هنر ساز سازی

[SIZE=4][SIZE=4]

مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

سازهای سنتی,
یکی از مهجورترین هنرهای ایرانی که مجال بیان نیافته هنر ساز سازی است که به تنهایی گستره ای است از زیر شاخه های متنوع که هر کدام درنوع خود با ظرافت و پیچیدگی هایی توام است، از آن جمله می توان به ساخت تار، سه تار، عود، سنتور، کمانچه، نی، تمبک ..... اشاره کرد . این هنر سالیان متمادی به صورت خود جوش به دست هنر مندان عاشق پیشه که محنت سختی ایام و رد و مخالفت عموم را به جان خریده اند، در خفا حفظ و اشاعه و امکان حیات یافته. در بررسی تاریخی ساخت انواع ساز اطلاعات چندانی مگر در دوره قاجاریه حاصل نمی شود. چنین استنتاج شده که به احتمال قریب به یقین اکثراً نوازندگان ساز خود آلات موسیقی مورد نیاز خود را می ساختند . اشاره به عاشیق ها و بخشی ها که خود ساز ساز بودند موید این مطلب است .
در هنر ساز سازی استفاده از مصالح بوم آورد نیازهای روحی ، روانی ، عاطفی و از طرفی آئین ها همچنین ذوق زره بین و موشکاف ایرانی از عوامل خلق اثر هنری می باشد. صدای ساز، شناسنامه ذوق و ظرافت نیاکانمان در طول اعصارو قرون است. صناعت و فنون این هنر نمونه ای بی بدیل از کارکرد و زیبایی شناسی است. شاخهای پر پیچ و تاب قوچهای مناطق ایران ، پوست بره مناطق مختلف ، گردوی کوههای سر به فلک کشیده و جنگلها ، توت مناطق کویری ، صدف دریاهای شمال و جنوب ، استخوان قلم پای شتر بیابانهای گرم ... سازی است خوش خوان که تاریخ مصوت ماست. هنر شریف ساز سازی در نوع خود چکیده ایست از هنر هایی چون درود گری ، زرگری ، معرق ، ..... و نوازندگی که آن را در جایگاه کاربردی ترین هنر ها قرار داده. زمزمه برخاسته از سرانگشتان هنرمند نوازنده که جانمان را می نوازد، همه مدیون تلاش هنر مند ساز ساز است. تیشه عشق اش هر لحظه بیستونی در جانمان برمی افرازد.
سازهای سنتی
سازهای سنتی, هنر ساز سازی

ساخت تنبک
در قدیم بدنه تنبک را از چوب ، سفال و گاه فلز می ساختند. امروزه برای ساخت آن از نئوپان و پلاستیک نیز استفاده می کنند، اما بیشتر تنبکها از چوب ساخته می شوند. بهترین نوع چوب برای آن ، چوبِ تنة کهنة درخت گردوست که به اصطلاح سازندگان ساز، «سایه خواب » شده و شیرة نباتی آن خارج شده باشد. اجزای تنبک عبارت اند از: دوره یا دهانة بزرگ که روی آن پوست کشیده می شود، تنه ، نفیر یا گلویی ، کالیبر یا دهانة کوچک . تنه را گاه خاتم کاری می کنند و گاه روی تنه شیارهایی می دهند تا هنگام نوازندگی ، به کمک آنها صداهای مطلوب ایجاد شود.
دو تار و کمانچه ترکمن
«دوتار ترکمن سه نوع دارد. نوع کوچک آن بیشتر برای کودکان و نوجوانان مناسب بوده و مورد استفاده آموزشی دارد. اما نوع متوسط آن بیشتر در تک نوازی استفاده شده و دوتار بزرگ که صدای بیشتری دارد، مورد استفاده بخشی‌هاست. البته دوتار ترکمن در گذشته بسیار کوچک‌تر از دوتارهای امروز بوده. دلیل آن هم این است که روایتی هست که در آن دوران با توجه به برخی ممنوعیت‌ها، بخشی‌ها به دلیل ترس از آشکار شدن ساز یا صدای آن، کاسه‌ای کوچک برای دوتار می‌ساخته‌اند تا علاوه بر کوچک شدن ساز، صدای آن نیز کمتر باشد.
ساز دیگر موسیقی ترکمنی، کمانچه است. کمانچه ترکمن با کمانچه های موسیقی سنتی ایرانی تفاوت دارد؛ سه سیمه است و کوچک تر و ضخیم تر.
ساخت تار و سه تار
سه‌تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد که سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم‌زمان نواخته می‌شوند و مجموعهٔ آندو رامعمولاً سیم «بم» مینامند. با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سه‌تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند (این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده می‌شود). سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی به نام مشتاق علیشاه به این ساز افزوده است.
برخی از جمله عده‌ای از عرفا به آن «اوتار» نیز می‌گویند.

چنگهای ارکستری. سنتی. تزئینی و باستانی
چنگ، سازی رشته ای است که با انگشت نواخته می شود که تکنیک نوازندگی در جهان هشت انگشتی است اما تکنیک نوازندگی در ایران طبق اطلاعات استخراج شده از مستندات باستانی، ده انگشتی است.
انواع ساز چنگ یا "هارپ" به چهار دسته کلی چنگ ارکستری، چنگ سنتی، چنگ باستانی و چنگ تزیینی تقسیم می شود که خود ار لحاظ شکل ظاهری به 17 نوع الگو و فرم چنگ تقسیم می شود از جمله "چنگ زاویه دار، چنگ منحنی، چنگ ون ، چنگ لیر(چنگی در یونان که به شکل U است)".
منبع:mehrdadb54.mihanblog.com[/SIZE][/SIZE]