آداب تعلیم و تعلم

سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت ایت العظمی جوادی املی ( دام ظله العالی )

آموختن از شایستگان

رسول خدا (ص) می فرماید: دانش آموزی بر هر مسلمانی واجب است ، پس دانش را از جایگاه آن و اهلش بخواهید. ( 1)
رسول خدا (ص) می فرماید : یکی ز وصیت های ذوالقرنین این است : علم را از کسی که از دانش خود بهره نبرده است یاد مگیر ، زیرا کسی که علمش برای خودش سود نداشته باشد به تو سود نرساند .(2)
امیرمومنان (ع) می فرماید : ای مردم ! دانش نزد اهلش اندوخته است و شما مامورید که آن را از اهلش بجویید (3)

صبوری
پیامبر(ص) می فرماید : هر که ساعتی بر خضوع یادگیری شکیبایی نورزد ، همواره در خواری جهل بماند (4)

شرم نکردن
امام رضا (ع) می فرماید : کسی که علم ندارد نباید از یادگیری شرم کند .(5)

جواز تملّق در تعلّم
رسول خدا (ص) می فرماید : تملّق از اخلاق مومنان نیست ، مگر در یادگیری دانش (6)

دوری از انگیزه های دنیایی
رسول خدا (ص) می فرماید :
علم را با انگیزه مباهات بر دانشمندان و جدال با بی خردان و ریا در مجالس و جلب توجه مردم به سوی خود جهت ریاست طلبی نیاموزد ، چون هر کس چنین کند در آتش است و روز قیامت علم او حجتی بر ضدّ او خواهد بود ؛ لیکن آن را فرا بگیرید و به دیگران یاد دهید . (7)
راوی می گوید : از امام صادق (ع) شنیدم که می فرمود : هر کس جیره خوار علمش باشد تهیدست شود. به آن حضرت عرض کردم : فدایت شوم ! در میان شیعیان و دوستان شما گروهی هستند که علوم شما را فرا می گیرند و در میان شیعیانتان ترویج می کنند و مردم هم نسبت به آنان احسان و اهداء و اکرام دارند . آن حضرت فرمود: اینان جیره خوار علم نیستند ، بلکه جیره خوار علم کسی است که بدون علم و هدایت الهی به طعم کالای بی بها و زود گذر دنیا فتوا می دهد تا حقوق دیگران را زیر پا نهد (8)

یادداشت کردن
امام حسن (ع) پسران خود و پسران برادرش را خواست و به آنان فرمود: شما اکنون نوباوگان خانواده هستید و روزی فرا رسد که بزرگسالان خانواده های دیگری باشید ، پس علم بیاموزید و هر یک از شما نیم تواند علم را حفظ کند ، آن را بنویسد و در منزل نگه دارد ( تا موقع لزوم از آن بهره مند شود )(9)

پرسشگری
امام باقر (ع) می فرماید : دانش گنجینه هایی است و کلید های آن پرسشی است ، پس بپرسید – خدایتان رحمت کند -، چراکه درباره دانش به چهار نفر پاداش داده می شود : پرسنده ، پاسخ دهنده ، شنونده و دوستدار آنان (10)
آموزش به دیگران : رسول خدا می فرماید : بهترین صدقه این است که مرد دانشی را بداند و آن را به برادرش یاد دهد . (11)
امام باقر (ع) می فرماید : زکات دانش این است که آن را به بندگان خدا بیاموزی (12)

یکسان نگری در تعلیم
امام صادق (ع) به حسان آموزگار فرمود: برای تعلیم پاداش مگیر و دانش آموزان در آموزش نزد تو مساوی باشند و برخی را بر برخی دیگر برتری و ترجیح نده (13)

آسان آموزی
رسول خدا (ص) می فرماید : خدای متعالی مرا آموزگار آسانگیر مبعوث فرموده است (14)

پاداش تعلیم
عبدالرحمن سُلمی به فرزند امام حسین (ع) حمد را آموخت . وقتی که کودک آن را برای پدرش خواند ، آن حضرت هزار دینار و هزار لباس زینتی به او داد و دهانش را از مروارید پُر کرد . در این مورد به آن حضرت اعتراض کردند و او فرمود : این ، در برابر عطای او (تعلیم ) چیزی نیست . (15)




پاورقی ها
1- الامالی . طوسی و ص 569
2- الدعوات . ص 63
3- الکافی . ج1 . ص 30
4- عوالی اللئالی . ج1.ص 285
5- عیون الاخبار الرضا(ع) .ج2. ص 44
6- عدةالداعی . ص 81
7- تحف العقول . ص 207
8- ارشاد القلوب . ص 16
9- معانی الاخبار .ص 181
10- منیة المرید. ص 105
11- کتاب الخصال . ص 245
12- الکافی . .ج1 ص 41
13- الکافی .ج5.ص 121
14- الجامع الصغیر . ج1 . ص 273
15- مناقب آل ابی طالب . ابن شهر آشوب . ج4.ص 66