اماکن مذهبی حراسان رضوی

همه ما بارها به استان خراسان سفر کرده ایم و به پابوسی آقا امام رضا(ع) رفته ایم. اما شاید بد نباشد این بار که گذارتان به این استان افتاد، برای بازدید از بقیه دیدنی های خراسان هم برنامه ریزی کنید...

پیشنهاد ما برای چنین سفری، شهرستان خواف است. جایی در 250 کیلومتری جنوب شرقی مشهد که 123 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد و از شمال به شهرستان رشتخوار، از غرب به شهرستان گناباد، از جنوب به شهرستان قاینات و از شرق به شهرستان تایباد و افغانستان می رسد.
شهر خواف هنوز بافتی قدیمی دارد. آنقدر که بیشتر خانه های محلات و کوچه‌های خواف از خشت و گل ساخته شده اند و مردم آن هنوز به لباس های سنتی خود پایبندند. اما بدون تردید جذاب‌ترین قسمت سفر به خواف برای شما آسیاب‌های بادی قدیمی است که در گوشه و کنار شهر به چشم می خورد و با وزش باد به حرکت در می‌آیند. این آسیاب‌ها در گویش محلی آسباد نامیده می‌شود.
برای دیدن آسبادها باید به شهر نشتیفان در 20 کیلومتری خواف رفت. از نشتیفان 30 کیلومتر تا مرز فاصله است. این شهر یکی از مراکز تولید عمده نهال در منطقه و حتی در سطح کشور است. وجه تسمیه نشتیفان به علت شدت وزش بادهای موسمی در آنجاست و نزدیک به 6 قرن است که به این نام خوانده می‌شود. در واقع چون این منطقه در معرض طوفان‌های بسیار شدید بوده، در ابتدا آن را «نیش طوفان» می‌نامیدند. البته اهالی نشتیفان در فصولی که باد آرامی در منطقه می‌وزید از آب رودخانه‌های جنوب نشتیفان برای حرکت آسیاب‌های آبی استفاده می‌کردند.
یکی دیگر از علل این نامگذاری وجود آسیاب‌های بادی فراوانی است که در آن وجود دارد که با فرم و فن ویژه‌ای ساخته شده است که به طور یقین از ابتکارات صنعتی همین مردم بوده و از نظر معماری بسیار ارزشمند و دیدنی است. علاوه بر حدود 40 آسباد موجود در منطقه نشتیفان، در مناطقی از قبیل سنگان، برآباد و خرگرد هم می توانید آسبادها را ببینید.
درباره پیدایش آسیاب‌ها اطلاعات دقیقی در دست نیست. اغلب مورخان که در طول قرون متمادی به ایران سفر کرده‌اند، ساخت آنها را قبل از فتح ایران به دست مسلمان‌ها ذکر می‌کنند و حتی برخی پا را فراتر نهاده و آنها را به 1700 سال قبل از میلاد مسیح مربوط می‌دانند. قدیمی‌ترین و موثق‌ترین مرجعی که وجود آسیاب بادی را قبل از اسلام در ایران اثبات می‌کند، تاریخ ابن خلدون است. بعد از دیدن این آسبادها می توانید گشتی در شهر بزنید و از جاذبه های دیگر آن بازدید کنید.

مسجد ملک زوزن
این مسجد در 65 کیلومتری جنوب غربی شهر خواف، در شهر قاسم آباد و در فاصله تقریبی 2 کیلومتری از جاده اصلی واقع شده است. این مسجد که سال 615 هجری قمری ساخته شد، تنها اثر معماری زوزن است که پس از حمله مغول برجای ماند. ‌مسجد فعلی بر روی خرابه‌های مسجد قبلی احداث شده است. ‌مسجد ملک زوزن از مساجد 2 ایوانی به سبک خراسانی است و تاریخ بنا در کتیبه آجری سمت چپ ایوان قبله دیده می‌شود؛ ربیع الاول سال 615 هجری قمری.

مدرسه غیاثیه خرگرد
مدرسه غیاثیه خرگرد در جنوب روستای خرگرد و به فاصله 5 کیلومتری خواف بر سر راه تایباد واقع است. این مدرسه تاریخی در زمان شاهرخ تیموری و به سال 848 ه.ق ساخته شده است. زیبایی و استحکام بنا به‌گونه‌ای ا ست که سده‌های متمادی مرکز پرجنب و جوش تعلیم و تعلم بود. ‌بنا در 2 طبقه و با 32 غرفه و حجره، 8 تالار مربع در گوشه‌ها و 2 تالار بزرگ در طرفین هشتی ورودی به عنوان مسجد و مدرسه ساخته شده است. نمای درونی و نمای بیرونی جلوی بنا آراسته به کاشیکاری رنگارنگ معرق بسیار زیبا و کتیبه است، داخل ایوان‌ها و رویه تمامی دیوارها هم با تلفیق کاشی و آجر زینت شده است.

مجموعه تاریخی خواجه یار
این مکان در ارتفاعات موسوم به خواجه یار مشرف به شهر خواف واقع است. مجموعه تاریخی ـ فرهنگی خواجه‌یار شامل گورستانی منسوب به شهدای صدر اسلام، بنای کوچک 2 طبقه و آب‌انباری از دوره قاجار است. علاوه بر این جاذبه تاریخی، ارتفاعات خواجه‌یار با چشم‌انداز وسیعی به مرکز شهر، تفریحگاه کوهستانی خوافیان و مناطق مجاور به شمار می‌آید.

مسجد جامع سنگان
بنای جامع سنگان از یادگار‌های معماری اوایل سده هفتم است. این اثر در ابتدا به صورت 2 ایوانی ساخته شده و امروزه دارای یک ایوان در ضلع غربی و رواق‌های طرفین است. نکته بسیار با اهمیت برای گردشگرانی که به بناهای تاریخی علاقه دارند، تغییر وضعیت پایه‌های ایوان قبله به علت زلزله‌های متعدد است. این بنا از جمله مساجد سبک خراسانی و همانند و همزمان با مساجد زوزن و گناباد است و آجرها با هماهنگی خاصی، پایه‌ها و لچکی‌های ایوان و رواق‌ها را زینت داده‌اند. بر لچکی‌های ایوان قطعات کتیبه و آجری‌های قالب زده‌ای نصب شده که متعلق به بنایی کهن‌تر از مسجد بوده است.

بند سلامی
بند سلامی در 6 کیلومتری شمال شرقی سلامی و 31 کیلومتری شهر خواف قرار دارد و از سنگ و ساروج در دهانه‌ای به عرض بیش از 20 متر پرشده است. به استناد نوشته‌های اصطخری و حمدالله مستوفی، ملک محمود سیستانی در زمان حکومت خود آن را بازسازی کرده و در زمان خواجه نظام‌الملک خوافی در قرن 9 بازسازی شده است. این سد یکی از مراکز عمده تفریحی منطقه به حساب می‌آید و در فصل بهار و تابستان، روزانه پذیرای گردشگران بسیاری است.

منبع:تبیان