موسیقی دوران هخامنشی

[COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]تاریخ موسیقی ایرانی که همواره با هنر و ذوق ایرانی همراه و همقدم بوده است را می توان به دو قسمت قبل و بعد از اسلام تقسیم کرد. مورد بعد از اسلام را تا موسیقی معاصر ادامه می دهیم اما در مورد قبل از اسلام باید تقسیم بندی هایی را انجام دهیم: دوره ی قبل از مادها، مادها، پارس ها و هخامنشیان، پارت ها و اشکانیان، ساسانیان.

[I][B]قبل از مادها
[/B][/I][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
این دوره که از هشت قرن قبل از میلاد تا قبل است شواهد بسیاری از جمله سنگ ها و سطوح حکاکی شده کتاب ها و دست نوشته ها را با خود به همراه دارد. مهمترین اثر یافت شده در مورد موسیقی این دوره “مهر چغامیش” می باشد که متعلق به ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد است.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]برای بررسی این دوره باید اثر تمدن هایی چون بابل، اشور و ایلام را – که متاسفانه چیز زیادی از آنها باقی نمانده – مورد بررسی قرار داد.

اما شواهد اندک پیدا شده نیز خود صحت وجود موسیقی را در این دوره تصدیق می کند. به طوری که ساخت سازهای سنتور و تنبور را به این دوره نسبت داده اند.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][B][I]
دوره ی مادها
[/I][/B][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
مادها -که در اصل آریایی بودند- دولتی در ایران باستان تاسیس کردند. مهمترین موسیقی آن دوران نغمات موسیقایی گات
بوده است.

[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][URL="http://nevaak.com/wp-content/uploads/2011/09/hakhamanesh.jpg"][IMG]http://nevaak.com/wp-content/uploads/2011/09/hakhamanesh.jpg[/IMG][/URL]
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][B][I]
دوره ی هخامنشیان (۳۲۰ تا ۵۵۰ سال قبل از میلاد)

[/I][/B][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]در کنار نغمات گات ها نوع دیگری از موسیقی با نام موسیقی رزمی و همچنین موسیقی بزمی در این دوره ساخته شد. طبل های این دوره جنگجویان را با انگیزه به میدان های نبرد راهی می کردند و تنبورها و نی ها از آنها در جشن پیروزی به گرمی استقبال می کردند.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][B][I]
دوره پارت ها (۲۵۰ قبل از میلاد تا ۲۲۴ بعد از میلاد)
[/I][/B][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
این دوره که با حمله اسکندر به ایران همراه شد (قابل ذکر است که بعضی از مورخان وجود اسکندر و نبرد او با ایران را بزرگترین دورغ تاریخ می دانند و بر این باورند که شخصی با این نام و با این ملیت وجود نداشته است و اسکندر صرفا جنگجویی ایرانی و از مخالفان داخلی هخامنشیان بوده است) موسیقی جدیدی را به ایران وارد کرد. وارد شدن موسیقی به این معنا نبود که موسیقی را از کشوری دیگر به ایران وارد کنند بلکه در این دوره موسیقی آزاد و مردمی شد و از بند دولت و دربار گریخت.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]در این دوره افرادی چون، بخشی ها در خراسان یا گوسان ها در تمامی مناطق ظهور کردند.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][B][I]
دوره ی ساسانیان (۲۲۴-۶۵۲ بعد از میلاد)
[/I][/B][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
در این دوره باید به پیدایش “باربد ها” در تیسفون (پایتخت ساسانی) اشاره کرد. این دوره با پیدایش هفت خسروانی همراه بود که به جرات باید گفت سرمنشا موسیقی امروز ایران بوده است.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][B][I]
موسیقی دوران هخامنشی[/I][/B][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]تأثیرپذیرى هنر موسیقى ایران از هنر آشور، تا دوران کوروش هخامنشى ادامه داشته است. در دوران هخامنشی، موسیقى در قالب موسیقى مذهبی، موسیقى رزمى و موسیقى بزمى اجراء مى‌شده است. موسیقى مذهبى یا گات‌ها با سرود و آهنگ مخصوص خود اجراء مى‌شده است.

سنت گات‌خوانى هنوز در میان موبدان زرتشتى کرمان شنیده مى‌شود.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]موسیقى رزمى در هنگام جنگ بصورت سرود اجراء مى‌شده و نیز از شیپور براى اعلام حرکت استفاده مى‌شده است.

این سرودها، حس شجاعت و دلیرى سربازان را تحریک مى‌کرده است.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]موسیقى بزمى نیز از دیرباز در تمدن ایران وجود داشته و سازهاى ویژه و شیوه اجرای خاص خود را داشته است. در شاهنامه فردوسى نیز اشاره‌هاى فراوانى به سازهاى بزمى و نغمه‌ها و الحان موسیقى شده است.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]در دوره هخامنشى بطور کلى دو نوع اسباب و آلات موسیقى (بزمى و رزمی) وجود داشته که عبارتند از:

شیپور، نی، بربط، تنبک، کوس، کرنای، سورنای، طبل، دهل، جام، جلجل، خرمهره، دمامه، خم، گاودم، ناقوس و سنج.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][I][B]
موسیقی مذهبی[/B][/I][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]بر اساس نوشته‌های هرودوت مورخ یونانی، مغان هخامنشی بدون همراهی ساز با نای سرودهای مذهبی می‌خواندند و از این نظر، نه مثل سرود خوانان بابلی و آشوری بودند و نه تحت تاثیر اقوام سامی. موسیقی این سرودها صرفآ موسیقی آوازی بود و نه موسیقی سازی.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]مسئولیت اجرای سرودهای مذهبی با موبدان خوش آواز بوده و به قول “استرابو” دانشمند یونانی این نغمه‌ها منحصر به مفاخر پهلوانی و مناجات با یزدان بوده است. شایان ذکر است که امروزه بازمانده‌هایی از این آئین کهن هنوز هم در فرهنگ ایران دیده می‌شود.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
هرودوت همچنین می‌نویسد: “ایرانیان برای قربانی در راه خداوند و مقدسات خود، کشتارگاه و آتشکده ندارند و بر قبور مردگان شراب نمی‌پاشند. در عوض یکی از پیشوایان مذهبی حاضر می‌شود و یکی از سرودهای مذهبی را می‌خواند.”
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][I][B]
موسیقی رزمی
[/B][/I][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
اما در دوران هخامنشی موسیقی نوع دیگری هم موجود بوده است. یکی از انواع دیگر، موسیقی رزمی‌ با جنگی بوده است.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]گزنوفون دیگر مورخ یونانی در کتاب “سیروپیدیا” می‌نویسد:

“کورش کبیر به عادت دیرینه، در موقع حمله به ارتش آشور سرودی را آغاز کرد و سپاهیان او با صدای بلند آنرا خواندند و بعد از پایان سرود، آزادمردان با قدم های مساوی و منظم به راه افتادند. کورش در وقت حمله به دشمن سرود جنگی را آغاز کرد و سپاهیان با او هماهنگ شدند.”[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]“کورش برای حرکت سپاه دستور داد سربازان با شنیدن صدای شیپور قدم بردارند و حرکت کنند، زیرا صدای شیپور علامت حرکت است.”[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]این سروده‌ها برای بر انگیختن حس شجاعت و دلیری سربازان اجرا می‌شد و گزنوفون اضافه می‌کند که:

“کورش از کشته شدن سربازان طبری و طالشی مغموم شد و برای مرگ سربازان مازندرانی و طالشی سرودی خواند و این همان سرودی است که در ادوار بعد در مراسم موسوم به ‘مرگ سیاوش’ خوانده می‌شد.”[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]این مراسم هنوز هم در بین بسیاری از طوایف ایرانی وجود دارد و بنام “سوگ سیاوشان” یا “سووشون” معروف است و بقایای این آئین قدیمی‌ حتی در مراسم آئینی ایران بعد از اسلام نیز دیده می‌شود.


[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][URL="http://nevaak.com/wp-content/uploads/2011/09/hakhamanesh2.jpg"][IMG]http://nevaak.com/wp-content/uploads/2011/09/hakhamanesh2-300x157.jpg[/IMG][/URL]
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
در سال ۱۳۳۶ هجری شمسی در کاوش های تخت جمشید در حول و حوش آرامگاه اردشیر سوم هخامنشی، یک شیپور فلزی به طول ۱۲۰ سانتی متر به دست آمد که شبیه کرنای است. قطر دهنه آن ۵۰ سانتیمتر و جزو سازهای جنگی محسوب می‌شود.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3][B][I]
موسیقی مجلسی
[/I][/B][/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
اما نوع دیگری از موسیقی به نام مجلسی نیز در آن روزگار مرسوم بوده است. موسیقی مجلسی یا همان بزمی ‌از دیر باز در تمدن ایران وجود داشته است.

آوازهای فراغت، سرودهای شادی و سرور، در جلسات بزم بکار می‌رفت و سازهای ویژه و شیوه اجرای خاص خود را داشت.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]گزنوفون و هرودوت هر دو از این نوع موسیقی نام برده اند و دیگر مورخ یونانی “آتنه” در این باره نوشته است که: “در جشن مهرگان که در حضور شاهنشاه هخامنشی برگزار می‌شد، نوازندگان و خوانندگان با اجرای برنامه‌هایی در مجلس شرکت می‌کردند و خوانندگان و نوازندگان در آن جشن‌ها سهم اساسی داشتند.

”[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]هرودوت از وجود تعداد زیادی موسیقیدان در عصر هخامنشی یاد می‌کند و می‌نویسد که آنها در دربار نیز زندگی می‌کردند و در روزهای جشن همچون مهرگان، سده، نوروز و … به دربار خوانده می‌شدند و شادی و سرور برپا می‌کردند.[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]گزنوفون نیز می‌نویسد:

“کورش برای کیاخسار تعدادی از موسیقیدان‌ها را برگزید … اسکندر مقدونی از خزانه کورش ۳۲۰ فقره اسب و آلات موسیقی را بدست آورد …”[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]و جالب اینجاست که در سفرنامه فیثاغورث نیز به مراسم تاجگذاری داریوش اشاره شده است: “حدود ۳۶۰ دختر خنیاگر (نوازنده یا خواننده) به آوزاخوانی و نوازندگی می‌پرداختند.”
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#323232][FONT=Arial][SIZE=3]
منبع: deldar.net[/SIZE][/FONT][/COLOR]