سابقه و تاریخچه حجامت در ایران
حجامت در ايران جايگاهي ويژه در فرهنگ مردم داشته و به عنوان سنتي موكد، جزء اعتقادات مردم بوده است. بزرگسالان خود حجامت كرده و در بهار كودكان خود را ملزم به انجام حجامت مي كرده اند.
مردم بر اساس توصيه ي رسول خدا (ص) كه فرمود : "بهترين عيد، عيد حجامت است" ، روز مشخصي از سال را براي اين كار تعيين مي كردند.
ابوعلي سينا در كتاب قانون، حجامت را از اركان درمان محسوب كرده و تقريباً براي درمان تمام بيماري ها حجامت و بادكش (cupping) را تجويز كرده است. وي مي گويد :
"اگر حجامت بين دو كتف انجام گيرد، فوائد زير را در بردارد: گرانباري دو ابرو و سنگيني پلك ها را از بين مي برد و گرمي چشم را رفع مي كند، چرك كنار چشم را از ميان برمي دارد وبوي بد دهان را مي زدايد. اگر حجامت بر يكي از دو رگ پشت گردن انجام شود، در زدودن حالت لرزه در سر و براي رخسار، گوش ها و چشم ها، گلو و بيني فوائدي در بردارد.
حجامت بر ساق پا خون را تصفيه مي كند و اگر خون حيض بند آمده باشد ( آمنوره) آن را باز مي كند. حجامت در زير زنخ (چانه) براي دندان ها، رخسار و گلو مفيد است و دماغ و آرواره ها را تصفيه مي كند.
حجامت ناحيه ي كمر، براي رفع دمل ها و جوش هاي ران سودمند است و براي نقرس، بواسير، پاغر( ستبر شدن ساق پا )، بادهاي مثانه و رحم و خارش پشت فايده دارد.
حجامت اگر در پايين زانو انجام شود، جهت دمل هاي بدخيم و زخم هاي مزمن در ساق و پا فايده دارد. حجامت بر قوزك پا براي بند آوردن خون حيض، عرق النساء (عصب سياتيک ) ونقرس مفيد است. "
زكرياي رازي حجامت را به عنوان روش درمانزكام و آلرژي معرفي كرده و مي گويد:
" اما كساني كه رنج آنان از اين بيماري افزون باشد، يعني بدين گونه كه سوراخ هاي بيني بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه فراوان گرديده و آب از بيني فرو ريزد، بايد از داروهايي كه قبلاً معرفي كردم و نيز از راه رفتن و عرق كردن در حمام و حجامت از ناحيه ي پشت استفاده كنند. "
حكيم جرجاني نيز در كتاب ذخيره ي خوارزمشاهي كه اولين و مهم ترين كتاب طب سنتي به زبان فارسي است، فصل مشخصي را به حجامت اختصاص داده و پيرامون قواعد و زمان مناسب آن سخن مي گويد.
لذا به خاطر تاكيد پيامبر اكرم و ائمه ي معصومين عليهم السلام بر انجام حجامت و استفاده ي فراگير طبيبان مشهور قديمي از اين شيوه ي درماني، مردم ايران جايگاه ويژه اي براي آن قائل بودند، طوري كه دكتر پولاك، طبيب ناصرالدين شاه در كتاب خود با عنوان " ايران و ايرانيان" كه در سال 1865 در آلمان منتشر شد، مي گويد:
" بين دو استخوان كتف اکثر ايرانيان، شيارهايي به چشم مي خورد. در بدو امر خيال مي كردم اين ها آثار ضربه هاي چوب باشد. تا اين كه ديدم ضربه ي چوب را فقط بر كف پا مي زنند و از اين لحظه متوجه اثر حجامت شدم. جريان حجامت كردن در سراسر مشرق زمين يكسان است و همان است كه در مصر قديم رايج بوده است. به خصوص اغلب حجامت را در مورد كودكان به كار مي برند.
غير از بين دو كتف در ساير قسمت هاي بدن نيز حجامت مي كنند، از جمله در پشت استخوان خاجي (حجامت كمر)، مفاصل، روي طحال و ... .
در اينجا ناگزير از اعتراف به اين مطلبم كه من در مدت 30 سال اقامتم در ايران جز دو مورد، هيچ نتيجه ي زيانباري از حجامت نديدم و در اين دو مورد هم دلاك را متهم مي كردند كه ابزار كثيف به كار برده است."
لازم به ذكر است كه تحقيقات اخير نشان داده است كه حجامت موجب تقويت سيستم ايمني مي شود و اين مسئله به خصوص در مورد كودكان كه مستعد ابتلا به انواع امراض عفوني هستند حائز اهميت است. زكرياي رازي نيز در كتاب خود با عنوان جدري و حصبه توصيه مي كند، اطفال جهت پيش گيري از ابتلا بهآبله حجامت شوند كه اين خود نشان از اعتقاد اطباي سنتي برنقش ايمني زاي حجامت است .
اما حادثه ي مهم در مورد حجامت در ايران ، مربوط به سال 1344 هجري شمسي است . در اين سال و هم زمان با وضع قانون نظارت بر درمان ، به شكل گسترده اي با حجامت مبارزه شد و ژاندارم ها ، حجّام ها را در سراسر كشور دستگير مي كردند و بدين ترتيب اين سنت درماني پرسابقه بدون هيچ بررسي و تحقيق علمي، از روند رفتارهاي سنتي جامعه خارج شد و تنها در مناطقي از كشور كه تحت تسلط كامل دولت نبود، اجرا مي شد و بالاخره به تناسب فراگير شدن طب شيميايي در سراسر جهان و نفوذ فرهنگ استعماري در جوامع مختلف كه همراه با زدودن باورهاي ديني و فرهنگي جوامع بود، حجامت منسوخ شد و روش هاي درمان ديني و سنتي از رفتارهاي اجتماعي حذف گرديد و نسل هاي جديد نيز به تدريج آن را فراموش كردند.
تا اينكه در سال 1364 در جمعي كه به انگيزه ي كشف يك روش درماني ساده ، ارزان و فراگير تشكيل شده بود تا از طريق آن بتوان بخش عمده اي از مشكلات درماني مردم جهان را درمان كرد، سنت درماني حجامت پيشنهاد و مورد توجه قرار گرفت و عليرغم جوّ فرهنگي و اجرايي نامناسب پيرامون حجامت، اطلاعات مربوط به آن سامان دهي و ابزارهاي اجرايي آن متناسب با شرايط روز طراحي گرديد و پس از طي مراحل مقدماتي پژوهشي در سال 1369 در قالب موسسه تحقيقات حجامت ايران به ثبت رسيد.
به تدريج پزشكان عضو اين موسسه شده و با مباني و آثار درماني حجامت آشنا شدند. سپس تعدادي از اين پزشكان تحقيق پيرامون حجامت را موضوع پايان نامه ي خود قرار دادند. بعد از به دست آمدن نتايج علمي اين پايان نامه ها، ساير پزشكان به صورت روز افزون به عضويت موسسه ي تحقيقات حجامت ايران درآمدند كه اين روند همچنان ادامه دارد.
به دنبال رواج انجام حجامت در مطب پزشكان و عدم وجود ديدگاه شفاف و واقع بينانه پيرامون آن در دستگاه اجرايي وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي، بخشنامه هايي مبني بر ممنوعيت حجامت صادر و موجب برخوردها و ايجاد مشكلاتي گرديد كه منجر به تشكيل 7 پرونده قضايي عليه مجريان حجامت و محققين آن شد و تعداد زيادي از پزشكان نيز به دادگاه فراخوانده، ولي اكثرا تبرئه شدند.
سرانجام به دنبال خلاف شرع شناخته شدن بخشنامه هاي وزارت بهداشت و ابطال آنها توسط ديوان عدالت اداري، انجام حجامت در كشور رسميت كامل يافت و به عنوان آخرين خبر، وزارت بهداشت نيز اعلام آمادگي كرده است تا براي پزشكان پروانه ي انجام حجامت صادر نمايد .
