علم و دین دو بال جدایی ناپذیر

در جهان امروز گروهي از مردمان(از جمله مردم ممالك غرب) با پيشرفت روز افزون و حيرت برانگيز علوم مختلف و با مشاهده توانايي هاي بي حد و حصر علم در گره گشايي از مشكلات بشري، اصالت محض را به “علم” داده اند و آن را بعنوان تنها راه نجات خويش برگزيده اند.
در مقابل در طول تاريخ همواره مردمان ديگري نيز وجود داشته اند كه “دين” را براي برخوررداري از زندگي سعادتمندانه، كافي دانسته اند و با بي اهميت جلوه دادن همه مسائل دنيايي و حتي “علم” در اعتقادات خويش اصالت مطلق را به “دين” بخشيده اند.

در اين ميان آيين مقدس اسلام، به خصوص شكل حقيقي آن يعني مكتب “تشيع” ، “علم و دين” را به عنوان دو بال نيرومند براي پرواز انسان، به سوي كمال مطلق خويش كه همانا نزديك شدن به مرزهاي عصمت و تخلق به اخلاق الهي در سايه قرب به حضرت حق است، معرفي مي كند و پرداختن به هر يك بدون توجه به ديگري را، آفتي براي سعادت و نيكبختي انسان، به حساب مي آورد.

به اين ترتيب همان قدر كه عالم بي دين مسبب بدبختي خود و ديگران است، جاهل مقدس مآب نيز موجبات خسارت در دنيا و آخرت را براي خود و اطرافيانش فراهم مي آورد.
اين سخن مولاي متقيان جهان و پيشواي شيعيان حقيقي، حضرت علي (ع) است كه مي فرمايند:
العلم و الدين توامان، اذا افترقا احترقا
"علم و دين پيوسته با يكديگرند و هر گاه جداي از هم شدند، آتش افروز خواهند بود."
اما نكته بسيار مهمي كه در اين ميان هرگز نبايد آن را فراموش كرد، نقصان علم نسبت به دين است، چرا كه “دين” توسط آفرينشگر و خالق تواناي هستي وضع شده است كه هم آگاه و مسلط بر همه جزئيات و ظرايف آفرينش است و همه آنچه كه براي سعادت و نيكبختي انسان در دنيا و آخرت لازم است، بهتر از هر كس ديگري مي داند، اما “علم” حاصل مجاهدات و تلاش هاي پي گير “انسان” براي آگاهي يافتن به اسرار آفرينش و ارائه راه حل براي مشكلات و نابساماني هاي زندگي بشري است.

بر اين اساس“علم” راهي را مي پيمايد كه در انتهاي آن راه، دين قرار گرفته است و هر روز كه جانفشاني هاي بشر در کشف اسرار علمي حيات به نتيجه اي جديدتر مي رسد، صحت و كمال دستورات دين، آشكار تر مي گردد.
بدين ترتيب بشريت وظيفه دارد با ابراز قدرتمندي كه “علم” در اختيار او قرار مي دهد و در راه روشن و صراط مستقيمي كه “دين” فرا راهش گذاشته است حركت كند و مدارج كمال را مرحله به مرحله طي نمايد.

بي شك در اين مسير سرانجام انسان به درجه اي خواهد رسيد كه در يك نگاه توحيدي، “علم و دين” را با يكديگر “يكي” خواهد ديد و متوجه خواهد شد كه هر حقيقتي كه “علم” به طور مسلم بر آن دست يافته است از جمله همان حقايقي است كه “دين” در كامل ترين شكل خود، يعني “اسلام” و دقيق ترين تعبير آن يعني “تشيع” از آن سخن گفته است.

در اين مورد خيلي جالب است كه بدانيم در ديدگاه توحيدي حاكم بر سراسر قرآن، حتي يك بار كلمه “علوم” يا كلمه “اديان” در آيات شريفه اين كامل ترين كتاب سعادت به كار نرفته است، بلكه هر چه هست سخن از “علم” است و “دين”. بدين معنا كه در ديدگاه آفريدگار يگانه، تنها “يك علم” و تنها “يك دين” وجود دارد و در مكتب توحيد اين هر دو نيز با هم، همسو و يكسان هستند. با اين توضيحات، هر گاه فرماني از طرف دين صادر شود، ولو اينكه فرمان در نگاه اول يك “عبوديت محض” و يك “اطاعت صرف” به نظر برسد، اما چنانچه بشر با ابزار نيرومند علم، در آن فرمان، تفكر و تامل نمايد، اگر چه به کنه و سر آن مصلب پی نخواهد برد،لکن قطعا به تاييدات علمي و عقلي متعددي، حول و حوش آن خواهد رسيد، چرا كه : كل حكم به الشرع، حكم به العقل.

و بدين وسيله نه تنها ايمان انسان نسبت به الهي بودن فرامين دين تقويت مي شود و ساير فرامين دين كه كه احيانا به دليل نقص نسبي علم و محدوديت دايره عقل انسان، هنوز توجيه قابل قبولي پيدا نكرده اند، مورد قبول و اطاعت كامل انسان قرار مي گيرد، بلكه خط مشي انسان در جريان پژوهش ها و مطالعات علمي به طور دقيق روشن مي گردد.

اما در ميان علوم مختلفي كه بايد پيوسته در كنار دين، حركت كنند، “علم پزشكي“ به خاطر ديدگاه هاي خاص و منحصر به فرد آن نسبت به مسائل انساني، از اهميت بسيار زيادي برخوردار است، که البته این را هم باید دانست : علم (پزشکی) که در احادیث معصومین وارد شده است منظور علم و طب سنتی است زیرا در آن زمان طب جدید وجود نداشته است و این را هم بدانید که اگر صلاح بشریت در این بود که طب جدید درمانگر باشد خداوند عالم همان علم را از اول به وجود می آورد.

اين سخن پيشواي بزرگ شيعه، حضرت امام رضا (ع) است كه فرمودند:
“من لم يعرف الهيئه و التشريح، فهو عنين في معرفت الله”.
“هر كسي كه نجوم و آناتومي نداند، در خداشناسي ناتوان است”.

آري! همانطور كه مفهوم آيات شريفه سوره مومنون آنجا كه مراحل خلقت انسان، بيان شده است و از “نطفه و علقه و مضغه” سخن به ميان آمده است يا آنجا كه از تاريكي هاي سه گانه رحم سخن گفته شده است، جز تا زماني كه جنين شناسي پزشكي، به اين اسرار شگرف پرداخت، روشن نشد و عظمت متحير كننده كلام خداوند در آغاز سوره مباركه قيامت، آن جا كه انسان را به تفكر در عظمت نوك انگشتان دستش، فراخوانده شده است، جز تا زمان پيشرفت هاي پزشكي بشر در اوايل قرن بيستم آشكار نشد، يعني زماني كه “گالتون” ثابت كرد اثر برجسستگي هاي نوك انگشت در دو انسان مختلف، در سرتاسر دنيا، تنها زماني ممكن است اندكي به يكديگر شبيه شوند كه جمعيت كنوني دنيا، 13 برابر ميزان فعلي شود، يعني از 5 ميليارد نفر به حدود 64 ميليارد نفر برسد!

يا زماني بشر متوجه اهميت آيات شريفه سوره لقمان و بقره درباره تغذيه كودك با شير مادر تا سن دو سالگي گرديد، كه دانش پزشكي موفق به شكافتن ريزترين اجزاي شير مادر گرديد و متوجه شد كه ضروري ترين ماده براي سلامتي جسمي و رواني انسان، “شير مادر” است.

از اين قبيل شواهد مسير پزشكي در آيات قرآن، بسيار مي توان يافت، كه اگر به آن مجموعه غني و بي نظير سخنان معصومين (ع) و آراء حكماي الهي و به طور كلي مباني فقه شيعه را نيز اضافه نماييم متوجه عظمت شگرف و لايتناهي دستورات اسلامي در پرداختن به مسائل جسمي و پزشكي انسان، خواهيم شد.

با اين اوصاف بي سبب نيست كه در فرمايش گوهربار حضرت رسول اكرم (ص) كه در آغاز سخن به آن اشاره كرديم و از قول حضرت علي (ع) نيز نقل شده است، “علم پزشكي” هم پايه با “علم دين” معرفي شده است.