اقوام این استان مقاله ای تهیه کنیم تا حدالامکان تاریخ و فرهنگ اقوام این استان از انزوا خارج شود.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]سیستان و بلوچستان و از هشت شهرستان به نام های زابل، زاهدان، خاش، ایرانشهر، سراوان، راسک، نیک شهرو چابهار تشکیل شده است. همانطور که از نام این استان پیداست افراد این استان از دو قوم مختلف تشکیل شده است.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]حوزه باستانی سیستان در ادوار مختلف تاریخ با نام های درانژیان، درنگیانا، زاریس، زارنگیا، زرن ، سیس، سیوستان، سکوث، اسکیث، ساس، ساژت، بلده الجنود، ساکا، ساک، سکستان، نیمروز، آریا، زرنگ، زابلستان، سیستان و بیش از هشتاد نام دیگر از آن یادشده است. بنابر متون پیش از اسلام، یازدهمین سرزمینی است که اهورامزدا بیافرید و چهاردهمین ساتراپی دولت ساسانی است. فراوانی و تنوع این نامها دلیل بر قدمت، قداست و دیرینگی این سرزمین اسطوره ای است و در هزاران سال پیش نخستین دولتهای سازمان یافته آریایی را در فلات ایران پدید آورده اند، این حوزه فرهنگی-هنری در زمان داریوش هخامنشی از سوی بطلیموس، آریاپولیس نام گرفته که بیانگر یکی از کانونهای بزرگ جمعیتی قوم آریا در سیستان است.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]سیستان خاستگاه نخستین تمدنهای پیشرفته بشری و کانون اجتماعات شهرنشینی است، شهر سوخته با 5 هزار سال دیرینگی، بهترین مرکز شهرنشینی در عصر مفرغ، و ترکیب زیبایی از خلاقیت، فراست صنعت و فرهنگ گذشته، دهانه غلامان(دروازه بردگان) نمونه معماری موفق یک شهر هخامنشی، کوه خواجه، دژ سنگی و استوار دوران اشکانی- ساسانی است و هنر و تمدن فرهنگ ایران باستان، زبان تصویر گویای هزاره های تاریخ است، زادگاه آسیاب های بادی جهان و سهم ایران در شکل گیری زوایای تمدن است. سیستان مهد رادمردی در اساطیر پهلوانی پیشینیان است و مورخان بنای آن را به 4000 سال قبل از بعثت پیامبر و به دست گرشاسب نوشته اند. بزرگترین افتخار مردم سیستان از آغاز پادشاهی گرشاسب تا طلوع دین احمدی این است که نام آن دارالولایه بوده است. سیستان انبار غله آسیا و به لحاظ اقتصادی از کانون های اصلی ایران بوده است. سیستان انبار غله آسیا و به لحاظ اقتصادی از کانونهای اصلی ایران بوده است.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]اولین دانشمندی که اسطرلاب زورقی را اختراع و زیج مامونی را بنیاد کرد، ابوسعید سجزی از اهالی سیستان است. نخستین رصدخانه های ایرانیان، از جمله رصدخانه زرتشت در دهانه غلامان دایر شد و تنها سرزمینی بود که کوروش کبیر به آنها لقب انصار را داد.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- ویژگی های فرهنگی و هنری:

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo] مجموعه اقوام ساکن در استان سیستان و بلوچستان همراه با سنن و شیوه های خاص زندگی، به تنهایی یکی از جاذبه های بی نظیر این منطقه است. زندگی ایلی با الگوی س***ت و آداب و رسوم ویژه، مورد علاقه دیدارکنندگان داخلی و خارجی است.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]در منطقه سیستان و بلوچستان دو ایل مهم براهویی و بلوچ زندگی می کنند. نحوه معیشت و زیست، الگوهای س***ت و باورداشت ها، سنت ها و آداب و رسوم و سرانجام ایل راه نما از جمله جاذبه های دیدنی این شیوه زندگی است.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- جشن ها و اعیاد ملی و مذهبی:

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]در استان سیستان و بلوچستان برخی از اعیاد و جشن های ملی و مذهبی بسیار با شکوه و برخی دیگر به شکل معمولی برگزار می شود. از اعیاد ملی، عیدنوروز در منطقه رونق زیادی ندارد ، ولی اعیاد مذهبی نظیر عیدفطر و قربان بسیار باشکوه و با مراسم خاصی برگزار می شود.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]به طور اجمال به چگونگی برگزاری این اعیاد اشاره می شود:[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- عید نوروز:
[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]برگزاری عید نوروز در گذشته چندان مورد توجه مردم منطقه قرار نمی گرفت. در سالهای اخیر بر اثر تماس با مردم دیگر نقاط، عید نوروز بیشتر در نقاط شهری جشن گرفته می شود. مردم در ایام نوروز لباس نو می پوشند و به دیدار یکدیگر می روند. مردم سیستان روز عید به کوه خواجه می روند و در بزرگداشت جشن نوروز شادی می کنند.خصومت ها را در روزهای عید نادیده می گیرند و صلح و آشتی می کنند.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- عید سعید فطر:

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo] یکی از اعیاد بزرگ استان عید فطر است. در این روز مردم لباس نو می پوشند و پس از 30 روز روزه داربودن در محل هایی به نام "عیدگاه" جمع می شوند و نماز عیدفطر برپا می دارند و فطریه می دهند و پس از آن به خانه مراجعت می کنند و سپس به خانه خویشان و اقوام خود می روند و عید را تبریک می گویند.روز عیدسعیدفطر یکی از روزهای مهم در نواحی مختلف استان سیستان و بلوچستان به ویژه ناحیه بلوچستان به شمار می رود.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- عید قربان:

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]یکی دیگر از اعیاد بزرگ مردم استان عید قربان است. در این عید مردم لباس نو می پوشند و در محل "عیدگاه" جمع می شوند. در این روز معمولاٌ چند خانوار با هم شتری را قربانی می کنند و گوشت آن را به فقرا و مستمندان احسان می کنند. پس از خاتمه مراسم قربانی دید و بازدید شروع می شود و به خانه دوستان و اقوام و آشنایان می روند و حلالیت می طلبند. مراسم دید و بازدید این عید تا سه روز ادامه می یابد.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- مراسم عروسی :

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]ازدواج و جشن و سرورهای مربوط به عروسی مهمترین مراسم شادی آور مردم سیستان و بلوچستان است. ازدواج تحکیم کننده روابط خویشاوندی و گسترش دهنده تیره و طایفه است و معمولاٌ در داخل تیره ها و طوایف و مبتنی بر روابط خویشاندی صورت می گیرد. خواستگاری متضمن آشنایی قبلی والدین می باشد و دختر و پسر در این گزینش نقشی ندارند. سن ازدواج برای پسران حدود 15 الی 18 و برای دختران 13 تا 14 سال است.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]برای خواستگاری رئیس خانواده پسر به خانه پدر دختر می رود و پس از صرف چای و انجام صحبت های متفرقه موضوع را با وادین دختر در میان می گذارد و چند روز به انتظار پاسخ می مانند. از طرفی مادر دختر موضوع را با دختر در میان میگذارد.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]اولین مرحله عروسی بعد از مراسم خواستگاری مراسم شیرینی خوران است. در این مراسم لباسهای عروسی تحویل می شود، مهمانان با شیرینی، نقل، چای و خرما پذیرایی می شوند و از آن پس، دختر برای پسر نامزد می شود.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]در دوران نامزدی در عید فطر، قربان و عیدنوروز، اگر داماد در موطن خود باشد پدر عروس او را دعوت می کند و داماد پس از مهمانی مبلغی به عنوان عیدی به همراه گوسفندی به خانواده عروس پیش کش می نماید دوران نامزدی گاهی دو سال طول می کشد. بعد از اینکه داماد توانست هزینه های عروسی را فراهم کند، مقداری سوغاتی برای عروس و خانواده اش تهیه کرده و تحویل خانواده دختر می دهد آنگاه به فکر تامین مایحتاج غذا برای پذیرایی از مهمانان از قبیل برنج، نخود، عدس، روغن، شکر، آرد و چای می افتد و بعد از مهیا شدن اقلام فوق، زنها آن را روی سر می گذارند و به همراه نوای ساز و دهل و رقص شادی کنان به خانه دختر می برند.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo] پس از مراسم عقد عروس و داماد را تنها می گذارند.بر خلاف نقاط دیگر که عروس را به خانه داماد می برند، در بلوچستان داماد را به خانه عروس می برند. پس از گذشت حدود یک ماه عروس و داماد به خانه داماد می آیند و زندگی مشترک زناشویی را آغاز می کنند

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- سوگ ها و عزاهای عمومی و خصوصی:

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]مردم سیستان و بلوچستان پیرو دین مبین اسلام هستند، در سیستان بیشتر مردم شیعه اثنی عشری و عده ای نیز مذهب تسنن (حنفی) دارند، ولی در بلوچستان بیشتر مردم دارای مذهب سنی حنفی هستند.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]برگزاری سوگ ها و عزاهای عمومی در بین اهل تسنن و تشیع همچون سایر نقاط کشور صورت می گیرد، ولی به عزاداری های خصوصی اهمیت خاص می دهند.این اهمیت نشانه همبستگی عمیقی است که در میان مردم سیستان و بلوچستان وجود دارد.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]موقعی که کسی مریض می شود همه بستگان و همسایگان برای دیدن بیمار می روند. این عیادت را اصطلاحاٌ "پرسه" می گویند. در مجلس پرسه معمولاٌ پیرمردها قصه ای برای دیگران نقل می کنند و از مهمانان با چای و قلیان پذیرایی می شود.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]اگر بیمار بهبود نیافت و فوت کرد، مجلس پرسه به مجلس عزا و سوگواری مبدل می شود. حاضرین به گریه و زاری می پردازند، مراسم تدفین برپا می شود.پس از غسل، متوفی را در کفن می پیچند و مردم بر میت نماز می خوانند. سپس متوفی را در تابوت قرار می دهند و به گورستان حمل می نمایند. موقعی که تابوت به گورستان نزدیک شد، مردمی که در گورستان جمع شده اند به اقوام متوفی به استقبال جنازه می روند. جنازه را در گور قرار می دهند.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]پس از آن که روی مرده را پوشاندند و قبر را با خاک پر کردند، آنگاه مقداری خرما به حاضران احسان می کنند که خوردن آن ثواب دارد معمولاٌ بستگان متوفی افرادی را که در در مراسم تدفین حضور داشتند به نهار دعوت می کنند و نزدیک ترین فرد متوفی به مدت سه روز در خانه می ماند. در این مدت جهت تسلای خاطر او به دیدنش می روند. روز سوم نیز به عمل خیر طبخ و احسان غذا می پردازند.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]در روز چهارم اهالی را برای صرف نهار دعوت می کنند و برای آموزش روح متوفی فاتحه می خوانند و صلوات می فرستند. پس ازگذشت یک سال از تاریخ فوت، همگان را به ناهار دعوت می کنند و پس از صرف ناهار فاتحه می خوانند و صلوات می فرستند و متفرق می شوند. بدین ترتیب آخرین احترام نسبت به فرد فوت شده به عمل می آید.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- موسیقی و ادبیات بومی:

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]موسیقی بومی و ترانه های فولک مردم سیستان و بلوچستان ظرافت ویژه ای دارند. این لطافت شاید به دلیل طبیعت خشن و شیوه سخت گذران انسان در این خطه، اندکی غیرعادی به نظر برسد، ولی موسیقی بومی و ترانه های عامیانه مردم این سزمین، نمودار کاملی از سفر مردم آن است.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]ترانه های محلی بلوچ بیشتر در مراسم جشن عروسی و مخصوصاٌ عید فطر خوانده می شود. ترانه های محلی سیستان نمایانگر زندگی مادی و معنوی مردم این سرزمین است. اکثر این ترانه ها ارتباط مستقیمی با محیط طبیعی، شیوه زندگی و باورهای دینی و اعتقادی مردم منطقه دارند.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]اشعار محلی بلوچ غالباٌ در مراسم اعیاد و مخصوصاٌ عیدفطر خوانده می شود و موزیک محلی که عبارت از سرنا، دهل و طبل است آن را همراهی می کند.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]- لباس های محلی:

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]شکل پوشش گروه های انسانی ارتباط مستقیمی با شرایط اقلیمی، فرهنگی و قومی هر منطقه دارد. همچنین پوشاک معرف ذوق و هنر، آداب و سنت های جوامع بشری بوده است. یکی از موضوعاتی که پیش از همه توجه انسان را در بدو ورود به سیستان و بلوچستان جذب می کند، تنوع رنگ در پوشاک است. البته این تنوع رنگ در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در میان ایل قشقائی، شاهسون و کرد نیز مشهود است. لباس مردان بلوچ عبارت از پیراهن یقه باز، لباده بلند، دستار سفید، کمربند ضخیم و جفت جوراب دستباف است.[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]کفش مردها از کفش های مخصوصی است که نوک آن به طرف بالا برگشته است و عقیده دارند که این کفش ها آنها را در راه رفتن چابک کرده و در حرکت موجب زحمت آنها نمی شود.

[/COLOR]
[/FONT][FONT=Arial][COLOR=indigo]لباس زنان بلوچ، پیراهن بلند با یقه باز است و آن را با دستار بزرگی می پوشاند. کفش زن ها شبیه به کفش مردها است، ولی بیشتر آنها پای برهنه راه می روند و بعضی هم با جوراب رفت و آمد می کنند. زنان بلوچ بسیار فعال و چابک و زحمت کش هستند.

منبع:
persianv.com