موسیقی محلی از مهمترین انواع موسیقی ملل به شمار می رود که در حفظ میراث فرهنگی گذشتگان نقش زیادی را ایفا می کند و در این میان، باورها و آداب و رسوم چون بخشی از فرهنگ جامعه، پیوندهای عمیقی با موسیقی محلی دارد.
اهمیت موسیقی محلی به حدی است که امروزه در دنیا رشته ای به نام اتنوموزیکولوژی در دانشگاه های دنیا وجود دارد و دانشجویان این رشته هنری به دو مقوله شناخت موسیقی و قوم - شناسی و ارتباط آنها با یکدیگر می پردازند.
موسیقی سنتی ایران که به موسیقی ردیف دستگاهی معروف است، بیشتر مربوط به شهرهای بزرگ ایران میشود. به عبارت دیگر در گذشته مراکزی چون اصفهان، شیراز، تبریز و تهران، بیشترین نقش را در حفظ و اشاعه موسیقی سنتی داشتهاند.
«مهدی ترحمی» آهنگساز و نوازنده سنتور معتقد است از آنجایی که موسیقی محلی و اصیل هر منطقه بیانگر فرهنگ اصیل و قومی و آداب و رسوم آن منطقه است، استان فارس نیز به دلیل شرایط آب و هوایی دارای بخشهای متنوع موسیقی محلی و قومی است و همین امر موجب پدید آمدن موسیقیهای ناب و متنوعی از دل آبها، کوهسارها و طبیعت این مرز و بوم شده است.
وی میگوید: تلاش بزرگان این نوع موسیقی کشف و بازسازی ملودیهای ناب و اجرا نشده موسیقی محلی شیراز و موسیقی منطقه داراب، جهرم، صابونات، لری، موسیقی قشقایی و... با حفظ اصالت لحن و اصطلاحات رایج با همان ساختار اولیه است.
وی میافزاید: استان فارس از دیرگاهان تاکنون یکی از مراکز مهم تجلی هویت و فرهنگ ایران بوده است. در این استان هر چند قبایل و عشایر غیرفارسی مثل ترکان قشقایی، ایلات بویراحمدی و عشایر عرب به سر میبرند، اما آنها نگهبانان فرهنگ و موسیقی اصیل فارس بودهاند و در گذر قرنها، این میراث ارزشمند را به نسلهای بعدی منتقل کرده اند.
وی یکی از مراکز مهم موسیقی محلی فارس را شهرستان جهرم می داند و ادامه میدهد: قدمت موسیقی در منطقه جهرم، به دوره ساسانیان و روزگار موسیقیدان بلندآوازه ایران «باربد جهرمی» میرسد و صابونات، لار، فسا، نوبندگان، کازرون و شیراز از دیگر خاستگاههای ترانههای محلی فارس هستند.
ترانه های محلی فارس که در برگیرنده شعرهای فارس است، بیشتر با تار و تمبک نواخته میشود و از ویژگیهای آن نزدیکی با موسیقی ردیف ایران است. برای مثال پردهبندی و فواصل نتهای تصنیف جهرمی، همان درجات گوشه اوج یا شهناز در دستگاه شور است.
این نوازنده میگوید: از جمله ترانه های قدیمی موسیقی محلی فارس میتوان به تصنیف جهرمی – صابوناتی، زنگ شتر جهرمی و هُوی ببار در منطقه جهرم اشاره کرد یا آواز در موسیقی قشقایی که با ساز کرنا نواخته میشود.
موسیقی محلی فارس ویژگیهای زیادی دارد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ناب و دست نخورده بودن، قابلیت ترکیب با شعرهای روان و قابل فهم مردم عامه و مطابق بودن با لهجه خواص و گویشهای محلی هر منطقه که همه این مؤلفهها سبب شده تا این گونه موسیقایی سینه به سینه و نسل به نسل در گذر تاریخ حفظ و احیا شود و هماکنون در دسترس ما قرار گیرد و البته این امر مسئولیت و تعهد ما را نسبت به قبل دوچندان میکند.