تنبیه بدنی در خانه و مدرسه

تنبیه بدنی کودکان به عنوان پدیده ای تاریخی که از دیرباز در تمامی جوامع و فرهنگهای مختلف اشکال گوناگونی از آن وجود داشته و حتی اکنون هم در جوامع متعددی امری رایج و متداول بوده مدتهاست به عنوان اقدامی مغایر با حقوق بشربه رسمیت شناخته شده است و تحت عناوینی نظیر نقص حقوق کودک ، خشونت علیه کودکان و نقص حقوق بشر و ... منع و محکوم می شود .

متاسفانه بسیاری از والدین و مربیان معتقدند اگر کودک از آنها اطاعت محض کند، کودکی منظم و سر به راه بوده و در غیر این صورت باید تنبیه گردد .
درست است که تنبیه بدنی اثر فوری دارد و کودک را از ادامه ی تخلف باز می دارد ولی او را نسبت به زشتی کار ، آگاه نمی سازد . بنابراین اصلاً اثر تربیتی ندارد گذشته از این اثرات منفی زیادی نیز بر روح و روان کودک باقی می گذارد.
اصول تربیت اقتضا می کند که آدمی عمل خلاف را نه ازترس تنبیه ، بلکه به صرف خلاف بودن آن مرتکب نشود و تنها برای اینکه وجدانش از ارتکاب به گناه مبرا باشد ، از انجام آن سر باز زند .
پس تنبیه بدنی ، در دراز مدت عملاً رفتار تنبیه شده را از خزانه ی رفتارحذف نمی کند و توفیق موقتی آن به بهای گزاف کاهش کارآمدی کلی فرد تمام می شود . (میثاقی نژاد، 1386، ص1)
دلایل روانشناسان برای نامناسب بودن تنبیه بدنی از قرار زیر می باشد :

[I][B]1 .آثار جسمی و روحی[/B][/I]


تنبیه آثا جانبی و هیجانی نامطلوبی بر جسم باقی می گذارد . کودک تنبیه شده می ترسد و حتی گاهی این ترس خود را به محرکهای مختلفی که هنگام تنبیه شدن حضور دارند نیز تعمیم می دهند .

[I][B]2. بی اثر بودن آن[/B][/I]


تنبیه به کودک نشان می دهد که چه کار نکند ، نه این که چه کار بکند . در قیاس با تقویت و تشویق ، تنبیه عملاً هیچ گونه اطلاعاتی در اختیار ارگانیسم قرار نمی دهد .

[I][B]3. اثر معکوس تربیتی[/B][/I]


تنبیه علاوه بر اینکه اثر مثبت ندارد ، صدمه زدن به دیگران را توجیه می کند . وقتی که کودکان تنبیه می شوند ، تنها چیزی را که می آموزند این است که در بعضی موقعیت ها صدمه زدن به دیگران جایز است .


[I][B]4. ایجاد پرخاشگری[/B][/I]


تنبیه ، شخص تنبیه شده را نسبت به عامل تنبیه کننده و دیگران پرخاشگرمی کند خود این رفتار نیز موجب بروز مشکلات دیگری می گردد .

[I][B]5.تقلید از روش تنبیهی والدین[/B][/I]


کودکانی که به هر نحوی مورد تنبیه بدنی یا کلامی والدین یا مربیان خود قرار می گیرند در آینده ی نزدیک امکان دارد همان روش تربیتی را برای کودکان خود به کار ببرند بدین ترتیب بد رفتاری با کودکان از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد .

[I][B]6 .پرهیز و دوری کودک از تنبیه کننده اش[/B][/I]


این امر یک اصل در روانشناسی است که انسان از کسی که او را مورد اعتراض یا آزار قرار می دهد همواره رویگردان خواهد بود و در صورت ادامه ، تنفر و گریز بوجود می آید . عواقبی مانند فرار از خانه یا مدرسه هم می تواند از نتایج این امر باشد . (سیف، 1375، صص 355 – 325)
تنبیه بدنی را باید آخرین روشی دانست که دانشمندان مسلمان بهره گیری از آن را توصیه می کنند .خواجه علاوه بر آن که درباره همه کودکان ، وجود تنبیه را ضروری می داند در قبول آن ، گرایش طبیعی کودک را به انجام اعمال ناپسند ، دلیل می داند ، در مورد برخی از افراد که به نظر وی به طور طبیعی شریر می باشند ، جز این راهی دیگر نمی یابد . وی پس از آن که انسانها را به لحاظ رفتار به اصناف مختلف تقسیم می کند ، می گوید :
"... و صنف پنجم ، کسانی که به طبع شریرباشند و شرایشان متعدی و این طایفه خسیس ترین خلایق و رذاله موجودات باشند ... و طبیعت ایشان ضد طبیعت ریئس اعظم بود و منافات میان این صنف و صنف اول ذاتی ، و این قوم را نیز مراتب بود گروهی را به اصلاح ایشان امیدوار بود ، به انواع تادیب و زجر اصلاح و از شر منع باید کرد و گروهی که اصلاح ایشان امیدوار نبود اگر شر ایشان شامل نبود با ایشان مدارایی باید کرد و اگر شر ایشان عام و شامل بود ازالت شر ایشان واجب باید داشت . " (طوسی، 1360، ص 195)


منابع:
سیف ، علی اکبر ، ( 1375 ) ، روان شناسی تربیتی ، تهران ، سمت .
طوسی، خواجه نصیر الدین، (1360)، اخلاق ناصری، تهران، انتشارات خوارزمی.
ابراهیمی و میثاقی نژاد، (1368) ، تنبیه بدنی آری یا خیر؟، مقاله

نویسنده :م . اسدی