-
علت علمی بودن قرآن
از ميان اسامى كتاب نازل شده بر پيامبر اكرم(ص) قرآن مشهورترين و شايعترين نام در ميان مسلمانان است. بسيارى را عقيده بر اين است كه اين نام از ميان ساير نامها براى اين كتاب جنبه علميت پيدا كرده و به صورت اسم خاص درآمده است. (1)
اما آيا علم بودن قرآن، از همان ابتدا از متن آيات برخاسته است، يا اينكه اين نام بهتدريج و در طول زمان، در عرف مسلمانان، صورت علميت به خود گرفته است؟ دلايلى وجود دارد كه قرآن از همان آغاز «علم» استعمال گرديده است:
1. در چند مورد، وقتى سخن از ذكر كتب آسمانى به ميان آمده است، قرآن در رديف تورات و انجيل ذكر گرديده است:
وعدا عليه حقا فى التوراة والانجيل والقرآن. (2)
2. خداوند در سورههاى «ق»، «يس» و «ص» به ترتيب، هنگام سوگند به كتاب مقدس خويش از ميان همه عناوين به «قرآن مجيد»، «قرآن حكيم» و «قرآن ذىالذكر» سوگند خورده است. البته در دو مورد ديگر، يعنى سورههاى زخرف و دخان، سوگند به «كتاب مبين» نيز آمده است.
3. از ميان اسامى چهار گانه - كه در فصل دوم گذشت - امتياز نام قرآن بر ساير نامها در اين است كه اسم خاص بوده، در حالى كه نامهاى ديگر در مورد كتب آسمانى ديگر نيز به كار رفتهاند.
واذ آتينا موسى الكتاب والفرقان لعلكم تهتدون. (3)
ولقد آتينا موسى وهارون الفرقان وضياء وذكرا للمتقين. (4)
4. نام قرآن در سوره مزمل، كه سومين سوره در ترتيب نزول سورههاست، براى نخستين بار، دو بار ذكر گرديده و در هر بار به تلاوت قرآن امر شده است. بنابراين، عنوان قرآن از همان آغاز نزول، به عنوان نام برتر و اسم خاص از سوى خدا انتخاب شده است.
5. گرچه نام كتاب، بيشتر از قرآن استعمال شده است، اما به لحاظ آن كه كتاب در معناى خود، مفهومى عام دارد و به همين جهت در مورد تورات و انجيل نيز به كار رفته است، نام قرآن در مقايسه با عناوين و اسامى ديگر، كاربرد بيشترى در قرآن دارد.
6. كاربرد اين عنوان در بيان پيامبر اسلام(ص) و اميرمؤمنان(ع) و ساير امامان، باتوجه به روايات فراوانى كه در اختيار ماست، مبين آن است كه «قرآن» عنوانى منتخب و برگرفته از متن آيات است.
از آن چه گفتيم، روشن شد قرآن به حسب استعمال خودش به صورت علم و اسم خاص آمده و از همين رو در عرف مسلمانان نيز بدين شكل درآمده است.
