رفتارهای ناپسند در داد و ستد

سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت آیت العظمی جوادی آملی ( دام ظله العالی )

ناجوانمردی
رسول خدا (ص) می فرماید : سود بردن از برادارن [ دینی ] در داد و ستد از جوانمدری نیست . (1)
امام صادق(ع) می فرماید : سود گرفتن مومن از مومن رباست ، مگر اینکه قیمت جنس بیش از صد درهم باشد. در آن صورت می تواند هزینه روزش را سود بگیرد و اگر قصد خریدار ، تجارت باشد می تواند با ارفاق سود بگیرد . (2)

بازار گردی
امام صادق(ع) می فرماید : از بازار گردی بپرهیز و عهده دار خرید پیاپی چیزهای جزئی و ریز مشو؛ چرا که تصدی تهیه آن ها برای فرد با ضخصیت و دینمدار ناگسند است .(3)

سوگند در داد و ستد
از رسول خدا (ص) نقل شده است که سوگند در معامله رونق دهنده متاع و سپس نابود کننده برکت آن است . (4)
در حدیثی دیگر پرهیز از سوگند از شرایط کسب حلال شمرده شده است . (5) در حدیثی دیگر می فرماید : چهار گروه را خدا دشمن دارد : فروشنده پر سوگند و.. (6) ؛ همچنین می فرماید : خدا در قیمات به سه کس نظر نیفکند و پاکشان نگرداند و برایشان عذابی دردناک است : یکی از آن ها مردی است که خدا فروشی می کند ؛ جز با سوگند به خدا نمی خرد و جز با سوند به او نمی فروشد ... (7) ؛ نیز می فرماید: کسی که با سوگند ، مال مسلمانی را به دست آورد از بهشت محروم می گردد . پرسیدند : حتی اگر اندک باشد ؟ فرمود: حتی اگر شاخه ای از چوب مسواک باشد . (8)
امیرمومنان (ع) می فرماید: ای تاجران ! از سوگند دروغ در معامله بپرهیزید ، چرا که سوگند دروغ بازار متاع را گرم می کند و برکت آن را می برد . (9)
در حدیث مصادف گذشت که حضرت امام صادق (ع) سودِ به دست آمده بر اثر سوگند را نپذیرفت . (10) رسول خدا (ص) در احادیثی می فرماید : کسی که می خواهد کسبش پاک باشد در داد و ستد فریب ندهد (11) ؛ هر کس در خرید یا فروش به مسلمانی خیانت کند از ما نیست (12) ؛ وای بر تاجران امت من از « لا والله » و « بَلی والله » [ سوگند بسیار ] گفتن (13) ؛ یکی از کسانی که خدا در روز قیامت به او نظر رحمت نمی افکند کسی است با سوگند دروغ برای کالایش بازار گرمی می کند . این جمله را سه بار فرمود (14) ؛ و همچنین فرمود: صاحب کالا برای عرضه و فروش آن اولوت دارد . (15)
امام صادق(ع) می فرماید: هرماه متاع خوب دو دعا و همراه متاع نامرغوب نز دو نوع دعاست : به صاحب متاع خوب گفته می شود : خدا به تو و نیز به کسی که آن را به تو فروخته است برکت دهد و به صاحب متاع بد گفته می شود : خدا به تو و نیز به کسی ان را به تو فروخته است برکت ندهد (16) و نیز فرمود سه گروه را خدا بی حساب به بهشت در آورد : زمامدار دادگر ، بازرگان راستگو و سالمندی که عمر خود را درد راه فرمانبری از خدا سپری کرده است و سه گروه را بی حساب روانه جهنم می کند : زمامدار ستمگر ، بازرگان دروغگو و سالمند آلوده دامن (17)

فریب در معامله
آرد فروشی نزد امام صادق(ع) آمد . آن حضرت به او فرمود: از آمیختن جنس و فریب بپرهیز ، زیرا هر که بفریبد ، ر مالش فریب خورد و اگر مالی نداشته باشد در خاندانش فریب خورد (18) و نیز فرمود: از ما نیست کسی که در داد و ستد ، ما را بفریبد . (19)
رسول خدا (ص) می فرماید: کسی که مسلمانی را در داد و ستد بفریبد از ما نیست و در قیامت با یهودیان محشور می شود، زیرا یهود نسبت به مسلمانان فریبکار ترین مردمان اند (20)؛ همچنین می فرماید: هرگاه خواستی شیر بفروشی آن را با آب در نیامیز ؛ زیرا در معامله به شمار می آید .(21)

پرهیز از برخی معاملات

رسول خدا (ص) از فروش سلاح در فتنه نهی فرموده است . (22)
امام صادق(ع) درباره فروش سلاح به دو گروهی که د راه باطل با هم می جنگند فرمود: می توان چیزهایی را فروخت که جنبه دفاعی دارد ؛ مانند زره ، پوتین و کلاهخود . (23)
امام رضا (ع ) می فرماید : رسول خدا (ص) از معامله غرری (زیانبار ) و داد و ستد با مضطر نهی فرمود (24)؛ همچنین آن حضرت در حدیثی می فرماید : کمفروشی عامل پیدایش قحطی و کمبود از سوی خداست .(25)
رسول خدا (ص) از معامله سگ جز سگ شکاری نهی فرموده است (26) ؛ نیز از فروش آب زاید [ بیش از حدّ نیاز ] (27) و همچنین از ورود در داد و ستد دیگران نهی فرمود(28) و نیز فرمود: در گفت و گوی معامله برادر مومنت وارد نشو . (29)


پاورقی ها
1- تاریخ مدینه دمشق ، جلد 61.ص 325
2- الکافی .ج5.ص 154
3- تحف العقول .ص 379؛ ر.ک: الکافی ، ج5،ص91
4- مسند احمد بن حنبل ، ج5،ص 297 – الجامع الصغیر . ج1.ص 591
5- ر.ک: ذیل عنوان لزوم کسب حلال و فضیلت آن ، ص 591
6- عوالی اللئالی.ج1.ص 263 ؛ مستدرک الوسائل .ج13، ص 273
7- الجامع الصغیر .ج1.ص 528
8- تنبیه الخواطر و نزهة النواظر .ج1 ص 53
9- الغارات .ص 65
10- ر.ک : ذیل عنوان « لزوم و فضیلت کسب حلال » ص 590
11- الکافی .ج5.ص 153
12- الفقیه .ج4.ص 14
13- الفقیه .ج3.ص 160
14- وسائل الشیعة .ج17.ص 421 ؛ ر.ک : تفسیر العیاضی ، ج1.ص 179
15- الکافی .ج5.ص 152
16- الکافی .ج5 .ص 201-202
17- کتاب الخصال .ص 80
18- الکافی.ج5.ص 160
19- الکافی.ج5.ص 160
20- الفقیه.ج4.ص 14
21- دعائم الاسلام .ج2.ص 29
22- السنن الکبری .ج5.ص 327
23- تحف العقول .ص 374 ؛ ر.ک : الکافی .ج5.ص 113
24- عیون الاخبار الرضا (ع) ج2.ص 45
25- علل الشرائع ، ص 584
26- الجامع الصغیر .ج2.ص 686
27- مسند احمد بن حنبل .ج3.ص 338
28- مسند احمد بن حنبل .ج1.ص 430
29- الفقیه .ج4 .ص 5