-
سیاهکل؛ دروازه طبیعت
سیاهکَل یکی از شهرهای استان گیلان در شمال ایران است.
این شهر در بخش مرکزی شهرستان سیاهکل قرار دارد. نام محلی سیاهکل بدانگونه که مردمش تلفظ می‌کنند سی کل است. سی به معنی صخرة بزرگ و کوه با شیب تند است و کل به معنی آبادی و در واقع نام سیاهکل به معنی آبادی کنار کوه با شیب تند است. برخی نیز این نام را برگرفته از نام طایفة کرد سیاهگلی دانسته‌اند که حدود ۱۵۰ سال پیش از اطراف قزوین به این منطقه کوچ داده شدند و امروز بازماندگانشان با نام ایلیات‌ها در سیاهکل زندگی می‌کنند.
«دروازه طبیعت»؛ این تعبیر یک سیاهکلی در توصیف محل تولدش است. محمدحسن علیپور، استاد دانشگاه و متولد سیاهکل است.
او در میان تاریخ و جنگل و طبیعت بکر سیاهکل متولد شده و هنوز نیز روزهای فراغت را در سرزمین مادری می‌گذراند؛ سرزمین مادری را هر روز نفس می‌کشد و فرزندانش نیز علی‌رغم این‌که متولد تهران هستند به عشق طبیعت و تاریخی که پدر در وجودشان به هدیه گذاشته، علاقه‌مندند روزهای زیبای بهار و تابستان و حتی پاییز و زمستان را در موطن اجدادی سپری کنند.
هنگامی که طبیعت سیاهکل را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم این شهر آرمیده بر دامان درفک که جنگل‌های انبوه دیلمان را نیز در دل خود جای داده است آنقدر سرشار از رود و آبشار و جنگل و کوه است که براستی میتوان آن را دروازه طبیعت خواند.
سیاهکل در مسیر تاریخ
سیاهکل همان‌قدر که از طبیعت کم ندارد، بهره‌اش از تاریخ نیز بسیار است. از سیاهکل تا دیلمان راه زیادی نیست، حدود ۴۵ کیلومتر که برانی می‌رسی؛ اما به راستی دیلمان نگینی است که به لحاظ فرهنگی بر تارک سیاهکل می‌درخشد. منطقه تاریخی و باستانی دیلمان یکی از مهم‌ترین بخش‌های سیاهکل است؛ فرزندی که به واسطه غنای فرهنگی و تاریخی‌اش، سیاهکل را متمایز ساخته است. به همین سبب از هر سیاهکلی که بپرسی کجای سیاهکل را بگردم، بی‌تردید اولین جایی که می‌گوید دیلمان است با تمام آنچه که از تاریخ و طبیعت در دلش دارد و محمد حسن علیپور نیز همین تاکید را دارد.
تاریخ دیلمان آنقدر غنا دارد که میتوان تنها و تنها در وصف آن نوشت و نگاشت؛ اما در یک نگاه خلاصه در تاریخ ثبت است که یوحنا از حواریون حضرت مسیح و صاحب یکی از انجیل‌های چهارگانه مسیحیت متولد دیلمان بوده است.
اگر در دفتر تاریخ یک گام جلوتر بگذاریم، دیلمان را میتوان با شیعه و فرهنگ شیعی پیوند داد و به همین سبب، دیلمان مبدا شکل‌گیری حکومت شیعه آل بویه بوده است و هم‌اکنون نیز دیلمانی‌ها در تعلق داشتن به فرهنگ شیعی شاخص هستند.
پیوند دین و آیین
سیاهکل
سیاهکل به دلیل سوابق تاریخی خود، دارای مراسم آیینی خاص خود است. اگر مشهد اردهال را با مراسم “قالی‌شویان” می‌شناسند، بی‌تردید مراسم “علم واچینی” از جمله مراسم آیینی است که نشان از پیوند عمیق مردم این منطقه با اهل بیت دارد و در این سال‌ها نسبت مسافرانی که در این مراسم آیینی مشارکت می‌کنند افزایش پیدا کرده است.
در منتهی‌الیه جاده سیاهکل به دیلمان و در ۸کیلومتری جنوب دیلمان روستایی زیبا به نام «شاه شهیدان» قرار دارد که مدفن دو تن از نوادگان امام سجاد (ع) به نام «محمد» و «هادی» است.
مراسم علم واچینی، مراسم منحصر به فردی است؛ به سبب این‌که از یک‌سو با تشیع پیوند دارد و مراسمی در بزرگداشت سالار شهیدان است و از سوی دیگر ریشه در سنت‌های عمیق ایرانی دارد تا جایی که بسیاری از اهل فرهنگ این مراسم را به جشن شکرانه تعبیر کرده‌اند؛ البته نباید از نظر دور داشت که وجه تسمیه این شکرانه با امام حسین(ع) نشان از تعلق عمیق مردم این منطقه به فرهنگ شیعی دارد.
محمدحسن علیپور نیز در تاکید بر عمق فرهنگ شیعی در مردم این منطقه چنین می‌گوید: شاید در منطقه سیاهکل و دیلمان شکل افراطی اعتقادات مذهبی مشاهده نشود، اما دلبستگی به فرهنگ شیعی در عمق پوست و خون این مردم نهفته است و از مهم‌ترین نکات بارز آنها محسوب می‌شود.
علم واچینی، یک مراسم سنتی محرم در گیلان است، هر چند این سنت در بسیاری از مناطق با تقویت جلوه‌های شهرنشینی کمرنگ شده است، اما در منطقه سیاهکل و دیلمان متفاوت است به سبب این‌که زمان برگزاری آن ارتباطی با ماه محرم ندارد و به صورت ثابت زمان برگزاری آن مردادماه است و پس از گذشت سال‌ها به مراسمی ثابت و پایدار تبدیل شده است.
در علم‌بندی شاه شهیدان ۷۲ تکه پارچه رنگی ارزشمند به نیت ۷۲ شهید کربلا بر بدنه علم چوبی یا فلزی نصب می‌شود. علم بعد از سه بار گردش بر دور حرم شریف، بعد از اقامه نماز ظهر و عصر در مراسمی بی‌نظیر و باشکوه در میان دستان هزاران عاشق اهل بیت(ع) به حرکت درمی‌آید و هر تکه پارچه‌ای که بر بدنه علم بسته می‌شود در حقیقت خواهش و تمنای یک حاجت‌مند است که از بقعه یا امامزاده محل علم‌بندی دارد.
مراسم علم واچینی یک مراسم ۱۰ روزه است که روز دهم آن مصادف با یکی از روزهای جمعه اواسط مرداد است. از ۱۰ شب قبل از این جمعه مراسم عزاداری حسینی در محل امامزاده برگزار می‌شود و در روز دهم در حالی‌که مردم بهترین لباس‌های خود را برتن دارند گرد هم می‌آیند و مراسم سنتی علم‌گردانی آغاز می‌شود و در همین مراسم مردم با قربانی‌کردن تعلق خود را نسبت به این روز و این سنت نشان می‌دهند و با کباب‌هایی که از گوشت قربانی‌ها تهیه می‌شود به استقبال این روز و مهمانان‌شان می‌روند و علاوه بر این با برپایی بازارچه‌های محلی به زیبایی این روز می‌افزایند.
به عبارت بهتر علم واچینی یا همان علم‌گردانی به بخشی از فرهنگ این مردم تبدیل شده است و به همین سبب این مراسم از سوی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان به عنوان میراث معنوی این منطقه به ثبت رسیده است.
درفک و آبشارهای پنهان در دل کوه
درفک کوهی نام‌آشناست که به طبیعت زیبایش اشتهار دارد. برای صعود به این قله ۲۷۰۰متری راه‌های متفاوتی وجود دارد، حدود ۶ راه که یکی از مهم‌ترین و البته آسان‌ترین راه صعود به این قله همین روستای شاه شهیدان است.
درفک، آتشفشان خاموش گیلان، در لهجه گیلکی به معنای آشیانه عقاب است، چرا که بلند است و استوار و عقاب را تنها در ارتفاع و بلندی‌ها میتوان یافت. ابتدای کوهپیمایی از شاه شهیدان به صورت مراتع و علفزار شروع می‌شود و بعد از حدود یک ساعت باید دل به جنگل بسپاری با همه تاریکی‌ها و روشنایی‌هایش و با همه دوستی‌ها و دشمنی‌هایش؛ عبور از جنگل‌ها نیز حدود یک ساعت طول می‌کشد و پس از آن ییلاق« وزنه بن» با چشمه آب گوارا در انتظار مسافران است.
مسیر صعود به درفک مسیری سهل و ممتنع است؛ مسیری است که علاوه بر کوهنوردان حرفه‌ای آغوشش به روی مردم به نسبت عادی‌تری که ورزش روزانه را در برنامه روزانه زندگی خود دارند نیز باز است. صعود برای این افراد شاید سخت‌تر باشد، اما غیرممکن نیست چرا که در طول مسیر حتی تا زمان رسیدن به یخچال قله آثار خانه‌های روستایی که در تابستان‌ها مورد استفاده چوپان‌های محلی قرار می‌گیرد مشاهده می‌شود و همین امر بیانگر آن است که علی‌رغم سینه‌کش‌های سنگین آن که طی آنها شاید برای ما پشت میزنشین‌ها کمی سخت باشد، کاری غیرممکن نیست.
و در نهایت این‌که فراموش نکنید اواخر شهریور و اوایل مهر تقریبا از بهترین زمان‌های صعود به درفک محسوب می‌شود؛ چرا که میزان شرجی بودن هوا به حداقل می‌رسد و هوا هنوز خیلی هم سرد نشده است؛ اما در هر صورت این امکان وجود دارد که در میان توده‌ای از باران و مه گرفتار آیید که البته می‌تواند پاسخی به حس ماجراجویی شما باشد. اگر هم قصد صعود زمستانی به درفک را دارید بدانید کاری بس مشکل و ماجراجویانه را کلید زده‌اید که با بهره‌گیری از راهنمای محلی و توجه به هشدارهای هواشناسی می‌توانید ریسک صعود را کاهش دهید.
شهر جلگه‌ای ۵۰ هزار نفری سیاهکل، علاوه بر همه اینها باز هم دیدنی دارد؛ از جمله این‌که عبور رودخانه شمرود از میانه شهر آن را از سایر شهرها متفاوت کرده است. در هر صورت اگر بیشتر جاذبه‌های شهری سیاهکل برای شما جذابیت دارد یا مثلا توانایی صعود به درفک را ندارید یا نیمه مرداد نتوانسته‌اید برای مراسم علم‌واچینی به این شهر سفر کنید، باز هم مطمئن باشید در هر فصلی از سال آنقدر سیاهکل در درون خود انباشته دارد که بتواند سفره‌ای از زیبایی‌های خود را به روی شما بگشاید.
از جمله این‌که سیاهکل با لاهیجان تنها ۱۵کیلومتر فاصله دارد؛ بنابراین می‌توانید بازدید از دو بخش مهم سیاهکل یعنی بخش مرکزی سیاهکل و همچنین دیلمان را به عنوان یک برنامه یکروزه در کنار بازدید از لاهیجان قرار دهید و به این ترتیب با استفاده از امکانات رفاهی و اقامتی لاهیجان، از شرایط بهتر اقامت بهره‌مند شوید یا شاید هم استفاده از خانه‌های روستایی را برای گذراندن روزهایی متفاوت ترجیح دهید؛ بویژه اگر دل در گرو طبیعت داشته باشید.
آبشار لونک و باباولی
سیاهکل
لونک و باباولی، دو آبشار معروف سیاهکل محسوب می‌شوند؛ هر چند آبشارهای دیگر نیز در این منطقه یافت می‌شوند. آبشار لونک، آبشاری دوقلوست که در فاصله ۲۵کیلومتری جاده کوهستانی سیاهکل به دیلمان واقع شده است. سهولت دسترسی به این آبشار و همچنین پرآبی آن در فصل بهار و همین‌طور وجود امکانات رفاهی مانند رستوران‌های محلی از جمله مزیت‌هایی است که این آبشار را به یکی از قطب‌های گردشگری سیاهکل تبدیل کرده است و البته میعادگاهی برای تازه‌عروسان که مایلند میثاق زندگی‌شان را به ثبت طبیعت نیز برسانند و به پاکی آب و به استواری کوه زندگی کنند. شما نیز اگر دوست دارید مثلا در یک روز اردیبهشتی گونه‌های‌تان سرشار از خنکی آب شود و نسیم کوهستان ریه‌های‌تان را پر از اکسیژن کند، بسم‌الله!
آبشار باباولی بیشتر یک آبشار فصلی است، آبشاری در ۵۰کیلومتری جاده دیلمان ـ سیاهکل که بیش از آن‌که مانند سایر آبشارهای گیلان اطرافش را جنگل دربر گرفته باشد، صخره در بر گرفته و این خود باباولی را به جنسی متفاوت تبدیل کرده است.
و باز هم دیدنی
مطمئن باشید که اگر به مدت یک هفته نیز بار سفر را ببندید و به این فکر کنید که می‌خواهید جنسی از تاریخ و طبیعت را در کنار یکدیگر تجربه کنید، سیاهکل گزینه مناسبی برای شماست. سیاهکل همه اینها را در دل خود دارد. از حمام تاریخی دیلمان گرفته تا چشمه‌‌های آب معدنی لاریخانی در ۵ کیلومتری دیلمان تا غار اسپهدان که مشهور است به اندازه انسان‌های اولیه قدمت دارد تا چشم‌اندازهای آغوزی و تا بازار هفتگی سیاهکل و تا غارهای یخی و آهکی تی‌تی.
و شما می‌توانید با سفر به سیاهکل توامانی از تاریخ و طبیعت را تجربه کنید و فقط پیشاپیش با خود عهد کنید که امانت طبیعت را به درستی پاس بدارید و مطمئن باشید که مردم خونگرم سیاهکل و دیلمان با مهربانی به استقبال‌تان خواهند آمد!
منبع: جام جم آنلاین
