ضرورتِ انتقالِ فلسفه‌ی عاشورا در قالبِ مداحیِ اصیل
[COLOR=#4b0082][B]در ایام سوگواری محرم، چند سالی‌ست که سبک و سیاقی متفاوت در حوزه‌ی مداحی و نوحه‌خوانی پیش گرفته شده و این تغییر و تحول چنان محسوس است که نمی‌توان به راحتی از کنارِ آن گذشت. در این مسیر مداحی به دو دسته‌ی متفاوت تقسیم شده که شاید بتوان آنان که هنوز به نوحه‌خوانی سنتی وفادارند، در یک دسته قرار دارد و دیگران که روندِ نوحه‌خوانی پاپ پیش گرفته‌اند در گروهی دیگر. به عبارتی دیگر می‌توان گفت، مداحی‌های امروزی در برخی موارد از آن مواردِ سنتی مداحی که در قدیم رواج داشت و طی آن پندیات و انتقالِ معارف به مردم، حرفِ اول را می‌زد فاصله گرفته و بیش‌تر شور است تا افزایشِ شعور.
[/B][/COLOR]پندیات و احادیث حتی در قالبِ شعر همراه با صدای خوش و دلنشین، چنان اثرِ عظیمی می‌تواند داشته باشد که حیف است از این مورد غفلت شود. در این میان برخی مداحان فرهنگ اصیل و مذهبیِ غنی را فراموش کرده‌اند و از آهنگ‌ها و ترانه‌های غربی برای مداحی، الگوبرداری می‌کنند که کاری اشتباه است. نوآوری به این معنا نیست که سبکِ موسیقی غربی واردِ مداحی و نوحه‌خوانی شود. چرا که اثرگذاری مطالبی که در قالبِ این نوع شعر و موسیقی بیان می‌شود، به مراتب کم‌تر خواهد بود. از طرفی نوآوری و خلاقیت میانِ مداحانِ جدید و امروزی، نه تنها ضعف بلکه فرصتی‌ست که فلسفه‌ی عزاداری، در دلِ جوانانِ امروز نیز جایگاهِ رفیعِ خود را باز کند اما در این مسیر نباید از حد و حدود خارج شد و خلاقیت را با تقلید از موسیقی غربی اشتباه گرفت.
موسیقی مذهبی همواره در دلِ ایرانیان، ریشه‌ای دیرینه داشته‌است. تعزیه نیز در این میان، مراسمی مذهبی و ویژه است که طی آن آهنگ‌ها و موسیقی ملی ما می‌تواند حفظ و به نسل‌های آتی منتقل شود. نغمه‌های حزن‌انگیز و صوتِ زیبای مداحان، می‌تواند در این راه، یاری چشمگیری به ایجاد شورِ حسینی میانِ مردم کند. اما باید توجه داشت که از شعر و آواز مذهبی اصیل ایرانی نباید فاصله گرفت.
چندی پیش، مطلبی در خصوصِ کتاب زنده یاد روح‌اله خالقی منتشر شد که فصلی از آن به سرگذشت موسیقی ایران، اختصاص یافته است و مطالبی در آن بخش بیان شده که خواندنشان خالی از لطف نیست.” دسته‌های عزاداران حسینی که سابقا در خیابان‌ها راه می‌افتاد، چندی متروک شد و دوباره این رسم عزاداری تجدید شده است که از لحاظ نوحه‌خوانی با موسیقی ارتباط دارد. منتها در گذشته نوحه‌خوان‌های خوب پیدا می‌شدند که به نغمات موسیقی هم آشنایی داشتند و آهنگ‌های نوحه را به سینه‌زن‌ها و پامنبری‌خوان‌ها می‌آموختند، ولی حالا نوحه‌ها بازاری شده و کم‌تر نغمه‌ی دلفریبی دارد. گذشته از اشعار بازاری که معمولا در نوحه‌خوانی به کار می‌رود، بعضی از شاعران معروف، اشعار خاصی هم برای نوحه‌سرایی گفته‌اند که از جمله بهترین آن‌ها باید مرثیه‌های مذهبی یغمایی جندقی شاعر معروف را ذکر کرد. وی ظاهرا مبتکر سبکی در مرثیه‌سازی است که آن را «نوحه سینه‌زنی» می‌گویند و به واسطه کوتاهی و بلندی مصراع‌ها، برای آهنگ موسیقی متناسب و به همین جهت به طور نوحه با نغمه‌های مخصوص خوانده شده است. از جمله کسانی که معلم این فن بوده‌اند، از میرزا محمد مکتب‌دار اصفهانی نام می‌برند. در زمان او پامنبری‌ها قبل از واعظ در پایین منبر نوحه می‌خواندند. همچنین اشخاصی که می‌خواستند، آهنگ‌های نوحه‌ی سینه‌زنی را خوب فرا گیرند، نزد او می‌رفتند و طرز صحیح خواندن اشعار نوحه را فرا می‌گرفتند. چنان که ملاحظه می‌شود به این ترتیب، خواندن نوحه، فنی به‌شمار می‌آمده است و باید این کار را از اشخاصی که اهل اطلاع بودند، یاد بگیرند و البته نوحه‌هایی که با این روش خوانده می‌شد، اثر مطلوب‌تری داشت".
مداحان سرمایه‌های عظیمی در دست دارند که باید تا در حفظِ آن بسیار کوشا باشند چرا که با استفاده از مطالبی که بیان می‌کنند و بهره‌گیری از روشی مناسب در بیانِ آن‌ها می‌توانند احساساتِ عاشورایی مردم را بسیج کنند و همانا هدفِ اصلی این مراسمِ سوگواری، آگاهی هرچه بیش‌ترِ جوانان از فلسفه‌ی قیامِ امام حسین(ع) و عاشورا است. با این‌حال باید هوشیار بود تا آفت‌های مداحی، گریبان‌گیر مداحان نباشد. نسلِ قدیمی مداحان کم‌کم جای خود را به جوانان می‌دهند و نباید الگوهای غربی در سبکِ خواندنشان، خودنمایی کند. موسیقی مذهبی باید به درستی به آنان انتقال یابد و در قالبِ کلاس‌های آموزشی، جوانانی که شوق و شورِ مداحی دارند، در مسیری صحیح هدایت شوند و از دستگاه‌ها، ردیف‌ها و گوشه‌های آواز به خوبی مطلع شوند و در فنِ آواز به درجاتِ بالای هنرمندی برسند تا وارثی به حق برای مداحی ایام عزاداری امام حسین(ع) باشند.
[COLOR=#800080][B]نگارنده: نسترن کیوان‌پور[/B][/COLOR]
