اهمیت دانش اندوزی

سبک زندگی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت ایت العظمی جوادی املی ( دام ظله العالی )

درمعارف دینی بر دانش اندوزی تاکید فراوانی شده است و به انسان سفارش شده که از گهواره تا گور دانش بجوید .در روایات بسیاری به یادگیری دانش های لازم و سودمند سفارش شده است . برپایه روایات ، پدران و مادران باید به آموختن دانش های مورد نیاز فرزندانشان دو دوران کودکی اقدام کنند تا در بزرگسالی به ثمرهای آن بهره مند شوند.

اهمیت دانش اندوزی

به فرموده رسول خدا (ص) : یا عالم با یا در حال آموختن دانش و وقت خود را در بیهودگی و خوشگذارنی صرف نکن (1)
امیر مومنان ( ع ) می فرماید : حکت ( و دانش ) را فراگیر ، هر چند از مشرکان باشد ؛ (2) همچنین می فرماید : حکمت ( و دانش ) را فراگیر ؛ هر چند از زبان دیوانگان باشد (3) و نیز فرمود : بر شماست که دانش بجویید ، چرا که دانشمند گرامی است ، هر چند به خاندانی منسوب نباشد و گرامی است ، هر چند تهیدست باشد و گرامی است ، هر چند جوان باشد (4)

فضیلت تعلیم و تعلم

رسول خدا (ص) می فرماید: آموزش علم به دیگران برای رضای خدا حسنه است و یادگیری پان عبادت و گفتگوی علمی تسبیح و کاربرد دانش جهاد و ( نیز ) آموزش دادن آن به کسی که نمی داند صدقه و بخشیدن آن به کسی که صلاحیت دارد سبب قرب الهی است ، زیرا دانش ، آموزنده حلال و حرام وروشنگر راه بهشت و همدم ( حالت ) تنهایی است ( 4) ؛ همچنین می فرماید : هر کس بخشی از دانش را فرا گیرد تا برای خشنودی خدا آن را به مردم بیاموزد خدا پاداش هفتاد پیامبر را به او عطا می کند ( 5 ) نیز می فرماید : هر کس دوست دارد که رهایی یافتگان از آتش جهنم را بنگرد به فراگیران دانش بنگرد . به خدا سوگند برای هر گامی که طالب علم به سوی خانه عالم برمی دارد خدا عبادت یک سال را برایش می نویسد و برای هر گام او شهری در بهشت می سازد و هنگامی که بر زمین راه می رود زمین برای او آمرزش می طلبد و در حالی صبح و شام می کند که آمرزیده شده و فرشتگان گواهی دهند که آنان از آتش جهنم رهایی یافته اند .(6)
همان گرامی می فرماید : حضور در مجلس عالم از حضور در هزار تشیع جنازه و هزار عیادت بیمار بهتر است .(7) نیز می فرماید : کسی که به مسجد رفت و آمد کن تا دانشی مفید بیاموزد یا به دیگران یاد دهد پاداش عمره و حجی کامل را خواهد داشت . ( 8)
امیر مومنان ( ع ) می فرماید : ای مومن ! علم و ادب بهای جان توست ، پس در آموختن آن بکوش ، پس هر چه علم و ادب تو افزوده شود بر ارزش و افزوده می شود ، چرا که از راه دانش ، به پروردگارت راه می یابی و با ادب ، خدمت پروردگارت را نیک به جا می آوری و با این ادب د رخدمت است که بنده سزاوار ولایت و قرب الهی می گردد . پس نصیحت مرا بپذیر تا از عذاب برهی (9)
و نیز می فرماید : یک سخن حکیمانه را مرد بشنود ، سپس آن را نقل کند یا بدان عمل کند از عبادت یک سال بهتر است ( 10 )
امیر مومنان ( ع ) می فرماید : هر کس در راه کسب علم دو گام بردارد و دو ساعت نزد عالم بنشیند و از آموزگار دو کلمه بشنود ، خدا برا یاو دو بهشت واجب گرداند ، چنان که خدای تعالی فرمود : برای کسی که از مقام پروردگارش بترسد دو بهشت است (11)
امام باقر ( ع ) می فرماید : پاداش کسی که علم را آموزش می دهد مانند پاداش کسی است که علم یم اموزد و او بر کسی که می آموزد برتری دارد ، پس دانش را از صاحبان آن ( دانشوران ) فرا گیرد و به برادرانتان به گونه ای که عالمان به شما یاد داده اند آموزش دهید . (12)

یادگیری علوم مورد نیاز

توجه جامه اسلامی به علوم مورد نیاز و فراگیری آن ها ، از ضرورت ها و موجب حفظ عزت و قدرت مسلمانان است . از امیر مومنان (ع) در این مورد خصوص چنین نقل شده است : علم و دانش قدرت است ، هر کس به آن دست یابد ، غلبه می یابد و هر کس به آن دست نیابد زیر سلطه قرار می گیرد . (13)
رسول خدا ( ص) در حالی وارد مسجد شد که در آن دو مجلس برقرار بود : یکی مجلس درس معارف دینی و دیگری مجلس دعا . آن حضرت فرمود : هر دو مجلس فرجامی نیک دارند : در یکی خدا را می خوانند در دیگری دانش و احکام دین می آموزند و به نا آگاهان یاد می دهند ، این مجلس ( دین آموزان ) برتری دارد ! من برای تعلیم فرستاده شده ام . سپس در کنار آنان نشست . (14)
امام کاظم ( ع) می فرماید : رسول خدا (ص) وارد مسجد شد و دید گروهی گرد مردی را گرفته اند . پرسید : او کیست ؟ گفتند : علامه است ای رسول خدا ! آن حضرت ( ص) پرسید : در چه چیزی علامه است ؟ گفتند : نسبت های عرب و تاریخ آن ها و این جاهلیت و شعر و ادبیات عربی ار می داند . رسول خدا (ص) فرمود : این ، دانشی است که هر کس آن را نداند برای او زبانی ندارد و هر کس آن را بداند برای او سودی ندارد (15) کنایه از این که مسلمان و جامعه اسلامی باید برای فراگیری دانش ، اولویت بندی کند و به دانشی بپردازد که برای دنیا و آخرت او سودمند باشد یا زیانی را بزداید .
امیر مومنان (ع ) می فرماید : بهترین آموختنی ها برای جوانان و نوجوانان چیزهایی است که در بزرگسالی به آن نیازمند می شوند ؛(16) نیز می فرماید : د رکودکی دانش بیاموزید تا در بزرگی به آن شرف یابید . (17)
همچنین می فرماید : دانش افزونتر از آن است که گردآوری شود ، پس از هر دانشی بهترینش را فرا گیرد .(18) و در خطبه همّام می فرماید : .....(پرهیزگاران ) گوش های خود را تنها به دانش سودمند سپرده اند. (19)
امام باقر ( ع) می فرماید : در یادگیری دانش بر یکدیگر پیشی گیرید . به خدا سوگند یک حدیث درباره حلال و حرام که از شخص راستگویی فراگیرید از دنیا و طلا و نقره آن بهتر است . (20 )



پاورقی ها
1- المحاسن .ص227- بحار الانوار .ج1.ص194
2- مشکاة الانوار . ص 134
3- مصباح الشریعة . ص 160
4- شرح نهج البلاغه . ابن ابی الحدید . ج20.ص332
5- الامالی .طوسی . ص 569 . بحارالانوار . ج 1 .ص 171
6- روضة الواعظین ، ص 12
7- منیه المرید . ص 100
8- مشکاةالانوار.ص135 ؛ مستدرک الوسائل . ج2.ص 482
9- روضة الواعظین ، ص 11
10- بحار الانوار . ج1 . ص 183
11- ارشاد القلوب . ص 195
12- کتاب السرائر . ج3 . ص 595
13- شرح نهج البلاغه . ابن ابی الحدید . ج 2- ص 319
14- منیه المرید . ص 106
15- کتاب السرائر . ج3ج ص 627
16- شرح نهج البلاغه . ابن ابی الحدید . ج 20. ص 333
17- شرح نهج البلاغه . ابن ابی الحدید . ج 20. ص 267
18- غرر الحکم . ص 46
19- نهج البلاغه . خطبه 193
20- کتاب السرائر ، ج3. ص 645