چهره شهر اسلامی

[بهمن پور]

سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت آیت العظمی جوادی آملی ( دام ظله العالی )

1- چهره شهر اسلامی

درباره شهرسازی اسلامی باید به دو نکته سودمند توجه شود :

الف- اهداف ساختن بناها :

در جامعه اسلامی با اهداف مختلف ، بناهای گوناگون ساخته می شوند : بناهای شخصی و اماکن عمومی که شامل مراکز فرهنگی ، مذهبی ، بهداشتی ، خدماتی و دولتی مدیریتی است . فایده وجود بناهای شخصی حفاظت از سرما و گرما ، سلامت ساکنان ، تامین آزادی های فردی ، حفظ هویت فکری و اعتقادی و به گونه کلی برای آسایش و آرامش است . (1) . حکمت وجود هر یک از بناهای عمومی منافع عمومی مربوط به آن ، به این ترتیب است : ترویج دانش و فرهنگ ، حفظ و ترویج شعائر دینی ، حفظ و گسترش بهداشت ، ارائه خدمات به مردم و اداره جامعه و حفظ اهداف نظام اسلامی که باید در چهره ی عمومی بناها و اماکن شهر ، نمایان باشد .
برای دستیابی به این اهداف باید به مبانی و قواعد مربوط به آن توجه شود ؛ برای مثال ، برای تاسیس بناهای شخصی باید قاعده ی «تسلیط» (تسلط هر کس بر اموال خود ) توجه شود که محور تامین آزادی های فردی در زندگی شخصی است ؛ لیکن اگر نتیجه عمل به این قاعده ، ضرر رسانی به دیگران ( مانند همسایگان و عابران ) باشد ، قاعده عدم اضرار ، مقدّم بر آن بوده و مانع از نفوذ آن است و آزادی های شخصی افراد را محدود می کند ؛ همچنین برای ساختن اماکن دینی باید به قاعده «لزوم تعظیم شعائر دینی » و نیز به قاعده « حرمت توهین به دین » و زمان و مکان مربوط به دین توجه شود و نیز برای بهره گیری از اماکن عمومی لازم است حرمت هر یک از زن و مرد و نیز حقوق کودک و جوان و میانسال و سالمند رعایت شود ، بنابراین تاسیس بناها و تامین امکانات بهداشتی ، رفاهی آنان باید به گونه ای باشد که حریم زن و مرد نامجرم حفظ شود و اصل عدم اختلاط زن و مرد ملحوظ گردد ، حتی در تاسیس و نصب بالابر ها در برج ها و ساختمان های بلند ، به گونه ای تدبیر شود که حکم اطاق در بسته و خلوت را برای زن و مرد نامحرم ، پیدا نکند .

ب. شکل بنا

در نگاه اسلام برای همه زمان ها و مکان ها شکل یکسان و خاصی برای تاسیس بناها معین نشده است ، بکله مناسب است بر اساس شرایط زمانی و مکانی و تامین اهداف مورد نظر اسلام ، بنا ها تاسیس شوند ، از همین رو در حدیثی از پیامبر (ص) چنین آمده است : شهرهایتان را به لحاظ مکان و نمای زیبا به گونه ای بسازید که چشم انداز بوده و چشم انداز داشته باشد . (2)


پاورقي ها
2- سوره نحل. آيات 80-81
3- الجامع الصغير . ج1.ص13 – واژه مشرف ،‌ در لغت اين گونه معنا شده است : ذَاتَ شَرَف ، اي ذات قدر و قيمة و رفعة يرفع الناس ابصارهم للنظر اليها و يستشرفونها ( النهاية ، ابن اثير .ج2. ص461