احکام روزه و نماز دائم السفرها

[صدای رسا]

آیا می دانید حکم روزه ی کسی که کمتر از ده روز در محل تحصیل خود می مانند چیست؟ یا از چند کیلومتری محل زندگیتان، نماز و روزه تان شکسته به حساب می آید؟ آیا محل تحصیل در حکم وطن به حساب می آید؟ اگر این سوالات و از این دست، را شما نیز دارید این مطلب را بخوانید:

1. اساتيد و دانشجويان، در صورتى كه بيش از ده روز با قصد اقامت در محل درس و تدريس مى‏ مانند، تكليف نماز و روزه ‏شان چيست؟

همه مراجع( امام، خامنه ای، تبریزی، مکارم، صافی، بهجت، سیستانی، فاضل،نوری، وحید): براى اين گونه افراد، نماز تمام و روزه صحيح است.(1)

تبصره. در صورتى كه از ابتدا به طور جدّ، قصد ماندن ده روز داشته باشند و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى، به دليلى تصميم بر بازگشت به وطن بگيرند ؛ نماز و روزه آنها در محل تحصيل كامل خواهد بود.

2. دانشجويانى كه در خوابگاه ده روز يا بيشتر مى‏ مانند و بين آنجا و محل تحصيل رفت و آمد مى ‏كنند و فاصله بين آن دو، كمتر از چهار فرسخ شرعى (5/22 كيلومتر ) است، حكم نماز و روزه ‏شان چگونه است؟

امام: اگر در مدت ده روز، تنها يك مرتبه و به اندازه دو ساعت، از خوابگاه به دانشگاه بروند، نماز تمام و روزه صحيح است و در غير اين صورت شكسته است و روزه صحيح نيست.

آيات عظام بهجت، سيستانى، فاضل، صافى، مكارم، نورى و وحيد: در فرض ياد شده، نماز تمام و روزه صحيح است.

آيةاللَّه تبريزى: بنابر احتياط واجب، بايد نماز را بين شكسته و تمام جمع كنند و اگر روزه بگيرند، صحيح است و قضا ندارد.

آيةاللَّه خامنه‏اى: اگر در مدت ده روز، به اندازه يك تا دو ساعت در روز يا چند روز كه مجموع آن به مقدار يك سوم روز يا يك سوم شب باشد از خوابگاه به دانشگاه بروند، نماز تمام و روزه صحيح است و در غير اين صورت نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.(2)

3. اگر استاد يا دانشجو به طور اتفاقى، به شهرى غير از محل درس مسافرت كند، نماز و روزه او چگونه است؟

همه مراجع «امام، خامنه ای، تبریزی، مکارم، صافی، بهجت، فاضل،نوری، وحید (به جز سيستانى )»: نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.

آيةاللَّه سيستانى: نماز تمام و روزه صحيح است..(3)

4. حكم نماز و روزه اساتيدى كه يك يا چند روز در هفته، به محل تدريس (كه فاصله آن با وطن بيش از مسافت شرعى است)، رفت و آمد دارند؛ در دو صورت زير در محل تدريس و بين راه چگونه است؟

الف. محل تدريس يك شهر است. ب. محل تدريس شهرهاى مختلف است.

امام: نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.

آيات عظام بهجت، خامنه‏اى، فاضل و نورى: اگر رفت و آمد حداقل تا مدتى ادامه داشته باشد - كه عرف اين كار را شغل او بداند نماز تمام و روزه صحيح است.

آيةاللَّه تبريزى: اگر در هفته حد اقل يك بار براى تدريس، بين وطن و دانشگاه رفت و آمد مى‏كنند، نماز تمام و روزه صحيح است. اگر رفت و آمدشان در مدت هشت يا نه روز، يك بار انجام مى ‏گيرد، بايد احتياط كنند ؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخوانند و اگر روزه بگيرند، صحيح است و قضا ندارد.

آيةاللَّه سيستانى: اگر در ماه، ده روز يا بيشتر در سفر باشند و اين امر در مدت يك سال، شش ماه و در مدت بيش از يك سال، تا سه ماه ادامه داشته باشد، نماز تمام و روزه صحيح است. اگر در ماه نه يا هشت روز در سفر باشند، بايد احتياط كنند ؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخوانند و روزه بگيرند و قضاى آن را نيز به جا آورند.

آيةاللَّه وحيد: اگر چهار روز در هفته را به محل تدريس رفت و آمد داشته باشند، نماز آنان تمام و روزه‏شان صحيح است. اگر سه روز در سفر باشند، بنابر احتياط بين نماز شكسته و تمام جمع كنند و بنابر احتياط روزه بگيرند و قضاى آن را نيز به جا آورند و اگر كمتر از سه روز باشد، نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.

آيةاللَّه صافى: اگر رفت و آمد حد اقل براى مدت چهار ماه ادامه داشته باشد، نماز تمام و روزه صحيح است .(4)

5. آيا محل تحصيل، در حكم وطن محسوب مى‏شود؟

همه مراجع (امام، خامنه ای، صافی، تبریزی، نوری، بهجت، فاضل) (به جز سيستانى، مكارم و وحيد ): خير، در حكم وطن محسوب نمى ‏شود.

آيةاللَّه سيستانى: اگر براى مدت دو سال يا بيشتر، دو روز در هفته كاملاً مى‏ ماند؛ آنجا در حكم وطن است.

آيةاللَّه مكارم: اگر براى مدت يك سال يا بيشتر، سه روز در هفته كاملاً مى ‏ماند؛ آنجا در حكم وطن است.

آيةاللَّه وحيد: اگر براى مدت يك سال يا بيشتر، چهار روز در هفته در سفر باشد؛ آنجا در حكم وطن است. (5)

6. حكم نماز و روزه دانشجوى مسافر، در سفر اول چگونه است؟

آيات عظام امام و خامنه‏ اى: در همه سفرها شكسته است.

آيةاللَّه بهجت: اگر در سفر اول، فاصله آن از مسافت هشت فرسخ بيشتر باشد، بايد نماز را تمام بخواند و اگر كمتر از اين مقدار باشد، بايد شكسته بخواند.

آيةاللَّه تبريزى: بايد احتياط كند ؛ يعنى، نماز را شكسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، صحيح است و قضا ندارد

آيةاللَّه سيستانى: بايد در ماه اول احتياط كند ؛ يعنى، نماز را شكسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا كند.

آيات عظام صافى، فاضل و نورى: بايد نماز را شكسته بخواند و روزه صحيح نيست.

آيةاللَّه مكارم: بايد در چند سفر اول احتياط كند ؛ يعنى، نماز را شكسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا كند.

آيةاللَّه وحيد: در ماه اول و دوم بايد احتياط كند ؛ يعنى، نماز را شكسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا كند.(6)

7. اساتيد و دانشجويان در صورتى كه كمتر از ده روز در محل تحصيل و خوابگاه مى‏ مانند، تكليف نماز و روزه ‏شان چيست؟

امام: نماز شكسته است و روزه صحيح نيست. آيات عظام بهجت، صافى، فاضل و نورى: اساتيد و دانشجويان، اگر در كمتر از ده روز، حداقل يك بار، بين وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند و اين وضعيت، تا مدتى ادامه داشته باشد - به طورى كه نزد عرف «سفر» كار آنان شمرده شود نماز ايشان در محل تحصيل و بين راه تمام و روزه صحيح است.

تبصره 1. آيةاللَّه صافى مدت لازم براى صدق شغل سفر را حداقل چهار ماه رفت و آمد مى‏ داند.

تبصره 2 (سفر اول ). تمامى دانشجويان و اساتيد مذكور، هرگاه بيش از ده روز در وطن خود بمانند، در اولين مسافرت به محل درس و تدريس، بايد نماز را شكسته بخوانند و روزه نگيرند. اما پس از يك رفت و برگشت ميان وطن و محل تحصيل، به وظيفه خود، مانند كثيرالسفر عمل كنند و نماز را كامل بخوانند و روزه را بگيرند.

تبصره 4. به فتواى آيةاللَّه بهجت، سفر اول با طى مسير هشت فرسخ، تحقق مى‏يابد. از اين رو اگر فاصله محل درس و تدريس از وطن، بيش از هشت فرسخ باشد، در همان اولين مسافرت نيز نمازشان در محل تحصيل، كامل و روزه صحيح است.

آيةاللَّه تبريزى: دانشجو اگر در مدت كمتر از ده روز، بين وطن و دانشگاه رفت و آمد كند، بايد احتياط كند ؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخواند و اگر روزه گرفت، صحيح است و قضا ندارد. استاد اگر هر هفته، براى تدريس، به حدّ مسافت شرعى مسافرت مى‏كند - چنانچه مدت تدريس، دو ماه يا زيادتر باشد بايد نماز را تمام بخواند و روزه بگيرد.

تبصره. با توجه به اينكه آيت اللَّه تبريزى در اين مسئله احتياط واجب دارند، مقلدان ايشان مى‏توانند در اين مسئله به فتواى مرجع تقليد مساوى و يا اعلم بعدى رجوع كنند و نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگيرند.

آيةاللَّه سيستانى: 1. اگر زمان تحصيل و تدريس اساتيد و دانشجويان، حداقل دو سال ادامه دارد و در آنجا مستقر مى‏شوند (گر چه در هفته دو شبانه روز كامل باشند ؛ به نحوى كه به آنان مسافر گفته نشود) ؛ آنجا در حكم وطن است و بايد نمازشان را در محل تحصيل، تمام بخوانند و روزه را بگيرند. 2. اگر اساتيد و دانشجويان در هفته، حداقل سه روز بيش از مسافت شرعى رفت و آمد كنند و يا در سفر باشند و اين برنامه براى مدتى (به طور مثال شش ماه در يك سال و يا حداقل سه ماه در چند سال تحصيلى ) ادامه يابد ؛ كثيرالسفر محسوب مى‏شوند و نماز ايشان در محل تحصيل و بين راه تمام و روزه‏شان صحيح است. تبصره 1. در هر دو صورت اگر در ماه اول، قصد اقامت ده روز نكنند، بايد احتياط نمايند ؛ يعنى، نمازشان را هم تمام و هم شكسته بخوانند و روزه را هم بگيرند و هم قضا نمايند. تبصره 2. با توجه به اينكه آيةاللَّه سيستانى، رجوع به مرجع تقليد مساوى را جايز مى‏داند، مقلدان ايشان مى‏توانند در اين مسئله به مرجع مساوى ديگر، مراجعه كنند كه نماز را كامل و روزه را صحيح مى‏داند.

آيةاللَّه خامنه‏اى: اساتيد و دانشجويان بورسيه و مأمور به تحصيل، اگر در كمتر از ده روز، حداقل يك بار بين وطن و دانشگاه رفت و آمد داشته باشند، نماز آنان تمام و روزه ايشان صحيح است ؛ اما ديگر دانشجويان، نمازشان شكسته و روزه آنها صحيح نيست

تبصره. با توجه به اينكه آيةاللَّه خامنه‏اى در مسئله رجوع به مرجع مساوى، احتياط واجب دارند، دانشجويان مى‏توانند در اين مسئله به مرجع تقليد مساوى ديگر، مراجعه كنند ؛ (به شرط اينكه مرجع تقليد جديد)رجوع به مرجع مساوى را جايز دانسته باشد و نماز دانشجوى مسافر را تمام و روزه او را صحيح بداند (مانند آيةاللَّه بهجت ).

آيةاللَّه مكارم: 1. اساتيد و دانشجويان اگر براى مدت قابل ملاحظه‏اى - مثلاً يك سال يا بيشتر در محل تحصيل يا تدريس بمانند، آن محل در حكم وطن است و نماز و روزه در آنجا، تمام مى‏باشد و ماندن ده روز پى در پى در آنجا شرط نيست. 2. كسانى كه همه روزه، يا حداقل سه روز در هفته، به محل تحصيل يا تدريس مى‏روند ؛ يعنى، صبح به محل تحصيل يا تدريس مى‏روند و عصر باز مى‏گردند و اين كار مدتى ادامه مى‏يابد، كثيرالسفر محسوب مى‏شوند و نماز و روزه ايشان در آن محل و به هنگام رفت و برگشت، تمام است.

آيةاللَّه وحيد: اگر در هفته حداقل چهار روز بين وطن و دانشگاه رفت و آمد كند و اين كار براى مدت يك سال يا بيشتر ادامه داشته باشد، آنجا در حكم وطن است. نماز در آنجا تمام و روزه صحيح است و در بين راه بايد احتياط كند ؛ يعنى، نماز را تمام و شكسته بخواند و روزه بگيرد و قضاى آن را نيز به جا آورد و اگر رفت و آمد سه روز باشد، در اين مورد نيز بايد احتياط كند.(7)

8. مقدار مسافت شرعى چند كيلومتر است؟

آيات عظام امام، بهجت، خامنه‏اى، فاضل ، صافى و نورى: مسافت شرعى تقريباً 5/22 كيلومتر است.

آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: مسافت شرعى تقريباً 22 كيلومتر است

آيةاللَّه مكارم: مسافت شرعى تقريباً 5/21 كيلومتر است .

پی نوشتها:

1. توضيح المسائل مراجع، م 1335.

2. توضيح المسائل مراجع، م 1338، دفتر: نورى، سيستانى، مكارم، بهجت، صافى، فاضل و وحيد، اجوبة الاستفتاءات، س 659، دفتر: تبریزی.

3. توضيح المسائل مراجع، م 1307 و وحيد، توضيح المسائل، م 1316 و خامنه‏اى، اجوبة الاستفتاءات، س 645، توضيح المسائل مراجع، م 1307.

4. امام، استفتاءات، ج 2، احكام مسافر، س 267؛ نورى، استفتاءات، ج‏1 و ج‏2، نماز مسافر ؛ بهجت، توضيح المسائل، نماز مسافر، شرط پنجم؛تبریزی، استفتاءات، س 498،472؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 1، صلاة المسافر، الخامس و sistani.org، نماز مسافر؛ دفتر:وحید؛ صافى، جامع الاحكام، ج 1، نماز مسافر.

5. توضيح المسائل مراجع، م 1329 ؛ دفتر: خامنه‏اى و بهجت؛ سيستانى، sistani.org، نماز مسافر؛ توضيح المسائل مراجع، م 1272؛ دفتر: وحید.

6. توضيح المسائل مراجع، نماز مسافر، شرط هفتم ؛ خامنه‏اى، اجوبةالاستفتاءات، س 652؛ دفتر: بهجت؛ تبريزى، استفتاءات، س 501؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 1، صلاة المسافر، الخامس و sistani.org، نماز مسافر؛ صافى، جامع الاحكام، ج 1، نماز مسافر ؛ دفتر: فاضل و نورى؛ مكارم، استفتاءات، ج 2، 284؛ دفتر: وحید.

7. دفتر همه مراجع.

8. توضيح المسائل مراجع، م 1272؛ تبريزى، سيستانى و وحيد، منهاج الصالحين، م 884.

منبع: کتاب پرسش و پاسخ دانشحویی