آشنايي با كاروانسراي مشيرالملك
كاروانسراي مشيرالملك در ضلع شرقي ميدان مركزي شهر برازجان قراردارد.اين كاروانسرا در سال 1250 شمسي به فرمان حاج ميرزا ابوالحسن خان مشيرالملك با هزينه‌اي معادل 40 هزارتومان ساخته شد
معمار اين ساختمان حاج محمد رحيم شيرازي سازنده پل مشير و كاروانسراي دالكي است كه به طرز ماهرانه‌اي اقدام به ساخت اين بنا به سبك معماري زنديه كرده است.
عمده مصالح تشكيل دهنده اين كاروانسرا سنگ، گچ و ساروج است و در كف آن از تخته سنگ‌هاي بزرگ تراشيده شده، استفاده شده است.
بام كاروانسراي مشيرالملك نيز با سنگ پهن تراشيده شده مفروش شده بود كه به هنگام بارندگي آب باران بوسيله ناودان‌هاي سنگي كه به طرز جالبي تعبيه شده بودند به بيرون از كاروانسرا هدايت مي‌شد.
در ديوار ضلع غربي كاروانسرا درب ورودي بسيار بزرگي از جنس چوب قرار دارد كه راه ورودي اصلي به حياط كاروانسرا بوده است.
در همين ضلع طبقه دوم كاروانسرا وجود دارد كه به شاه‌نشين معروف است. در جلوي شاه‌نشين يك تراس نسبتاً وسيع رو به خارج وجود دارد.
در دو طرف اين شاه‌نشين راه پله هايي وجود دارد كه پشت بام كاروانسرا را به محوطه ديگري كه اندرون كاروانسرا و مخصوص زنان و كودكان بوده است وصل مي‌شود.
اين بنا مثل ساير كاروانسرا‌هاي ديگر داراي 4 برج مرتفع است. مساحت كل بنا 7000 متر مربع با زير بنايي در حدود 4200 متر مربع مي‌باشد.
كاروانسراي مشيرالملك مجموعاً داراي 68 باب اتاق و حجره بوده كه به دليل تغيير كاربري آن در دوره‌هاي بعدي تعداد اتاق‌ها كم يا زياد شده‌اند
از اين بنا تا سال 1300 شمسي به عنوان كاروانسرا استفاده مي‌شد كه به دليل واقع شدن شهر برازجان بر سر راه تجارتي شيراز به بوشهر مكاني مناسب جهت استراحت كاروانيان بوده است.
از سال 1300 شمسي كه قشون نظامي به برازجان وارد شد اين كاروانسرا محل مناسبي براي استقرار نظاميان شناخته شد.
از سال 1335 با تغييرات و تعميراتي، اين بنا در اختيار شهرباني قرار گرفت كه از آن به عنوان زندان استفاده مي‌شد. به همين دليل به دژ برازجان معروف شد.
اين بنا سال 1377 با پيگيري‌هاي مكرر مديريت ميراث فرهنگي بوشهر به دليل اهميت و ارزش آن تخليه شد و در جهت كاربري فرهنگي و هنري اين اثر تاريخي مرمت‌هاي لازم روي آن صورت گرفت.
كاروانسراي مشيرالملك در سال 1362 به شماره 1638 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيد.
