نيكي به مومنان- حمايت مادي

نيكي به مومنان و اقسام آن

بر مبناي آيات و روايات لازم است مومنان به يكديگر نيكي كنند و اين نيكي ، سه محور عمده دارد : « حمايت مادي » ،‌« حمايت معنوي» و « حمايت عاطفي» كه به خوبي قابل ارايه اند .

حمايت مادي

پاداش تامين نيازمندي ها

ابن عباس گويد :‌با [ امام ] حسبن بن علي (ع) در مسجد الحرام بودم و او در حالي كه معتكف بود و طواف [ مستحب] كعبه مي كرد ،‌مردي از شيعيان به او گفت : اي پسر پيامبر ! به فلاني بدهكارم ، ايا قرض مرا مي پردازي ؟ آن امام (ع) فرمود: به خداي اين كعبه سوگند، امروز چيزي نزدم نيست . آن مرد گفت : اگر صلاح مي داني از او براي من مهلت بگير زيرا او مرا به زندان تهديد كرده است . ابن عباس مي گويد: امام حسن (ع) طواف خود را رها كرد و با آن مرد براي تامين نيازش حركت كرد. گفتم :‌اي پسر رسول خدا ! مگر در حال اعتكاف نيستي ؟ فرمود: چرا ، ولي از پدرم شنيدم كه به نقل از رسول خدا (ص) مي فرمود: هر كس نياز برادر مومن خود را برآورد ،‌همانند كسي است كه نُه هزار سال با ورزه داري روزها و نماز شب هايش خدا را عبادت كرده است . ( 1)‌
امام باقر (ع) مي فرمايد: انجام دادن يك حجّ نزد من خوشايند تر از آن است كه يك برده يا حتّي ده برده يا حجتي هفتاد برده را آزاد سازم ؛ ولي اگر سرپرستي خانواده اي مسلمان را برعهده بگيرم و گرسنگي آنان را برطرف كنم و برهنگي آنان را بپوشانم و مانع گدايي آن ها شوم اين كار براي من از اين كه يك با دو حج يا حتي هفتاد حجّ بگزارم خوشايند تر است . (2)
رسول اكرم (ص)‌ فرمود: هر كس يكي ازنميازهاي دنيوي نابيناي را برآورد ، خدا برائت از نفاق و رهايي از آتش به وي عطا فرمايد و هفتاد حاجت دنيوي او را برآورده سازد و پيوسته در رحمت الهي است تا بازگردد. (3)

اهميت اطعام مومن
اطعام ، از موارد مهم نيكي به ديگران است كه در آيات قراني بر آن بسيار تاكيد شده است و در وصف ابرار چنين آمده است :
آنان كه غذاي خود را با آنكه بدان نياز دارند ، به مسكين و يتيم و اسير مي دهند و [ مي گويند:] ما شما را براي خدا اطعام مي كنيم و از شما پداش و سپاسگزاري نمي خواهيم .(4)
امام صادق(ع) از اجدادش ،‌از رسول خدا (ص) روايت كرد: بهترين شما كسي است كه اطعام كند و سلام را آشكار كند و در حالي كه مردمان در خواب اند نماز بگزارد .(5)

پداش اطعام مومن
يامبر (ص) مي فرمود: از موجبات مغفرت پروردگار ، اطعام است . (6)
امام صادق0,9 فرمود: هر كس با اطعام خود مومني را سير كند ، احدي جز خدا پاداش اخروي او را نيم داند ! نه فرشته مقرّب الهي و نه پيامبر مرسب (7) همچنين فرمود: هر كس مومن توانگري را غذا دهد پاداش او مانند آن ‌است كه برده اي از نسل اسماعيل را ازقرباني شدن برهاند و هر كس مومن نيازمندي را طعام دهد برايش پاداشي برابر با آن است كه صد برده از نسل اسماعيل را از قرباني شدن برهاند .(8)

كيفر ترك اطعام مومن
امام سجاد(ع) فرمود: هر كس با شكم سير بخوابد درحاليكه در نزديكي او مومني گرسنه باشد خدا مي فرمايد: اي فرشتگانم ! شما را بر اين بنده گواه مي گيرم كه به وي فرمان دادم ولي نافرماني كرد و از ديگري فرمان برد، او را به عملش وانهادم. به عزت و جلالم سوگند هرگز او را نمي بخشم .(9)
نكته : اطعام مومنان و ياري رساندن به آنان نبايد مايه خواري و ذلّت آنان شود؛ چنانكه در آداب سفر گذشت (10) كه حسين بي اب يعلاء در سفر گروهي به مكه ، با قصد خدمت به همسفران خود، در هر منزلي كه توقف مي كردند برايشان گوسفندي مي كشت؛ ولي با اعتراض امام صادق(ع) رو به رو شد و آن حضرت فرمود: تو با اين كار ،‌مومنان را خوار كردي ! چون برخي از آنان هم دوست داشتند كار تو را انجام دهند ولي توان مالي نداشتند و اين ، موجب شد كه آنان نزد خود احساس خودكم بيني كنند .(11)

سيراب كردن مومن
رسول اكرم (ص)‌فرمود: هر كس مومني را كه به آب دسترسي دارد ،‌آبي بنوشاند خدا در برابر هر جرعه آب ، هفتادهزار نيكي به او عطا فرمايد: و اگر به مومني كه به آب دسترسي ندارد آبي بنوشاند گويا ده برده از نسل اسماعيل (ع) آزاد كرده است. (12)
امام سحاد(ع) فرمود: هر كس به مومن تشنه اي آبي بنوشاند خدا به وي در بهشت از نوشيدني رحيق مختوم مي نوشاند .(13)

پداش تامين لباس مومن
رسول خدا(ص) فرمود: هر كس فقير مسلماني را زا برهنگي بپوشاند يا در تيه بخشي از مواد غذايي مورد نياز او كمك كند، خدت هفت هزار فرشته بر او مي گمارد تا براي هر يك از گناهانش تا روز قيامت طلب مغفرت كند . (14)
امام صادق(ع) مي فرود:‌هر كس مومن برهنه اي را بپوشاند ،‌خدا جامه اي از ديباي بهشتي بر او بپوشاند و هر كس مومن توانگري را بپوشاند ، مادامي كه از آن پوشش پارچه اي باقي است ، همواره در پناه و پوشش الهي است .(15)
امام سجاد(ع) درباره كيفر ناديه گرفتن برهنگي مومن فرمود: هر كس لباس اضافه اي دارد و مي داند مومني كه در دسترس اوست به آن نياز دارد و به وي ندهد ، خدا او را به چهره در آتش افكند. (16)

پيامد جا ندادن به مومن
امام صادق(ع) فرمود: هر كس خانه اي دارد كه مومني به سكونت در آن نيازمند است و صاحبخانه او را محروم كند ، خدا به فرشتگان مي فرمايد: اي فرشتگان ! بنده ي من بر بنده ديگرم درباره سكونت دنيا بخل ورزيد . به عزتم سوگند ، هرگز او در بهشت من جاي نخواهد داشت . (17)‌

تزويج مومن
امام موسي كاظم (ع) به عمّه اش براي كمك به محمد بن جعفر براي پرداخت مهريه همسرش نوشت: در قيامت براي [ قدرت ] خدا سايه اي است كه زير آن سايه نمي آرمد ، جز پيامبر يا جانشين يا مومني كه برده اي مومن را آزاد كرده يا مومني كه بدهكاري مومني را پرداخته ، يا مومني كه مومن مجردي را از بي همسري رهانده باشد . (18)

خدمت به مومن
امام موسي كاظم (ع) فرمود: در روزي كه سايه اي جز سايه الهي نيست ، سه دسته از سايه عرش خدا بهر مي برند : مردي كه برادر مسلمان خود را در ازدواج ياري كند يا به وي خدمتي كند يا سرّش را پنهان دارد . (19)

هديه دادن به مومن
رسول خدا (ص) فرمود: به يكديگر هديه دهيد ، تا با هم دوست شويد ، زيرا هديه كينه ها را از دل مي زدايد ؛ (20) همچنين فرمود: هديه ، دوست مي آورد و برادري را شايسته و زبنده مي كند و كينه را مي زدايد . به يكديگر هديه دهيد تا به هم محبت يابيد . (21)

پذيرش هديه
ابراهيم كرخي گويد : از امام صادق(ع) پرسيدم :‌ مردي كه باغ بزرگي دارد و هرگاه جشن يا نوروز مي شود مردم براي جلب توجه او ، [ به طمع آنكه از باغ او استفاده كند ] برايش هدايايي مي برند كه بر عهده آنان نيست . امام پرسيد :‌آيا آن ها نماز مي گزارند ؟ گفتم :‌آري فرمود: پس هديه آن ها را بپذيرد و به آنان پاداش دهد ، زيرا رسول خدا (ص) فرمود: اگر پاچه ي گوسفندي به من هديه شود مي پذيرم.(22) و اين از دين به شمارمي آيد ؛ ولي اگر كافر يا منافقي براي من بار شتري هديه آورد نيم پذيرم و اين هم از دين است ، زيرا خدا پذيرش هديه ي مشركان و منافقان و غذاي آنان را برايم نمي پسندد . (23)

قرض دادن به مسلمان
امام صادق(ع) فرمود: هيچ مسلماني به قصد خشنودي خدا به مسلماني ديگر قرض نمي دهد مگر اينكه خدا ثواب صدقه براي او محاسبه مي كند تا اينكه مالش به او بازگردد . (24)

مدارار در تجارت با مومن
مسلمان در خريد و فروش با همكيش خود بايد برخوردي حمايتي داشته باشد نه سود جويانه و ظالمانه
امام صادق(ع) فرمود: سود ستاندن مومن از مومن رياست ، مگر اينكه بيش از صد درهم ( كنايه از مبلغ فراوان ) بخرد . در اين صورت به اندازه خوراك ورز خودت از وي سود بگير ، يا اگر به قصد تجارت مي خرد ، از آن ها سود بگير [ ولي ] با آنان مدارا كن . (25)



پاورقي ها
1- عدة الداعي . ص 224-225
2- ثواب الاعمال .ص 141
3- الامالي . صدوق . ص 431
4- سوره انسان . آيات 8-9
5- الكافي .ج4.ص 50
6- الكافي .ج4.ص 52
7- الكافي .ج2.ص 201
8- الكافي .ج2.ص 203
9- ثواب الاعمال . ص 250
10- ر.ك: بخش يكم . فصل دهم . آداب سفر . ص 184
11- كتاب السرائر .ج3.ص 643-644
12- الكافي .ج2.ص 201
13- الكافي .ج2.ص 201
14- الكافي .ج2.ص 205
15- الكافي.ج2.ص 205
16- ثواب الاعمال .ص 250
17- ثواب الاعمال .ص 241
18- قرب الاسناد . ص 123
19- كتاب الخصال . ص 69
20- الكافي . ج5.ص 144
21- بحار الانوار .ج74.ص 166
22- گفتني است : در دوران رسول خدا (ص) ، پاچه حيوان حلال گوشت و غذايي كه از آن تيه مي شد كالاي كم ارزشي بود ، چنان كه هم اكنون نيز در برخي مناطظق عرب نشين چنين است .
23- الكافي .ج5.ص 141-142
24- ثواب الاعمال .ص 138
25- الكافي .ج5.ص 154