سفری مجازی به بقیع

[CENTER][IMG]http://www.seemorgh.com/uploads/1391/13/956.jpg[/IMG]




[IMG]http://www.seemorgh.com/uploads/1391/13/950.jpg[/IMG]



[IMG]http://www.seemorgh.com/uploads/1391/13/954.jpg[/IMG]


[IMG]http://www.seemorgh.com/uploads/1391/13/953.jpg[/IMG]

[/CENTER]

[COLOR=#000000][FONT=Tahoma]بقيع پيش از اسلام، گورستان مردم يثرب بوده و پس از اسلام نيز به عنوان مهمترين گورستان مدينه شناخته شده است. اين گورستان با وسعت نسبتا زياد خود، در طول قرون مختلف اسلامي مدفن صحابه، تابعين و مهمتر از همه، چهار تن از امامان(عليهم‎السلام) بوده و از اين رو محل زيارت تمامي زائران مدينه منوره است. بقيع در ناحيه شرقي مسجد النبي و تقريبا در فاصله دويست متري آن قرار دارد. اين قبرستان تا يكصد سال پيش خارج از حصار قرار داشت، اما اكنون تقريبا در ميان شهر مدينه واقع شده و با چهار خيابان محاصره گرديده است؛ ستين، عبد العزيز، ابي ذر، باب العوالي.[/FONT][/COLOR]

[COLOR=#000000][FONT=Tahoma]بقيع در زمان رسول خدا(صلي الله عليه و آله) نيز زيارتگاه بوده و آن حضرت برخي شب‎ها خانه را ترك كرده و تنها به بقيع مي‏رفته و در آنجا به راز و نياز با خدا مي‏پرداخته است. برخي دختران آن حضرت و نيز برخي از ياران نزديكش در بقيع مدفونند؛ كساني چون عثمان بن مظعون كه از صحابي مورد علاقه رسول خدا بود.[/FONT][/COLOR]

[COLOR=#000000][FONT=Tahoma]قبرستان بقيع تا قبل از تسلط آل سعود، قبه‏هاي متعددي داشت كه بر روي قبور خاصي ساخته شده بود. اما اكنون به صورت فضاي باز و ساده‏اي در آمده است و قبرها جز نشاني ساده، به صورت سنگي كه بالاي سر آنها گذاشته شده، چيزي ندارد. با وجود اين، تعلق خاطر مسلمانان به مدفون شدگان بقيع باعث گرديده است تا قبر عده‏اي از بزرگان مدفون، مشخص باقي بماند؛ گرچه به مرور زمان، قبور صدها بلكه هزاران تن از صحابه و تابعين به دست فراموشي سپرده شده و قبر آنان نامشخص مانده است.[/FONT][/COLOR]

[COLOR=#000000][FONT=Tahoma]سفرنامه‏ها و كتاب‎هاي تاريخي كه در قرون مختلف به نگارش در آمده است ‏حكايت از اعتناي كامل زائران حرم نبوي به اين قبرستان مي‏كند. مسلمانان از هر فرقه و مسلك پس از زيارت خيرالبشر به زيارت مدفون شدگان در بقيع مي‏آمده و خاطره پر شكوه عصر نخستين اسلامي و مظلوميت امامان را زنده مي‏كرده‏اند. متاسفانه اين قبور به دليل عقايد خاص حاكمان جديد عربستان تخريب گرديده و باعث دلخوري جمعيت‎هاي ميليوني مسلمانان زائر و غير زائر دنياي اسلام شده است. تخريب اين قبه‏ها البته از روي توجه به ساده‎زيستي نبوده است!


موسسه ی تحقیقاتی ولی عصر(حج)[/FONT][/COLOR]

[COLOR=#000000][FONT=Tahoma][SIZE=3]مدفون شدگان در بقيع :قبر امامان شيعه

مهمترين دفن شدگان بقيع از ديدگاه شيعيان، چهار تن از امامان معصوم هستند كه در كنار يكديگر به خاك سپرده شده‏اند.

1. امام مجتبي(عليه‎السلام)
ريحانه رسول خدا(صلي الله عليه و آله)، حسن بن علي(عليهماالسلام)، در پانزدهم رمضان سال سوم هجرت به دنيا آمد. وي و برادرش امام حسين(عليه‎السلام) مورد علاقه شديد رسول خدا(صلي الله عليه و آله) بودند و به عنوان فرزندان آن حضرت شناخته مي‏شدند. امام مجتبي(عليه‎السلام) بعد از رسول خدا(صلي الله عليه و آله)، در كنار پدرش اميرمؤمنان(عليه‎السلام)، در جنگ‎هاي جمل، صفين و نهروان شركت كرد. پس از شهادت اميرمؤمنان(عليه‎السلام)، با نصب پدرش، مردم عراق با او بيعت كردند، اما به دلايل متعددي وي را همچون پدرش در جنگ با معاويه تنها گذاشتند. او نيز به اجبار حكومت را رها كرد و عازم مدينه شد. اين رخداد در سال 41 هجري قمري اتفاق افتاد. پس از آن، امام مجتبي(عليه‎السلام) به مدت ده سال در مدينه با شيعيان خود مرتبط بود. وي اسوه اخلاق بود و بارها اموال خويش را نصف كرد و نيمي از آن را در راه خدا بخشيد. عاقبت به توطئه معاويه و به دست همسر نابكارش كه دختر اشعث بن قيس بود، مسموم شد و به شهادت رسيد. مردم مدينه در سوگ آن امام به ماتم نشستند. امام علاقه‏مند بود تا در كنار جدش رسول خدا(صلي الله عليه و آله) به خاك سپرده شود؛ اما مروانيان با همكاري شخصي كه ادعاي مالكيت زميني را داشت كه رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در آنجا مدفون شده بود، مانع اين كار شدند؛ لذا آن حضرت را در بقيع به خاك سپردند.

2. امام سجاد(عليه‎السلام)
امام سجاد(عليه‎السلام) چهارمين امام شيعه است. او در سال 38 قمري متولد شد و دوران رشد خود را در عهد امامت امام مجتبي(عليه‎السلام) و پدر خود حسين بن علي(عليهما‎السلام) سپري كرد. در كربلا حاضر شد، اما به دليل بيماري نتوانست در جنگ شركت كند. پس از آن قريب سي و چهار سال؛ يعني تا سال 94 قمري، رهبري شيعه را بر عهده داشت. اين دوره، دوره‏اي سخت بود و شيعيان به شدت تحت فشار امويان قرار داشتند. آن حضرت از راه‎هاي گوناگون توانست ‏شيعيان خالص را در اطراف خويش گرد آورد و راه را براي فرزندش امام باقر(عليه‎السلام) باز كند. از مهمترين يادگارهاي امام سجاد (عليه‎السلام) دعاهاي آن حضرت است كه مشحون از مفاهيم عالي اخلاقي و عبادي و سياسي است و پس از قرآن و نهج البلاغه، يكي از مهمترين متون ديني ما به شمار مي‏آيد.
امام سجاد(عليه‎السلام) در سال 94 ق. به تحريك وليد بن عبدالملك مسموم گرديد و به شهادت رسيد و در كنار امام مجتبي(عليه‎السلام) در بقيع مدفون شد.

3. امام باقر(عليه‎السلام)
آن حضرت پنجمين امام شيعه است و در سال 58 قمري به دنيا آمد و تا سال 94 قمري در كنار پدرش در مدينه زندگي مي‏كرد. پس از شهادت پدر، رهبري شيعه را در دست گرفت و به جهت‏ شهرت علمي و فقهي خويش، شاگردان فراواني گرد او جمع شدند. آن امام را به دليل همين علم و دانش ‏«باقر العلوم‏»؛ يعني شكافنده علوم لقب دادند. جابر انصاري، از آخرين صحابه بر جاي مانده، سلام رسول خدا (صلي الله عليه و آله) را به او رساند و امام را بوسيد. امام در اوج نزاع‎هايي كه ميان عالمان مدينه بر سر مسائل اعتقادي و احكام فقهي در گرفته بود، خطوط روشني را در فقه تبيين كرد كه تكيه‎گاه شيعيان در مذهب اصيل شيعه است.
امام باقر(عليه‎السلام) در سال 114 يا 117 ق. به تحريك هشام بن عبدالملك به شهادت رسيد و در كنار پدرش حضرت سجاد(عليه‎السلام) در بقيع دفن شد.

4. امام صادق(عليه‎السلام)
امام صادق(عليه‎السلام) كه ششمين امام معصوم است و مذهب شيعه را با نام او به عنوان مذهب جعفري مي‏شناسند، در سال 80 يا 83 قمري در مدينه به دنيا آمد و پس از شهادت پدر، رهبري فكري و سياسي شيعيان اصيل پيرو مذهب اماميه را بر عهده گرفت. آن حضرت تا سال 148 قمري در قيد حيات بود. در اين مدت هزاران شاگرد در محفل درسش حاضر مي‏شدند و مورد ستايش تمامي عالمان عصر خويش بود. در متون ديني شيعه، چندين هزار روايت از آن حضرت در تفسير، اخلاق و به ويژه فقه، رسيده كه باعث عظمت‏ حديث ‏شيعه و موجب تقويت بنيه علمي آن است. امام صادق (عليه‎السلام) كوشيد تا شيعيان را در برابر ديگران مسلح به دانش حديث و فقه كند و با انحرافاتي كه ممكن بود در ميان شيعه به وجود آيد، به مبارزه برخيزد. در دوره اين امام نيز جز در چند سال نخست دولت عباسي، فشاري سخت بر شيعيان وجود داشت. منصور، دومين خليفه عباسي، نسبت به امام صادق (عليه‎السلام) سخت كينه داشت و عاقبت نيز به نوشته مورخان در 25 شوال سال 148 هجري به تحريك وي مسموم شد و به شهادت رسيد. آن حضرت در كنار جد و پدرش در بقيع به خاك سپرده شد.
در گذشته، قبور اين چهار امام، با قبه‏اي كه بر فراز آن ساخته شده بود، به عنوان يكي از زيارتگاه‎هاي مسلمانان، به ويژه شيعيان، شناخته مي‏شد؛ يكي از مشهورترين اين بناها از آن مجدالملك قمي براوستاني وزير بركيارق سلجوقي است كه در قرن پنجم بر فراز قبور امامان ساخته شده بوده است. اما اين آثار در سال‎هاي اخير از ميان رفته و قبور ائمه در شكل ساده‏اي مشخص شده است. (1)

قبر منسوب به حضرت فاطمه(عليهاالسلام)
درباره محل دقيق قبر آن حضرت و اين كه آيا در خانه خود مدفون شده يا در بقيع، نمي‏توان با قاطعيت اظهار نظر كرد. شواهدي وجود دارد كه نشان مي‏دهد آن حضرت در بقيع مدفون گرديده، همانگونه كه شواهدي حكايت از آن مي‏كند كه در خانه خود، كه اكنون در حجره شريفه قرار دارد، دفن شده است. (2) در احاديث امامان شيعه، نوعا محل دفن، خانه خود حضرت معرفي شده است. (3) به همين دليل علماي برجسته شيعه نظير شيخ صدوق، شيخ مفيد، شيخ طوسي، ابن طاووس و علامه مجلسي مدفن حضرت را خانه خودش، كه بعدا در مسجد قرار گرفت، مي‏دانند. (4) محلي كه به عنوان قبر آن حضرت در بقيع مشخص شده، پايين‏تر از قبور ائمه چهارگانه، در قسمت راست(شمال غرب) آنها قرار گرفته است و احتمال دارد كه اينجا محل قبر فاطمه بنت اسد باشد.

حضرت فاطمه(عليهاالسلام) يكي از زنان برگزيده عالم شناخته شده و مورد علاقه شديد رسول خدا (صلي الله عليه و آله) بود. درباره آن گرامي، فرزندان و شويش امام علي(عليه‎السلام)، فضايل بي‏شماري از رسول خدا(صلي الله عليه و آله) نقل شده است؛ يكي از آنها همان روايت مشهور است كه پيامبر(صلي الله عليه و آله) او را پاره تن خود خواند و آزار به او را آزار در حق خود شمرد. حضرت فاطمه(عليهاالسلام)، پس از ماجراي سقيفه، به مخالفت با حاكميت وقت پرداخت و در باقي ‏عمر خويش، حاضر به حرف زدن با آنان نشد. آن حضرت وصيت كرد تا دور از چشم آنان و در شب دفن شود و اين كار را به عنوان اظهار مخالفت و نشان دادن مظلوميت ‏خود در برابر خلفا انجام داد.

قبه بنات الرسول

از جمله مدفون شدگان بقيع، سه دختر رسول خدا(صلي الله عليه و آله) هستند كه پيش از اين، قبه‏اي بر فراز قبر آنان قرار داشته و به نام قبه بنات الرسول مشهور بوده است.
رقيه: وي همسر عثمان بن عفان بود و با او در مدينه زندگي مي‏كرد. زماني كه جنگ بدر رخ داد، او گرفتار مرض سختي بود و تا قبل از رسيدن پدر به مدينه، درگذشت. رسول خدا(صلي الله عليه و آله) او را در بقيع دفن كرد.

ام كلثوم: وي پس از رقيه، به همسري عثمان بن عفان در آمد. وي نيز در سال نهم هجرت درگذشت و در بقيع دفن شد.

زينب: او همسر ابوالعاص بن ربيع بود. پس از هجرت رسول خدا(صلي الله عليه و آله) به مدينه، در مكه نزد همسرش نگه داشته شد. ابوالعاص در جنگ بدر در كنار مشركان شركت كرد و اسير شد. زينب گلوبند خود را به عنوان فديه فرستاد. رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرمود تا گلوبند را پس فرستادند و ابوالعاص را نيز به شرطي آزاد كرد كه همسرش را طلاق دهد و راهي مدينه كند، و بدين ترتيب زينب به رسول خدا(صلي الله عليه و آله) ملحق شد. چند سال بعد، ابوالعاص ايمان آورد و به مدينه آمد و مجددا با زينب ازدواج كرد. زينب در سال هشتم هجرت درگذشت.
اين سه خواهر در كنار يكديگر دفن شده‏اند و همانگونه كه اشاره شد، قبر آنها قبه‏اي داشته و به عنوان يكي از زيارتگاه‎هاي مدينه در بقيع بوده است.

همسران رسول خدا(صلي الله عليه و آله)

بيشتر همسران آن حضرت، در بقيع و در كنار يكديگر مدفون شده‏اند. برخي از آنها عبارتند از: زينب فرزند خزيمه(متوفاي سال 4 ه.)؛ ريحانه فرزند زبير(متوفاي 8 ه.)؛ ماريه قبطيه(متوفاي 16 ه.)؛ زينب بنت جحش(متوفاي 20 ه.)؛ ام حبيبه دختر ابوسفيان(متوفاي 42 يا 44 ه.)؛ حفصه دختر عمر(متوفاي 45 ه.)؛ سوده(متوفاي 50 يا 54 ه.)؛ صفيه دختر حيي بن اخطب يهودي(متوفاي 50 ه.)؛ جويريه فرزند حارث(متوفاي 50 يا 56 ه.)؛ عايشه دختر ابوبكر(متوفاي 57 يا 58 ه.) عايشه علاقه‏مند بود تا در كنار رسول خدا(صلي الله عليه و آله) دفن شود، اما خودش گفت به خاطر آنچه پس از رسول خدا(صلي الله عليه و آله) انجام داده‏ام، از دفن شدن پيش آن حضرت شرم دارم. و لذا در بقيع دفن شد؛ ام‎سلمه (متوفاي سال 61 ه.) بهترين همسر رسول خدا(صلي الله عليه و آله) پس از خديجه و از حاميان ولايت اميرمؤمنان بود. (5)

مقبره ابراهيم

تنها فرزند پسر، كه در مدينه نصيب رسول خدا(صلي الله عليه و آله) شد، ابراهيم بود كه از مادري به نام ماريه قبطيه به دنيا آمد. اين زن را حاكم مصر به رسم‏ هديه براي رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرستاده بود. ابراهيم در ذيحجه سال هشتم هجرت متولد شد. با تولد او موجي از شادي و سرور مدينه را فرا گرفت، بطوري كه محل تولد ابراهيم، به عنوان مشربه ام ابراهيم تا همين اواخر نيز از آثار ديني مدينه به شمار مي‏رفت. اما پس از گذشت قريب يك سال، ابراهيم درگذشت و رسول خدا(صلي الله عليه و آله) را در غم فقدان فرزند خود شديدا اندوهگين كرد.
ابراهيم در كنار عثمان بن مظعون، كه ياري فداكار و مورد علاقه رسول خدا(صلي الله عليه و آله) بود، مدفون شد.

فاطمه بنت اسد

اين مادر، از زنان بسيار محبوب نزد رسول خدا(صلي الله عليه و آله) بود. وي آنقدر عظمت داشت كه بنابر اخبار فراوان، به اندرون خانه كعبه رفت و اميرمؤمنان، علي(عليه‎السلام) را در آن مكان مقدس به دنيا آورد. او به عنوان همسر ابوطالب در سرپرستي رسول خدا(صلي الله عليه و آله) شريك بود و آن حضرت فاطمه بنت اسد را چون مادر خويش مي‏دانست. وي از نخستين زنان مسلمان در مكه بود و پس از هجرت، همراه فرزندش امام علي(عليه‎السلام) در مدينه زندگي مي‏كرد. به هنگام رحلتش، رسول خدا(صلي الله عليه و آله) به شدت متاثر شد و بر وي نماز خواند و در حالي كه مي‏گريست، او را در قبر نهاد. محتمل است قبري كه در نزديكي قبور ائمه(عليهم‎السلام) قرار دارد، از آن فاطمه بنت اسد باشد.
در روايت‎هاي ديگر، محل دفن وي در نزديكي قبر سعد بن معاذ و ابوسعيد خدري دانسته شده است.

عباس بن عبد المطلب
عباس عموي پيامبر(صلي الله عليه و آله) بود و در حوادثي كه در مكه بر اسلام گذشت، در جمع بني‎هاشم از مدافعان رسول خدا(صلي الله عليه و آله) به شمار مي‏رفت. وي از اشراف مكه تلقي مي‏شد و روحيه اشرافي نيز داشت. در عين حال، پس از آن كه اسلام آورد و به دليل كمكي كه در جمع بني‎هاشم به رسول خدا(صلي الله عليه و آله) كرده بود و نيز به عنوان عموي آن حضرت، مورد علاقه رسول خدا(صلي الله عليه و آله) بود. وي بعد از رحلت رسول خدا(صلي الله عليه و آله) به اميرمؤمنان(عليه‎السلام) وفادار بود و در سال 33 هجري قمري در عهد خلافت عثمان بدرود حيات گفت. بني عباس از نسل او هستند.

ديگر مدفون شدگان بقيع
پيش از اين اشاره كرديم كه بقيع مدفن هزاران تن از صحابه، تابعين و بزرگان اسلام است. قبور بسياري از آنان نامشخص و برخي نيز مشخص است.

محمد بن علي
محمد حنفيه فرزند بزرگوار اميرمؤمنان(عليه‎السلام) است. وي مورد علاقه پدر بود و در جنگ‎هاي اميرمؤمنان(عليه‎السلام) با ناكثين، قاسطين و مارقين در كنار آن حضرت شركت داشت. وي در سال 80 هجري درگذشت.

عقيل بن ابي طالب
وي فرزند ابوطالب و بيست ‏سال بزرگتر از اميرمؤمنان(عليه‎السلام) بود و از نسب شناسان معروف زمان خويش شمرده مي‏شد. (6)

عبدالله بن جعفر
جعفر بن ابي طالب همان كسي بود كه سرپرستي مهاجران حبشه را به عهده داشت و پس از بازگشت، در جنگ مؤته به شهادت رسيد. عبدالله، فرزند بزرگ وي، همسر زينب دختر اميرمؤمنان (عليه‎السلام) و مردي با گذشت بود. تني چند از فرزندانش در كربلا به شهادت رسيدند. او در سال 80 درگذشت.

اسماعيل بن جعفر الصادق(عليه‎السلام)

اسماعيل فرزند بزرگ امام صادق(عليه‎السلام) بود كه پيش از پدر درگذشت. يكي از فرقه‏هاي اسلام كه به نام اسماعيليه شناخته مي‏شود، از معتقدان به امامت او و فرزندانش هستند. مقبره اسماعيل تا ده - پانزده سال پيش بيرون از بقيع قرار داشته است. چنين اظهار شده كه قبر را به داخل بقيع منتقل كرده‏اند.
شاهدي عيني گفت ‏شبي خود ناظر بوده كه مقبره را خراب كردند و محتويات قبر را به داخل بقيع انتقال دادند.

صفيه

صفيه دختر عبدالمطلب و عمه رسول خدا(صلي الله عليه و آله) بود. وي از زنان ‏با شهامت صدر اسلام به شمار مي‏رفت و در جريان جنگ احزاب، در داخل شهر، يك يهودي را كه براي يهوديان بني قريظه جاسوسي مي‏كرد، به قتل رساند.

عاتكه

عاتكه نيز دختر عبدالمطلب و از عمه‏هاي رسول خدا(صلي الله عليه و آله) بود. وي همان است كه در مكه، پيش از جنگ بدر، خوابي بدين مضمون ديد كه قريش جگرگوشه‏هاي خود را از دست مي‏دهد. اما ابوجهل او را مورد تمسخر قرار داد و از قضا در بدر، قريش بيشترين بزرگان خود و از جمله ابوجهل را از دست داد.

اين دو خواهر در كنار يكديگر دفن شده‏اند و در گذشته بقعه‏اي داشته‏اند كه به نام ‏«بقيع العمات‏» شناخته مي‏شد، و اكنون اثري از آن بر جاي نمانده است.
[/SIZE][/FONT][/COLOR][COLOR=#000000][FONT=Tahoma][LEFT][SIZE=3]برگرفته از کتاب آثار اسلامي مكه و مدينه[/SIZE]
[SIZE=3][/SIZE][/FONT][/COLOR][/LEFT]
[SIZE=3]
[/SIZE]