بوکان آذربایجان غربی

[SIZE=4][B]موقعیت جغرافیایی و تاریخی شهرستان بوکان :[/B]

شهر بوکان مرکز شهرستان بوکان استان آذربایجان غربی با پهنه ای حدود 8 کیلومتر مربع در جنوب استان در مسیر راه میاندوآب ـ سقز در 36 درجه و 31 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 12 دقیقه طول خاوری نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 1370 متر می باشد . درباره نام أین شهر نیز هماند دیگر شهرها نظرات زیادی وجود دارد . بعضی ها بر أین باورند که « بو » به معنی سرزمین و « کان » به معنی معدن است و بوکان به معنی سرزمین معدن است . اما باور غالب درباره نام أین شهر أین است که واژه بوکان از دو کلمه « بوک » به معنی عروس و « آن » علامت جمع تشکیل شده و بوکان در معنای « عروسان » معنی می دهد . زیرا أین شهر به دلیل دارا بودن آب و هوای مطبوع و باغهای زیبا ، سرسبز و خرم ، همانند عروسی زیبا ، به آرایش طبیعت آراسته بوده است و همچنین بخاطر داشتن جایگاه چهارراهی ، بیشتر روستائیان پیرامون آن ، هنگام عروسی که عروسشان را از یک آبادی به آبادی دیگر می برده اند از میان بوکان می گذشتند و در پیرامون استخر آب آن به رقص و پایکوبی می‌‌‌پرداخته‌اند . این شهرستان از شمال به حومه شهرستان میاندوآب از شرق به شاهیندژ از جنوب به سقز کردستان و از سمت غرب به مهاباد متصل شده است . آب و هوای بوکان در زمستان سرد و پر برف و در تابستان نسبتاً گرم است . اراضی بوکان به علت وجود رودخانه سیمینه رود که از شمال به جنوب در امتداد جاده شوسه ، بوکان به میاندوآب در جریان است حاصل خیز می باشد .



[B]مسجد حمامیان :[/B]

در نزدیکی شهر بوکان در کنار روستای حمامیان مسجد قدیمی و نسبتاً سالم حمامیان و بقایای مدرسه قدیمی حمامیان و وضوخانه که هم اکنون قسمتی از کلاسهای آن سالم مانده ، قرار گرفته است . این مسجد قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1328 هجری بنا شده است و موسس آن مرحوم « محمود آقا ایلخانی زاده » و معمار آن شادروان « معمارباشی مراغه ای » بوده است . بنای مسجد بابلان مربع شکل و بصورت تک گنبدی با مصالح سنگ لاشه ای در پی و آجر چهارگوش در بدنه و گنبد پوششی بصورت دو لایه با ظرافت خاصی بنا گردیده و بعد از احداث بنای مسجد واحدهایی تحت عنوان مدرسه متصل به بنای مسجد ساخته شده است .

[B]نمای مسجد حمامیان[/B]


در مسجد حمامیان واحدهایی تحت عنوان مدرسه متصل به این بنا ساخته شده

[B]مسجد جامع بوکان :[/B]

مسجد جامع بوکان در بخش مرکزی و قدیمی شهر و در کنار تپه قدیمی ، مشهور به تپه قلعه سردار و در ضلع شرقی سرآب که از کوه فعل شکینه سرچشمه می گیرد قرار گرفته است . این اثر با طول و عرض 25*30 متر دارای شانزده گنبد که بر روی نه ستون قرار گرفته احداث شده است . که 6 عدد از این ستونها از سنگهای آهکی تراشدار مربوط به بنای اولیه اثر می باشد ولی چهار گنبد آجری و سه عدد از ستون ها با تیرآهن و روکش سیمانی در گسترش بعدی مسجد در سال 1345 ساخته شده اند . تاریخ تاسیس مسجد جامع 1310 هجری است و معمار این بنا مرحوم « علی اصفهانی » از معماران ماهر و چیره دست آن زمان بوده است . این بنا در حال حاضر به عنوان محل برگزاری نماز جمعه بوکان مورد استفاده اهالی شهر قرار می گیرد .

مسجد جامع بوکان قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1328 هجری بنا شده
[B]
مقبره سردار بوکان :[/B]

این بنا در شهر بوکان در داخل پارک عمومی قرار گرفته است و مربوط به دوره قاجاریه می باشد . زیربنای مقبره در سطح 198 مترمربع بوده است و دارای یک گنبد مرکزی ، ایوان و دو دهلیز در طرفین می باشد . مصالح بکار رفته در بنا در قسمت پی از سنگ لاشه بصورت تفلیسی و دیوارها و گنبد و طلقها از آجر چهارگوش می باشد ، در ضلع جنوبی که ورودی بنا را تشکیل می دهد ، ایوانی با 2 ستون سنگی قرار گرفته است که زیبایی خاص به مجموعه داده است ، مقبره مذکور مدفن خانواده سردار « عزیز خان مکری » داماد امیرکبیر و فرمانده کل قشون ناصرالدین شاه قاجار می باشد که مورد توجه امیرکبیر بوده است .

بنای مذکور با معماری سنتی یکی از آثار قدیمی ارزشمند بوکان می باشد که به علت احترام خاص مردم به این مکان معمولاً مورد بازدید اهالی بوکان قرار می گیرد .



[B]تپه عباس آباد ( قلعه ):[/B]

قلعه تاریخی عباس آباد در بررسی باستان شناسی که در سال 1367 ( هجری شمسی ) بر محور تپه تاریخی قالاچی در بوکان به انجام رسید ، در مجاورت جنوب شرقی روستایی به همین نام و بر روی تک ارتفاع آهکی که در محل به « گردی تپه » اشتهار دارد مورد شناسایی قرار گرفت . دژ بر تمام ارتفاعات مجاور و نیز دشت وسیع در اطراف رودخانه تتاهو که از جنوب به شمال در جریان است کاملاً مسلط می باشد . شکل قلعه بیضی نزدیک به دایره است و برج های آن نیم دایره و توپر می باشد . سنگهای بکار رفته در جبهه بیرونی آن همه بزرگ و تراشدار بوده است ، اما سنگهای جبهه درونی حصار دژ از سنگ لاشه است و سنگ های کوچک از جنس آهکی با ملاتی احتمالاً از ماسه و آهک که در داخل حصار بکار رفته در استحکام بدنه دیوار بسیار موثر بوده است . در داخل دژ بقایایی از ساختمان های سنگی است که حتی فرم خود را نیز حفظ کرده اند ، این بقایا که به عنوان تاسیسات داخل دژ منظور شده از حیث زمانی با ساختمان دژ هم دوره نیست و به یکی از استقرارهای دوره اسلامی تعلق دارد .

[B]قلعه داش تپه[/B]

[B]کل تپه :[/B]

تپه ای باستانی است که در حال حاضر بوسیله واحدهای ساختمانی احاطه گردیده است این تپه در روستای کل تپه در جنوب بوکان قرار رگفته است که این روستا به خاطر وجود چشمه های متعددی در کنار این تپه باستانی بنا گردیده است که نام روستا هم برگرفته از نام تپه است . ارتفاع نسبی این تپه از 30 تا 40 متر بیشتر نمی شود شامل بقایایی از فرهنگ انسانهای دوران ماد می شود و علت اصلی انتخاب این انسانها برای س***ت به احتمال قوی مسائل امنیتی و تدافعی بوده است . ازانجا آذربایجان غربی بویژه کناره های دریاچه ارومیه مرکز آتشکده ها و آیین های ایران کهن بوده است قدمت کل تپه هم به زمانی بر می گردد که در آن جا آتشکده هایی بوده است و نشانی از آتش را در خود پنهان دارد .

این تپه در روستای کل تپه در جنوب بوکان می‌باشد

دیگر آثار باستانی و قدیمی بوکان شامل بناها و آثار زیر می باشد :

قلعه داش کند ، آسیاب کهنه ، قلعه قره کند ، کور خانه ، قبرستان قدیمی قاجر ( هزاره اول و دوم قبل از میلاد )، قلعه عباس آباد ( ساسانی )، قلعه اوغلام، قلعه سماقان، قلعه چاورچین، سد قدیمی ( قورمیش )، دخمه علی کند ( صفویه )، قلعه بوغه، قلعه امیرآباد ، قبرستان کانی شیشه، گنبد سردار، قبرستان خراسانه، قبرستان شیخلو ، قبرستان داش ، قبرستان کافی موزه و ...

در این شهرستان علاوه بر موارد فوق تپه‌های تاریخی ذیل نیز قابل اشاره می‌باشد.

تپه باستانی ساری قامیش، تپه عربلو، تپه اسکی بغداد، تپه قلای سمبه، تپه قلای درویشان، تپه تابانی، تپه کلک آبی، تپه شیخان کوچک، تپه شیخان بزرگ، تپه موجه، کول تپه، تپه قلای تپه، تپه قلعه کهنه آل‌بلاغ، تپه روژبیاتی، تپه داربسر، قلعه تپه یا قره تپه، تپه خلیکه، تپه گرد خزینه، گردشین سرآو، تپه آشی، کلک تپه، گردشین رحیم‌خان، تپه محمود، تپه عثمان قره، تپه کانی گوزله، عبدالله تپه‌سی، تپه آغ تتر، تپه اوینه چی، تپه جوانمرد، تپه تازه قلا، قلای تبت، تپه حیدرمست، تپه کانی دروزان، تپه بند، قلای قلعه جوق، تپه و گورستان خراسانه، تپه‌های ترکمن کندی، تپه ینگیجه، تپه کانی سیران، تپه‌های سردار‌آباد، تپه اسکندر ، تپه تکان تپه، تپه عبدالله آباد، تپه باغچه، تپه اسبوغه، تپه چاورچین، تپه محمودآباد، تپه امیرآباد، تپه گرد، تپه نلیسکه، تپه مقصود، زمینهای معروف به جره، تپه قلعه قره‌کند، تپه اوزون قشلاق، تپه ناچیت، تپه ایل تیمور، تپه قلای داش کسان، تپه سردار‌آباد، تپه کوره خانه، تپه آسیاب کهنه، گردمالان، تپه قالایچی،

[B]
سوغات و صنایع دستی بوکان[/B]

در حدود 300 خانوار در این شهر و روستاهای اطراف آن به تولید صنایع دستی مشغولند. عمدة صنایع دستی این منطقه شامل قالی بافی- سجاده بافی- پارچه بافی- حصیر بافی و خراطی می باشد. پولک دوزی از مشهورترین صنایع خانگی این شهرستان است.

[B]قالی بافی[/B]

قالی بافی بوکان به سبک سنتی در اندازه های پشتی و کناره و در طرحهای 3 ترنج- هراتی- و سایر طرحهای کردی افشار و... تولید می شوند طرح قالی های بافت بوکان همانند اکثر قالی های کردی انتزاعی هستند نقوش موجود در بافته ها مستقیماً از عوامل طبیعی مانند کوه- رود- درخت- آتش و... الهام گرفته شده اند. رنگهای مورد استفاده در آنها همان رنگهای تند و درخشان مناطق کردنشین است. اما امروزه تولید فرشهایی با نقشه های شهری و گردان نیز در این شهرستان رایج شده است.


[B]نقوش بکار رفته در قالیبافی بوکان

دست‌بافت پشم بوکان[/B]



[B]سجاده بافی[/B]

همانند سایر مسلمانان اهل تسنن که مقید به نماز خواندن روی سجاده مخصوص بخاطر تأمین طهارت مکان عبادت هستند اهالی بوکان نیز به تولید انواع سجاده از نوع جاجیم و گلیم با طرحهای ساده یا طرحهائی مخصوص (شبیه طرح محراب) اشتغال دارند این دست بافته بدلیل کوچکی و سبکب براحتی توسط نمازگذار قابل حمل است. در بافت سجاده معمولاً از پشم های خودرنگ استفاده می شود و اغلب برنگهای سفید – سیاه و قهوه ای است از این رو سجاده یا تماماً قهوه ای بوده یا دارای زمینه سفید با نقوش تیره است.

[B]پارچه بافی[/B]

بدلیل علاقه اقوام کرد به حفظ سنن و آداب و رسوم سنتی خود و پیروی از هویت فرهنگی خاصی که به آن پایبند هستند تولید پارچه مخصوص لباس کردی که "بوزو" نامیده می شود توسط دستگاههای پارچه بافی معمول است روش کار بدین صورت است که استاد کار پس از دریافت پشم ریسیده شده و گرفتن سفارش اقدام به چله کشی و ماسوره پیچی نخ ها نموده و با توجه به ابعاد محصول مورد سفارش و نوع بافت آن از شانه های مختلفی استفاده می نماید سپس با حرکت در آوردن ماکو به کمک دست که در داخل آن ماسوره حاوی نخ های پود قرار داده و استفاده از پا برای ایجاد درگیری نخ های پود و تار عمل بافت را انجام می دهد عرض دستگاههای بافندگی از 20 تا 65 سانتی متر متفاوت است. عرض 20 سانت بیشتر برای تهیه پارچه لباسهای کرسی معمول است و بطور متوسط از 22 متر آن یکدست لباس محلی کردی تهیه می گردد.
در برخی موارد نوعی پارچه توری برای تهیه پشه بند نیز تولید می شود که نخ های آن بسیار ظریف تر از پارچه معمولی است.

[B]حصیربافی[/B]

بافت حصیر با ساقه گندم و جو که قبلاً خیس و انعطاف پذیر شده است توسط دست وبدون استفاده از ابزارخاصی از سایر محصولات صنایع دستی این منطقه است حصیر تولید شده مصارف مختلفی از قبیل زیرانداز- پرده سایه بان و تزئین دارد.

[B]
خراطی[/B]

صنعت خراطی چوب به صورتی محدود در این شهرستان متداول است برای تولید محصولات خراطی از چوب درختان گردو- بید- صنوبر- گلابی و سنجد کاج و افرا استفاده می شود و تولید انواع محصولات نظیر چوب سیگار- عصا- چوب تعلیمی- قلیان- مهره های شطرنج و تخته نرد- پایه مبل- صندلی میز آباژور معمول است. همچنین یکی از عمده اقلام تولیدات خراطی ساخت دوک نخ ریسی دستی است که در ریسندگی الیاف برای ریسیدن پشم بکار برده می شود. دوک باید خیلی راست باشد. بعد از ساختن دوک مدتی آنرا در جای خشک نگه می دارند و اگر بعضی از آنها در این مدت کج و معوج شده باشد آنها را روی آتش ذغال داغ کرده با خم گیر آنها را راست می کنند.
[B]
پولک دوزی و منجوق دوزی[/B]

منجوق و پولک دوزی از جمله صنایعی است که به صورت خانگی و گاهی کارگاهی در این شهرستان مرسوم است. دوخت پولک و منجوق بر لباسهای سنتی عروسی زنان کرد و نیز کلاه کمربند – جلیقه پولک دوزی شده که در اصطلاح محلی سیخمه نامیده می شود به جهت حفظ آداب و سنن محلی در نزد کردها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پولک دوزی کاری زمان گیر و مشکل است به عنوان مثال هر صنعتگر ماهر در هر روز فقط عدد کلاه پولک دوزی شده تولید می کند.

منبع :وب سایت فرمانداری بوکان[/SIZE]