اهمیت حقوق حیوان

[بهمن پور]

مجموعه جهان هستی هوشمندانه با خالق خویش ارتباط دارند . هر چند ادارک آن ازطریق متعارف انسان عادی نیست . (1)
به گواهی آیات و سخنان پیشواین معصوم (ع) حیوانات نیز از ادراک و شعور بهره مند و دارای احساسات و عواطف اند (2) ، از همین رو حرمت دارند . آدمیان هم در برابر بهره برداری از آن ها به رعایت احترا م ذاتی و حق حیات آنها مکلف اند و از سوی پروردگار حقوقی بر عهده دارند (3) و فقه اسلامی یک نوع از حقوق واجب بر انسان را حقوق حیوانات دانسته است . (4)
امام صادق (ع) فرمود : هر چند خدا حیوانات را بی ادارک و شعور ( ویژه آدمیان ) آفریده ، چهار خصلت را به آن ها عنایت کرد: شناخت خالق خود ، شناخت چگونگی پی جویی روزی ، شناخت نر از ماده و ترس از مرگ.(5)
امام سجاد (ع) فرمود : حیوان ، چراگاه خود را می شناسد و می داند کجا تهی از حاصل است . (6)
بنا براین در عین حال که به نص قرآن کریم و روایات ، جانوران و به ویژه چارپایان برای سود دهی به انسان آفریده شده اند .(7) این بدان معنا نیست که آن ها حقوقی بر انسان ها ندارند ، تصرف و بهر ه برداری انسان از حیوانات نیز بی حدّ و حصر نیست ، بلکه ضوابط شرعی و اخلاق بسیار دقیقی دارد و قوانین حمایتی و حقوقی اسلام برای حیوانات وضع کرده ، احکام شرعی و الزام آورند .

اهمیت حقوق حیوان

نیازهای انسانی حیوانات در شرع مقدس اسلام جزء حقق آن هاست برآوردن این حقوق از وظایف انسان شمرده می شود ، از این رو همه انسان ها در برابر حقوق حیوانات مسئولیت دارند . بدیهی ترین حقوق آن ها مقتضای حق حیات آن هاست ، آماده سازی آب ، ، علف ، مکان مناسب و تامین آرامش و امنیت شبانه برای آن ها ست .مصون داشتن حیوان از آزار و اذیت در بهره برداری و وارد نکردن صدمه و آسیب بر پیکر حیوان و حرمت گذاری حیوان و .. از حقوقی است که شرع مقدس با تعبیر های گوناگون و در قالب احکام تکلیفی به آن ها سفارش کرده و حمایت از این حقوق را از مسلمانان خواسته است و رعایت از ان ها بر مالک حیوان و دیگران و در مواردی بر حاکم شرع نیز واجب است . فقها آب و علف دادن به حیوانات را ( در موارد ضروری واجب و در غیر آن ) مستحب شمرده اند . (8)
امام کاظم (ع) می فرمایند : خدا را درباره بردگان خویش و درباره زبان بسته ها (حیوانات ) در نظر بگیرید . به آن حضرت عرض شد : زبان بسته ها کدام اند ؟ فرمود : گوسفند ، گربه ، کبوتر و امثال این ها (9)
امام کاظم (ع) می فرماید : از مروّت و مردانگی آن است که حیوانات تحت اختیار او فربه باشند . راوی می گوید : شنیدم که امام (ع) می فرمود: سه چیز از مروت ( بزرگ منشی ) انسان است ؛ از جمله چالاک بودن حیوان (او).(10)
نکته : تهیه حیوان چالاک و نیرومند و حفظ چالاکی آن با رسیدگی و رعایت حقوق آن و نیز بازگرداندن چالاکی حیوان پس از حادثه دیدن آن ، همگی از بزرگواری صاحبش حکایت دارند .


پاورقی ها
1- سوره اسراء آیه 44
2- الکافی . ج6.ص 539
3- جواهر الکلام .ج 27 . ص 111
4- مسالک الافهام . ج12. ص 120
5- الکافی . ج6.ص 539
6- الکافی . ج6. ص 539
7- سوره نحل . آیه 5
8- جواهر الکلام . ج 31 . ص 394- 396
9- مکارم اخلاق . ص 129
10- الکافی . ج6. ص 479