نرم خویی و فروتنی از دیدگاه امام جواد

از راهکارهایی که امام جواد(ع) برای رسیدن به رضوان الهی بیان می کند، نرم خویی و فروتنی است.

به این معنا که راه رسیدن به خداوند از درون خلق می گذرد و خدمت به خلق به قصد وجه الله، بزرگ ترین عبادت است. این ارتباط با انسان ها می بایست به دور از هرگونه تکبر و غرور و استکبارورزی باشد. از ا ین رو به حوزه اخلاق پیش از حوزه عمل اجتماعی توجه می دهد، چراکه انسان های بسیاری هستند که اهل خدمت به خلق هستند ولی اهل فروتنی و تواضع نمی باشند. به این معنا که انفاق و احسان مالی می کنند ولی رفتارشان سرشار از منت و تکبر و غرور است.

بنابراین پیش از این که به حوزه عمل اجتماعی و خدمات اجتماعی که همان احسان و انفاق و نیکوکاری باشد تأکید کند بر بازسازی منش اخلاقی توجه می دهد؛ چراکه خوی خوش بهتر از هر چیزی در زندگی بشر است.

سعدی در گلستان داستانی را آورده که این معنا را به خوبی بیان می کند. وی می نویسد که یکی از پارسایان به شدت نیازمند و تهیدست شد، شخصی به او گفت: فلان کس ثروت بی اندازه دارد، اگر او به نیازمندی تو آگاه شود، بی درنگ در رفع آن بکوشد.

پارسا گفت: مرا نزد او ببر، آن شخص گفت: با کمال منت و خشنودی تو را نزد او می برم. سپس دست پارسا را گرفت و با هم نزد آن ثروتمند رفتند، هنگامی که پارسا به مجلس ثروتمند و ارد شد، دید او لب فرو آویخته و چهره درهم کشیده و ترشروی نشسته است، همانجا بازگشت و بی آنکه سخنی بگوید، آن مجلس را ترک کرد، شخصی از پارسا پرسید: چه کردی؟ پارسا گفت: عطایش را به لقایش بخشیدم. (یعنی با دیدار چهره خشم آلود و درهم کشیده او، ازبخشش او گذشتم و از عطای او چشم پوشیدم.)

[CENTER]مبر حاجت به نزد ترشروی
که از خوی بدش فرسوده گردی
اگر گویی غم دل با کسی گوی
که از رویش به نقد آسوده گردی[/CENTER]

فروتنی زمانی معنا می یابد که شخص دارای امتیاز و منصب و قدرت و ثروتی باشد وگرنه فروتنی معنا و مفهوم نمی یابد.

بر این اساس فروتنی در روایات از دسته فضایل اخلاقی و هنجارهای اجتماعی دانسته شده که کسی بر آن حسادت نمی ورزد.

به سخن دیگر فروتنی تنها در حوزه قدرت و ثروت معنا و مفهوم می یابد و اگر کسی با همه ثروت و قدرت خویش در برابر دیگرانی که از آن امتیاز و ثروت و قدرت برخوردار نباشند، تواضع و فروتنی کند، کاری عظیم و بزرگ انجام داده است و این خود بیانگر روح بزرگی است که در این تن فروتن وجود دارد که برای قدرت و ثروت، پشیزی ارزش معنوی قایل نشده و آن را معیار سنجش و داوری خویش برای انسانیت نشمرده است.

از این رو امام جواد(ع) تواضع در برابر مردم و خوش خویی را دروازه ای به سوی رضوان الهی می داند، چرا که فروتنی و خوشخویی و نرم خویی، انسان را از تکبر و استکبار دور می سازد که عامل سقوط ابلیس و شیاطین بوده است و انسان هر بدبختی که در دنیا و آخرت می کشد به سبب همین تکبر و خودبزرگ بینی و در نتیجه استکبار و ستم به دیگران است.

منبع:

samamos.com