نکاتی در مورد ترجمه

در ترجمه ، هم باید به«روانی» توجه داشت، هم به«دقت»، هم به رسا بودن ترجمه نسبت به مفهوم مورد نظر نویسنده. گاهی به بهانه روان بودن، تفصیل اضافی داده می‌ شود، در حالی که هنر آن است که میان روان بودن و موجز بودن جمع کنیم تا ترجمه ‌ای خوب پدید آید. جز نکات مختلفی که بیان شد و رعایت آن‌ ها ترجمه را«خوب» می ‌سازد، به جاست که مشخصات یک« ترجمه خوب» را از زبان یکی از معروف ‌ترین مترجم ان معاصر، استاد احمد آرام نقل کنیم: 1. آگاهی به موضوع 2. مطابقت ترجمه با روش درست فارسی نویسی 3. لزوم اطلاع کامل بر زبان مورد ترجمه 4. از مترادفات، دوری جستن 5. خالی بودن از کلمات بیگانه 6. مراعات علامات نقطه گذاری 7. پرهیز از شتاب و بی دقتی شرایط و نکات یک ترجمه زیبا: 1. تا آن‌ جا که ممکن است، از اصل بهره بیشتری داشته باشد. 2. وفاداری مترجم به برگرداندن عین متن اصلی محقق باشد. 3. روح و حقیقت مطالب کتاب، مورد درک مترجم واقع شده و بدون هیچ گونه دخل و تصرفی با دقت و هوشیاری به زبان دیگر منتقل شده باشد. 4. دارای انشایی روان و شیوا باشد و کلمات و اصطلاحات، با دقت تمام برگزیده شده باشد، جمله‌ ها کوتاه، بیان ساده و بدون پیچیدگی لفظی و معنوی باشد. 5. نکات نادرست، بدون تحقیر و استهزای مؤلف، در حاشیه ذکر شود و در پایان هر مورد(م) که مخفف« مترجم » است گذارده شود. 6. نکات مبهم یا ناآشنا و اصطلاحات مختلف علمی، فنی، ادبی، هنری و ... برای خوانندگان در حاشیه توضیح داده شود. 7. مختصری از شرح احوال و آثار نویسنده برای اطلاع خوانندگان در آغاز کتاب قرار گیرد. 8. مآخذ شرح احوال مؤلف و توضیحات مترجم ذکر شود. چند تذکر: از آن ‌جا که مرحله نخست در هر ترجمه ، «فهم و درک» مطلب متن اولی است، بیشترین تأکید را روی درست و دقیق فهمیدن متن باید داشت و مطمئن شد که محتوا را خوب فهمیده‌ایم، آن گاه شروع به ترجمه کنیم. از این رو بهتر است قبل از آغاز کار، یک بار متن اولیه را بخوانیم تا در فضای کلی آن قرار بگیریم. این به درستی ترجمه کمک می ‌کند. گاهی فهم یک متن، در گرو فهم یک واژه کلیدی است و بدون درک آن، متن در ابهام می‌ ماند و گشوده شدن آن، قفل کل جمله را می‌ گشاید و نوع معنی کردن و فهم درست آن، سمت و سوی کل جمله را تعیین می ‌کند. این‌ جاست که باید در این فهم کلیدی دقت بیشتری کرد و به اطمینان رسید. برگردان یک نوشته به زبان دیگر، مثل مداوای یک بیمار است که دو مرحله دارد: 1. مرحله تشخیص(درک مطلب) 2. مرحله درمان(آغاز به ترجمه). برای این ‌که این کار، به خوبی انجام گیرد، توجه به نکات زیر مفید است: 1. خواندن متن مورد ترجمه ، حداقل یک ‌بار از اول تا آخر. 2. تقسیم بندی جمله‌ ها به نهادها و گزاره‌ ها، برای درک بهتر متن 3. برای یافتن معنی و معادل کلمات، بیشتر به فرهنگ‌ های یک زبانه مراجعه کنید، نه فرهنگ‌ های دو زبانه. 4. برای ترجمه متون علمی، بیش از هر فرهنگی، به فرهنگ یک زبانه تخصصی همان رشته علمی مراجعه کنید. 5. پس از فهم متن مبدأ، جملاتش را، جمله به جمله به زبان مقصد برگردانید. 6. در ترجمه ، به انتقال درست و رسای معنی، بیشتر از زیبایی و روانی پای بند باشید، هر چند ترجمه درست ولی پیچیده و ابهام آلود هم نامطلوب است. 7. پس از پایان ترجمه ، یک بار خودتان به عنوان یک خواننده به قصد فهم معانی و پیام‌های نوشته، آن را بخوانید، ببینید چه می ‌فهمید؟ 8. سراسر ترجمه را یک بار با صدای بلند بخوانید، تا بتوانید به زیباسازی جملات بپردازید. گوش شما می ‌تواند داور خوبی باشد. 9. متن ترجمه شده را به فرد دیگری بدهید تا بخواند و نظر بدهد. 10. اگر متن اصلی، برای گروه سنی خاصی یا افراد به خصوصی نوشته شده، ترجمه را هم به یکی از افراد آن گروه بدهید، تا بخواند و نظر دهد. 11. برای آغاز کار ترجمه ، از کتاب ‌های ساده‌تر و داستانی شروع کنید. 12. کتاب‌ هایی را که ترجمه خوبی از آن‌ ها منتشر شده. متن و ترجمه را با هم مطالعه و مقایسه کنید، تا در معادل یابی و برگرداندن متن، قوت پیدا کنید. هم‌ چنین، خودتان بخشی را ترجمه کنید و با ترجمه دیگر تطبیق کنید و نقاط قوت و ضعف را تشخیص دهید. 13. مقالاتی را که در نقد آثار ترجمه شده در مطبوعات منتشر می ‌شود، به دقت مطالعه کنید تا از ظرایف این فن مهم و پیچ و خم ‌های این راه و لغزش ‌گاه ‌های آن با خبر شوید. 14. برنامه‌ های عربی و انگلیسی و ...«صدا و سیما» را گوش دهید و با مشابه اخبارش به زبان فارسی مقایسه کنید و از این مقایسه، کیفیتترجمه را بالا ببرید. هم‌ چنین مجلات و روزنامه‌ های عربی و انگلیسی داخلی را مطالعه و با فارسی مقایسه کنید. 15. برای تقویت زبان ادبی، به جای مطالعه روزنامه‌ ها، بیشتر از مطالعه کتب ادبی قدیم و جدید و متون قوی(در هر دو زبان مبدأ و مقصد) بهره بگیرید تا بر زبان و تعبیرات شیوا و درست آن مسلط شوید. 16. مطالعه جدی روی ساختارهای زبانی در ادبیات و مقایسه ساخت فارسی و زبان بیگانه، مباحث زبان‌ شناسی و لغت شناسی، انس با فرهنگ نامه‌ها، مرور روی لغت ‌نامه ‌های دو زبانه، از عوامل مؤثر در این مورد است. 17. در ترجمه ، حتماً با نظارت استاد کار کنید و نمونه‌ های کار خویش را بر وی عرضه دارید و تمرین بسیار کنید تا کار شما پخته و استوار باشد. 18. در مواردی که نسبت به درست فهمیدن و درست برگداندن، ابهام و شک دارید حتماً با دیگری مشورت کنید تا اطمینان بیابید. از هیچ قسمتی با شک و تردید، نگذرید. گاهی با آن ‌که مفردات متن مورد ترجمه روشن است، ولی معنای عبارت ترکیبی روشن نیست. این‌ جاست که باید دقت بیشتری داشت تا اطمینان به مقصود نویسنده یافت. در زمینه معادل یابی اصطلاحات و نیز کاربردهای مختلف یک کلمه، به دو نمونه اکتفا می ‌شود، تا اهمیت مسأله و کاربرد آشنایی با اصطلاح‌ ها و معادل ‌ها نشان داده شود. یکی در مورد ضرب المثل ‌ها و یکی درباره کلمه«که» و کاربردهایش. به هر حال، در مراحل کار ترجمه ، هم با تک واژه‌ ها مواجهیم، هم با تعابیر و ترکیب‌ ها، هم با ساختار دستوری جملات، هم با بافتِ عمومی متن اولیه و پیام و مضمون کلی آن. به موازات اهمیت متن و لزوم حفظ واژه‌ ها و مفاهیم، باید در امر ترجمه هم دقت داشت و از امکانات زبان دوم جهت ادای روان و شیوا و دقیق مقصود نویسنده، بهره گرفت.

منبع : ترجمه متن