|
|
|
|
احکام خمس
هبه، هديه، جايزه بانکي، مهر و ارث
س 851: آيا هبه و هديه عيد (عيدي) خمس دارد؟
هبه و هديه خمس ندارد، هر چند احوط اين است که اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.س 852: آيا به جايزههايي که توسط بانکها و صندوقهاي قرض الحسنه به افراد پرداخت ميشود، خمس تعلق ميگيرد يا خير؟خمس در جايزه ها و هديه ها واجب نيست.
س 853: آيا مبالغي که بنياد شهيد به خانوادههاي شهدا ميپردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلق ميگيرد؟چيزي که بنياد شهيد به خانوادههاي عزيز شهدا هديه ميکند، خمس ندارد.
س 854: آيا نفقهاي که شخصي از طرف پدر يا برادر يا يکي از اقوام دريافت ميکند، هديه محسوب ميشود يا خير؟ در صورتي که نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه که از او ميگيرد، واجب است؟
تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است و تا نفقه گيرنده يقين نداشته باشد که مالي که به او داده ميشود، متعلق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نيست.
س 855: به دخترم يک واحد مسکوني به عنوان جهيزيه عروسيش دادهام، آيا اين واحد مسکوني خمس دارد؟اگر هبه واحد مسکوني که به دخترتان بخشيدهايد، عرفا مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسي بخشيده باشيد، دادن خمس آن واجب نيست.
س 856: آيا جايز است که انسان مالي را قبل از گذشت يک سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنکه ميداند وي آن مال را براي خريد خانه در آينده و يا مخارج ضروري، ذخيره خواهد کرد؟
اين کار جايز است و مالي که به همسرتان بخشيدهايد، اگر به مقداري باشد که عرفا مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش صوري و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد.
س 857: زن و شوهري براي اينکه خمس به اموال آنها تعلق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسيشان، اقدام به هديه کردن سود سالانه خود به يکديگر ميکنند، اميدواريم حکم خمس آنها را بيان فرمائيد.
با اينگونه بخشش که صوري و براي فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نميشود.
س 858: شخصي براي رفتن به حج استحبابي مبلغي را به حساب سازمان حج واريز کرده، ولي قبل از تشرف به زيارت خانه خدا، فوت نموده است، اين مبلغ چه حکمي دارد؟ آيا مصرف کردن آن در نيابت از حج ميت واجب است؟ آيا خمس به آن تعلق ميگيرد؟
فيش حج که در قبال مبلغي که به حساب سازمان حج واريز کرده، دريافت نموده، به قيمت فعلياش از ترکه ميت محسوب ميشود، و ميت اگر حج برذمه ندارد و وصيت به حج هم نکرده، صرف آن در حج نيابي براي ميت واجب نيست، و پرداخت خمس مبلغ پرداختي بابت آن فيش اگر از پولي که خمس به آن تعلق گرفته ولي پرداخت نشدهباشد، در فرض سؤال واجب است.
س 859: باغ پدري از طريق بخشش يا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادي نداشت، ولي در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلي آن تفاوت زيادي کرده است، آيا به آن مقدار زيادي که بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلق ميگيرد؟
ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هر چند قيمت آنها افزايش يافته باشد، مگر اينکه نگهداري آن به قصد تجارت و زياد شدن قيمت باشد.
س 860: اداره بيمه مبلغي را بابت هزينه درمان به من بدهکار است و مقرر شده که در همين روزها به من پرداخت شود، آيا به اين مبلغ خمس تعلق ميگيرد؟
خمس ندارد.
س 861: آيا به پولي که از حقوق ماهيانهام براي خريد لوازم ازدواج در آينده، پس انداز ميکنم، خمس تعلق ميگيرد؟
اگر عين پولي را که بابت حقوق ماهيانه ميگيريد، پس انداز ميکنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آنکه بخواهيد در خلال دو سه ماه آينده صرف خريد لوازم ضروري ازدواج نمائيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد باقيمانده لوازم مورد حاجت را تهيه کنيد.
س 862: در کتاب �تحرير الوسيله� آمده است که مهريه زن خمس ندارد و فرقي بين مهريه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن را توضيح فرمائيد.
در عدم وجوب خمس مهريه فرقي بين مهريه مدت دار و بدون مدت و بين پول نقد و کالا وجود ندارد.
س 863: دولت در ايام عيد به کارمندان خود اجناسي را به عنوان عيدي داده که مقداري از آن تا سر سال باقي مانده است. با توجه به اينکه عيدي کارمندان خمس ندارد، ولي چون ما در برابر اين اجناس مقداري پول پرداخت کردهايم، لذا آنچه به ما داده ميشود هديه به معناي دقيق آن نيست، بلکه با قيمت کمتري در برابر عوض داده شده است، آيا خمس آن مقدار از کالا که در برابر آن پول پرداخت شده، بايد داده شود؟ يا اينکه بايد قيمت واقعي آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و يا چون عيدي است، هيچگونه خمسي ندارد؟
در فرض مذکور نظر به اينکه قسمتي از اجناس در واقع از سوي دولت مجاني به کارمند داده ميشود و در برابر قسمتي پول دريافت ميکنند، فلذا از کالاي باقيمانده به نسبت مقداري که پول در برابر آن پرداخت نمودهايد، واجب است که خمس عين اجناس باقيمانده يا قيمت فعلي آن را بپردازيد.
س 864: شخصي فوت نموده و هنگام حيات، خمسي را که بر ذمهاش بوده در دفتر خود يادداشت کرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر بعد از فوت وي همه افراد خانواده او به استثناي يکي از دخترانش از پرداخت خمس خودداري کرده و در ترکه متوفّي براي مخارج خود و ميت و غير آن، تصرف ميکنند، خواهشمنديم نظر خود را در رابطه با مسائل زير بيان فرمائيد:
- تصرف در اموال منقول و غيرمنقول متوفّي توسط داماد يا يکي از ورّاث او، چه حکمي دارد؟
- غذا خوردن داماد يا يکي از ورثه در خانه او چه حکمي دارد؟
- تصرفات قبلي اين افراد در اموال ميت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّي چه حکمي دارد؟
اگر ميّت وصيت کند که مقداري از دارائي او به عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه يقين پيدا کنند که وي مقداري خمس بدهکار است، تا وصيت ميت و يا خمسي را که بر عهده دارد از ما ترک او ادا نکنند، نميتوانند در ترکه او تصرف نمايند، و تصرفات آنان قبل از عمل به وصيت وي يا پرداخت دين او، نسبت به مقدار وصيت يادين در حکم غصب است و نسبت به تصرفات قبلي نيز ضامن هستند.
قرض، حقوق ماهيانه، بيمه، و بازنشستگي
س 865: آيا بر کارمنداني که گاهي مقداري مال از مخارج سالانه آنها زياد ميآيد، با توجه به اينکه بدهيهاي نقدي و قسطي دارند، خمس واجب است؟
اگر بدهي بر اثر قرض کردن در طول سال براي مخارج همان سال يا خريد بعضي از مايحتاج سال به صورت نسيه باشد، در صورتي که بخواهد دين خود را از منافع همان سال ادا نمايد، مقدار دين از باقيمانده درآمد آن سال استثنا ميشود، و در غير اين صورت، تمام درآمد باقيمانده خمس دارد.
س 866: آيا قرضي که براي حج تمتع گرفته ميشود بايد خمس آن داده شده باشد و بعد از پرداخت خمس، باقيمانده آن براي مخارج حج پرداخت شود؟
مالي که قرض گرفته ميشود، خمس ندارد.
س 867: من در خلال پنج سال مبلغي را به بنياد مسکن جهت گرفتن زميني به اميد تأمين مسکن پرداخت کردم، ولي تاکنون تصميمي براي واگذاري زمين گرفته نشده است، لذا تصميم دارم، آن مبالغ را از بنياد مسکن باز پس بگيرم، با توجه به اينکه قسمتي از آن را قرض گرفتهام و قسمتي را هم از فروش فرش خانهام و باقيمانده آن را هم از حقوق همسرم که معلّم است، تهيه کردهام، اميدوارم به دو سؤال ذيل پاسخ فرمائيد.
- اگر بتوانم مبلغ مزبور را پس بگيرم و آن را فقط براي تهيه مسکن (زمين يا خانه) مصرف کنم، آيا خمس به آن تعلق ميگيرد؟
- چه مقدار خمس به آن تعلق ميگيرد؟
در فرض مرقوم که پول از راه هديه يا قرض يا فروش لوازم زندگي تهيه شده، خمس آن واجب نيست.
س 868: چند سال پيش از بانک وام گرفته و آن را به مدت يک سال به حساب بانکيام واريز کردم، و بدون آنکه موفق به استفاده از آن وام شوم، هر ماه قسط آن را ميپردازم، آيا به اين وام، خمس تعلق ميگيرد؟
خمس آن مقدار از وام مزبور که اقساط آن را تا سر سال خمسي از منفعت کسب خود پرداخت کردهايد، واجب است.
س 869: اينجانب مبالغي به خاطر ساختمان منزل بدهکار هستم و اين بدهکاري تا دوازده سال طول خواهد کشيد، خواهشمندم مرا در رابطه با موضوع خمس راهنمائي فرمائيد که آيا اين بدهي از درآمد سال استثناء ميشود؟
اقساط بدهي ساخت مسکن و مانند آن را هر چند ميتوان از درآمد کسب همان سال پرداخت نمود، ولي در صورت عدم پرداخت، از در آمد آن سال استثنا نميشود، بلکه به باقيمانده درآمد سر سال خمسي، خمس تعلق ميگيرد.
س 870: کتابهايي که دانشجو از مال پدر خود يا از وامي که دانشگاه به دانشجويان ميدهد، ميخرد و منبع درآمدي هم ندارد، آيا خمس دارد؟ در صورتي که بداند پدر خمس پول کتابها را نداده، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟
کتابهايي که با پول وام و يا با پولي که پدر به او بخشيده، خريده شده است، خمس ندارد مگر آنکه يقين داشته باشد که عين پولي که پدر به او بخشيده، متعلق خمس است که در اين صورت پرداخت خمس آن واجب است.
س 871: اگر شخصي مبلغي را قرض بگيرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا کند، آيا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است يا قرض گيرنده؟
بر قرض گيرنده خمس مال قرضي واجب نيست، ولي قرض دهنده اگر مال قرضي را از درآمد ساليانه کارش و قبل از پرداخت خمس آن قرض داده است، در صورتي که بتواند تا آخر سال قرضش را از بدهکار بگيرد، واجب است که هنگام رسيدن سال خمسياش خمس آن را بپردازد، و اگر نتواند قرض خود را تإ؛هه پايان سال بگيرد، فعلا پرداخت خمس آن واجب نيست، ليکن هر وقت آن را وصول کرد بايد خمس آن را بدهد.
س 872: افراد بازنشسته که همچنان حقوق ماهيانه دريافت ميکنند، آيا بايد خمس حقوقي را که در طول سال دريافت ميکنند، بپردازند؟
مبالغي که از حقوق زمان اشتغال کسر نمودهاند و پس از بازنشستگي، ماهانه ميپردازند، درصورتي که از مخارج سال اضافه بيايد، پرداخت خمس آن واجباست.
س 873: اسيراني که به پدر و مادر آنان از طرف جمهوري اسلامي در طول مدت اسارت، حقوق ماهيانه پرداخت شده و در بانک پس انداز گشته است، آيا با توجه به اينکه آقايان اسراء اگر دسترسي به آن پول داشتند، آن را مصرف ميکردند، به مال مزبور خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
پول مذکور خمس ندارد.
س 874: من به شخصي مبلغي پول بدهکارم، اگر سر سال برسد وطلبکار قرض خود را مطالبه نکند و مقداري از درآمد سالانه که با آن ميتوانم قرض خود را ادا کنم، نزد من موجود باشد، آيا اين بدهي از درآمد سالانه استثناء ميشود يا خير؟
بدهي اعم از اينکه بر اثر قرض گرفتن باشد و يا بر اثر خريد نسيه لوازم خانگي، اگر به خاطر تأمين مخارج سالانه زندگي همان سال درآمد باشد اگر بخواهد پرداخت نمايد، از درآمد سال کسر ميشود، ولي اگر براي بدهيهاي سالهاي قبل باشد، هر چند مصرف در آمد سالانه براي پرداخت آن جايز است، ولي اگر تا پايان سال پرداخت نشود از درآمد سالانه استثنا نميشود.
س 875: آيا خمس بر کسي که مالي در حساب سالانهاش باقي مانده، و در حالي سال خمسي اش رسيده که بدهکار است، با توجه به اينکه چند سال براي پرداخت قرضش فرصت دارد، واجب است؟
بدهي پرداخت نشده چه بدون مدت باشد و چه مدت دار، از درآمد سالانه استثنا نميشود، مگر اين که براي تأمين هزينههاي سال درآمد باشد که از درآمد آن سال مقداري را که ميخواهد صرف بدهي خود کند، استثنا ميشود و به معادل آن از درآمد سالانه، خمس تعلق نميگيرد.
س 876: آيا به مالي که شرکتهاي بيمه بر اساس قرارداد براي جبران خسارت به بيمه شده پرداخت ميکنند، خمس تعلق ميگيرد؟
پولي که شرکتهاي بيمه به فرد بيمه شده پرداخت ميکنند، خمس ندارد.
س 877: در سال گذشته مبلغي را قرض گرفته و با آن زميني خريدم به اين اميد که افزايش قيمت پيدا کند و بعد از فروش آن و خانه مسکوني فعلي ام، مشکل مسکن خود را در آينده حل کنم، اکنون سال خمسي من فرا رسيده، سؤال من اين است که آيا ميتوانم آن بدهي را از منفعت کسب سال گذشتهام که خمس به آن تعلق گرفته، استثنا کنم يا خير؟با فرض اين که قرض مزبور جهت خريد زمين براي فروش آن در آينده بوده است، از منفعت کسب سالي که در آن قرض گرفته ايد، استثناء نميشود، و پرداخت خمس درآمد سالانه کسب که از مخارج آن سال زياد آمده، واجب است.
س 878: من از بانک مقداري وام گرفتم که وقت پرداخت آن بعد از تاريخ سال خمسيام فرا ميرسد و ميترسم که اگر آن مبلغ را امسال نپردازم، سال آينده قادر به اداي آن نباشم، تکليف من هنگام رسيدن سال خمسي ام در رابطه با پرداخت خمس چيست؟
اگر درآمد سال را پيش از پايان آن در پرداخت قرض خود مصرف کنيد و قرض هم براي افزايش سرمايه نباشد، خمس ندارد، ولي اگر قرض براي افزايش سرمايه باشد و يا قصد پس انداز درآمد سالانه را داشته باشيد، پرداخت خمس آن بر شما واجب است.
س 879: معمول است که براي اجاره خانه مقداري پولِ پيش پرداخت ميکنند، اگر اين پول از منابع کسب باشد، و چند سال در نزد صاحب خانه بماند آيا پس از دريافت بلافاصله بايد خمس آن پرداخت شود و در صورتي که بخواهد با همان پول در جاي ديگر منزل اجاره کند، چطور؟
مادامي که به اين پول براي اجاره منزل نياز دارد خمس ندارد.
فروش خانه، وسائل نقليه و زمين
س 880: آيا به خانهاي که قبلا با مالي که خمس آن داده نشده، ساخته شده، خمس تعلق ميگيرد؟ بر فرض وجوب پرداخت خمس، آيا خمس بر اساس قيمت فعلي محاسبه ميشود يا قيمت زمان ساخت آن؟
اگر خانه از درآمد بين سال براي زندگي و سکونت ساخته شده و پس از سکونت در آن به فروش رفته است، پول فروش آن خمس ندارد، ولي اگر از درآمدي که سال بر آن گذشته، ساخته شده است، خمس پولي که در ساخت آن هزينه شده، بايد پرداخت شود.
س 881: مدتي قبل آپارتمان مسکوني خود را فروختم. اين معامله هم زمان با رسيدن سال خمسي من بود و چون خود را موظف به اداي حقوق شرعي ميدانم، بر اثر شرايط خاص زندگيام در اين رابطه با مشکل مواجه شدهام، اميدوارم مرا در اين رابطه راهنمائي فرمائيد.
اگر خانه مسکوني فروخته شده را با پولي که خمس نداشته و يا با درآمد بين سال خريدهايد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.
س 882: خانه نيمه سازي در يکي از شهرها دارم که به علت سکونت در ساختمانهاي دولتي نيازي به آن ندارم، لذا قصد دارم آن را فروخته و با پول آن ماشيني براي استفاده شخصي بخرم، آيا به پول آن خمس تعلق ميگيرد؟
اگر خانهمزبور را از درآمدسالانهو در بينسالبه قصدسکونتدر آن ساختهيا خريدهايد، و در همان سال آن را فروختهايد پول فروش آن اگر درهمان سال فروش در مؤونه زندگيمصرف شود، خمس ندارد، و همچنين اگر بعد از سکونت در آن، درسال بعد آن را فروخته باشيد، پول فروش آن خمس ندارد.
س 883: تعدادي درب پروفيلي براي خانه مسکونيام خريداري کردم، ولي بعد از دو سال به علت عدم تمايل به استفاده، آنها را فروخته و پولش را به حساب شرکت آلومينيوم واريز کردم تا به جاي دربهاي قبلي، به همان قيمت براي من دربهاي آلومينيومي بسازد، آيا به آن پول خمس تعلق ميگيرد؟
در فرض مرقوم، پول فروش آن خمس ندارد.
س 884: مبلغ صد هزار تومان به مؤسسهاي پرداخت نمودم تا در آينده زمين مسکوني به من تحويل دهد و الآن يک سال از آن ميگذرد و از طرفي قسمتي از آن پول مال خودم است و قسمت ديگر را قرض کرده و مقداري از قرض را هم پرداختهام، آيا به آن خمس تعلق ميگيرد؟ مقدار آن چقدر است؟
اگر گرفتن زمين براي ساخت مسکن مورد نياز متوقف بر پيش پرداخت مقداري از پول آن باشد، مبلغ پرداخت شده خمس ندارد، حتي اگر از درآمد کسب شما باشد.
س 885: اگر شخصي خانه خود را فروخته و پول آن را براي استفاده از سود آن در بانک بگذارد و سپس سال خمسي اش فرا برسد، چه حکمي دارد؟ و اگر اين پول را براي خريد خانه ، پس انداز نمايد، چه حکمي دارد؟
اگر خانه را از درآمد سالانه شغلي و در اثناي همان سال براي سکونت و به حساب مخارج سالانه، ساخته يا خريده و بعد آن را فروخته باشد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.
س 886: آيا به اموالي که به تدريج براي خريد خانه يا ساير مايحتاج زندگي پس انداز ميشود، خمس تعلق ميگيرد؟
اگر خريد مايحتاج زندگي برحسب وضع مالي شخص متوقف بر پس انداز درآمد سال باشد، و بنا دارد پس اندازها را در آينده نزديک مثلا دو سه ماه ديگر، صرف خريد مايحتاج زندگي نمايد، خمس ندارد.
س 887: چند سال پيش ماشيني خريدم که در حال حاضر فروش آن به چندين برابر قيمت ممکن است، با توجه به اينکه پول خريد آن، مخمس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قيمت فعلي آن، ميخواهم خانهاي براي سکونت بخرم، آيا به مجرد دريافت پول، همه آن خمس دارد يا فقط به پولي که با آن ماشين را خريدهام، خمس تعلق ميگيرد و مقدار باقيمانده که همان مقدار افزايش قيمت ماشين است، جزء درآمد سال فروش ماشين محسوب ميشود که اگر تا پايان سال فروش در مخارج زندگي مصرف نشود، خمس به آن تعلّق ميگيرد؟ر
اگر ماشين جزء مؤونه شما باشدو آنرا از درآمدبين سال جهت استفاده شخصي زندگي خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد. ولي اگر ماشين را براي کار کردن خريدهايد، در صورتي که با مال قرضي يا نسيه خريده باشيد، فقط خمس مالي که براي اداي دين صرف کردهايد، واجباست، و اگر آنرا با عين درآمدي که خمس به آن تعلق گرفته ولي پرداخت نشده، خريدهايد، بايد خمس تمام پول فروش آنرا بپردازيد.
س 888: من مالک خانه بسيار محقري هستم، و به عللي تصميم به خريد خانه ديگري گرفتم، ولي به علت بدهي مجبور به فروش ماشيني که از آن استفاده ميکردم و گرفتن مبلغي وام از بانک استان و صندوق قرض الحسنه شهرمان شدم تا بتوانم پول خانه را بپردازم، با توجه به اينکه ماشين را قبل از تاريخ سال خمسي ام فروخته و پول آن را براي پرداخت مقداري از بدهي هايم مصرف کردهام، آيا به پول حاصل از فروش ماشين خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
در فرض سؤال، پول حاصل از فروش ماشين خمس ندارد.
س 889: خانه، ماشين و لوازم مورد نياز انسان يا خانواده او که از درآمد سال خريده شده است، اگر در اثر ضرورت و يا به منظور تبديل به جنس بهتر فروخته شود، از جهت خمس چه حکمي دارد؟پول حاصل از فروش چيزي که از مؤونه بوده، خمس ندارد.
س 890: اگر خانه يا ماشين يا غير آنها از احتياجات زندگي با پولي که خمس آن پرداخت شده، جهت استفاده شخصي نه به قصد استفاده از آنها براي فروش يا تجارت خريداري شده و سپس به علتي فروخته شود، آيا به اضافه قيمت آنها که بر اثر افزايش قيمت بازار بوده، خمس تعلق ميگيرد؟
سود حاصل از افزايش قيمت در فرض سؤال، خمس ندارد.
گنج، غنيمت و مال حلال مخلوط به حرام
س 891: نظر حضرتعالي درباره گنجي که افراد در زميني که مالک آن هستند، پيدا ميکنند، چيست؟
ميزان در اين گونه امور مقررات نظام جمهوري اسلامي است.
س 892: اگر مقداري سکه نقره که تاريخ آن به حدود صد سال پيش بر ميگردد، از زير خاک ساختمان ملکي شخصي پيدا شود، آيا اين سکهها متعلق به مالک فعلي آن ساختمان مانند وارث قانوني يا خريدار است يا خير؟حکم گنج را دارد که قبلا بيان شد.
س 893: شبهه زير براي ما مطرح شده است:
با توجه به اينکه خمس معادن استخراج شده در اين زمان نيز واجب است، زيرا وجوب خمس معادن نزد فقهاي گرانقدر از احکام مسلم است، حکم معادني که دولت آن را استخراج ميکند با التفات به اينکه مجرد اقدام دولت به انفاق آن ميان مسلمانان بلاد اسلامي مانع از وجوب خمس نيست چيست؟ زيرا استخراج معادن يا توسط حکومت بالاصالة صورت ميگيرد و آن را به مصرف ملت ميرساند، در اين حالت دولت مانند شخصي است که اقدام به استخراج معادن نموده و سپس آنها را به شخص ديگري ميبخشد يا هديه ميدهد و يا بر او تصدق ميکند، در هر صورت اطلاق ادله خمس شامل اين فرض نيز ميشود زيرا دليلي بر تقييد وجود ندارد، و يا اينکه حکومت به وکالت از ملت، معادن را استخراج ميکند که در اين صورت در واقع استخراج کننده خود ملت است، در اين فرض پرداخت خمس بر موکل واجب است، و يا اينکه حکومت با ولايت بر ملت، معادن را استخراج مينمايد که در اين حالت استخراج کننده يا خود ولي است يا اينکه مانند نيابت است که بر اساس آن در واقع مولي عليه استخراج کننده است، به هر حال دليلي بر خروج معادن از عمومات خمس نداريم، همانگونه که خود معدن اگر به حد نصاب برسد، متعلق خمس است و مثل ساير درآمدهاي شغلي نيست که با مصرف کردن يا هبه آن، جزء مؤونه سال محسوب گردد و از وجوب خمس استثنا شود، نظر حضرتعالي درباره اين مسأله مهم چيست؟
از شرائط وجوب خمس در معادن اين است که شخص يا اشخاصي با مشارکت با يکديگر آن را استخراج کنند، مشروط بر اينکه سهم هر يک به حد نصاب برسد و آنچه استخراج شده، ملک آنها شود، و معادني که دولت استخراج ميکند، نظر به اينکه ملک خاص شخص يا اشخاص نيست، بلکه ملک جهت است لذا شرط وجوب خمس را دارا نيست و در نتيجه جائي براي وجوب خمس بر دولت و حکومت باقي نميماند، و اين استثنائي بر وجوب خمس در معدن نيست. بله، معادني که توسط شخص خاصي يا با مشارکت اشخاص با يکديگر استخراج ميشود، خمس در آن واجب است، مشروط بر اينکه آنچه آن شخص استخراج کرده و يا سهم هر يک از اشخاصي که با مشارکت با يکديگر اقدام به استخراج کردهاند، بعد از کم کردن هزينههاي استخراج و تصفيه، به مقدار بيست دينار طلا يا دويست درهم نقره يا معادل قيمت يکي از آن دو باشد.
س 894: اگر مال حرامي با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حکمي دارد و چگونه حلال ميشود و در صورت علم به حرمت يا عدم علم به آن وظيفه انسان چيست؟
اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد، ولي مقدار دقيق آن را نميداند و صاحب آن را هم نميشناسد، راه حلال کردن آنها اين است که خمس آن را بپردازد، ولي اگر شک در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چيزي بر عهده او نيست.
س 895: قبل از رسيدن سر سال خمسي ام، مبلغي پول به شخصي قرض دادم، آن فرد قصد داشت آن پول را به کار بيندازد و سود آن بين ما بالمناصفه تقسيم شود، با توجه به اينکه آن مال در حال حاضر در دست من نيست و خمس آن را هم نپرداختهام، نظر حضرتعالي در اين باره چيست؟
اگر آن مال را قرض دادهايد و سر سال خمسي قابل وصول نيست، فعلا خمس آن بر شما واجب نيست، بلکه هنگامي واجب ميشود که آن را دريافت کنيد، ولي در اين صورت شما حقي در سود حاصل از کار قرض گيرنده نداريد، و اگر چيزي از او مطالبه نمائيد، ربا و حرام است، و اگر آن مال را به عنوان سرمايه مضاربه به او دادهايد، بر اساس قرارداد، در سود آن شريک هستيد و واجب است که خمس سرمايه را بپردازيد.
س 896: من در بانک کار ميکنم، براي شروع به کار از روي اجبار مبلغ پانصد هزار تومان را در بانک به وديعه گذاشتم، اين مبلغ به اسم خودم و در يک حساب بلند مدت است که هر ماه سود آن به من پرداخت ميشود، آيا پرداخت خمس اين مال که درحساب بانکي گذاشته شده واجب است؟ قابل ذکر است که اين پول به مدت چهار سال است که در بانک گذاشته شده است.
اگر پس گرفتن اين مبلغ در حال حاضر ممکن نيست تا آن را پس نگرفتهايد، خمس آن واجب نيست. ولي سود سالانه آن در زائد بر مؤونه سال خمس دارد.
س 897: روشي براي سپرده گذاري اموال در بانکها وجود دارد که براساس آن هيچگاه پول به دست استفاده کننده نميرسد، ولي به حساب او در بانک طبق شماره معيني واريز ميشود، آيا به اين اموال خمس تعلق ميگيرد يا خير؟
اگر مالي را که نزد بانک به وديعه گذاشتهايد از منافع کسب شما باشد و هنگام رسيدن سال خمسي گرفتن آن مبلغ از بانک براي شما ممکن باشد، واجب است خمس آن در سر سال خمسي، پرداخت شود.
س 898: آيا خمس مالي که مستأجر به عنوان رهن به مؤجر ميدهد، بر عهده مستأجر است يا مؤجر؟
اگر از منفعت کسب مستأجر باشد، بر او واجب است که بعد از گرفتن آن از مؤجر، خمس آن را بپردازد، مگر آنکه براي اجاره در جاي ديگر به آن نياز داشته باشد که در اين صورت پس از رفع نياز، بايد خمس آن را بپردازد، و خمس آن بر عهده مؤجر که آن مال را به عنوان قرض ميگيرد، واجب نيست.
س 899: حقوق ماهيانه کارمندان که پرداخت آن توسط دولت چند سال به تأخير افتاده، آيا هنگام دريافت، جزء درآمدهاي همان سال (سال دريافت) محسوب ميشود و محاسبه خمس آن در سر سال خمسي واجب است يا اينکه به اين مال اصلا خمس تعلق نميگيرد؟
حقوق معوقه از درآمدهاي سال دريافت آن محسوب ميشود و در مقدار زائد بر مخارج آن سال، خمس واجب است.
مؤونه
س 900: شخصي داراي کتابخانهاي شخصي است که مدتي از آن کتابها استفاده مينموده است، فعلا چند سال است که از آن استفاده نميکند، ولي احتمال ميدهد که در آينده از آن بهره ببرد، آيا در مدتي که از کتابها استفاده نميکند، به آن خمس تعلّق ميگيرد؟ و آيا در تعلّق خمس، فرقي بين اينکه خودش خريده باشد يا پدرش، وجود دارد؟
اگر کتابها در زمان خريد آن مورد نياز او براي مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفي او باشد، خمس ندارد، حتي اگر پس از سال اول از آن استفاده نکند. همچنين اگر کتابها به او ارث رسيده و يا از طرف پدر و مادر و يا ديگران به او هديه شده باشد، خمس به آن تعلّق نميگيرد.
س 901: آيا به طلائي که شوهر براي همسرش ميخرد، خمس تعلّق ميگيرد؟
اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب ميشود و خمس ندارد.
س 902: آيا به پولي که براي خريد کتاب از نمايشگاه بينالمللي کتاب در تهران قبل از تحويل آن پرداخت شده، ولي هنوز کتابها ارسال نشده است، خمس تعلّق ميگيرد؟
اگر کتابهاي مزبور، مورد نياز و به مقدار متناسب با شأن عرفي شخص بوده و تهيه آن متوقف بر پيش پرداخت قيمت آن باشد، خمس ندارد.
س 903: اگر فردي زمين دومي که مناسب شأن او و مورد نياز جهت ساختمان مسکن براي عائله اوست داشته باشد، ولي در طول سال خمسي قدرت ساخت آن را ندارد و يا در يک سال نميتواند آن را تکميل کند، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟
در عدم وجوب خمس، در زميني که براي ساخت مسکن بدان نياز دارد، فرقي بين اينکه يک قطعه باشد يا چند قطعه، و يا يک مسکن باشد يا چند مسکن، وجود ندارد، بلکه ملاک، صدق عنوان نياز به آن به مقتضاي موقعيت و شأن عرفي وي و همچنين وضع مالي او براي ساخت تدريجي آن است.
س 904: يک سرويس ظروف منزل وجود دارد، آيا استفاده از بعضي از آنها براي عدم تعلّق خمس به آن کافي است؟
معيار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان نياز به آن مطابق با شأن عرفي مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.
س 905: اگر فرش و ظرفها اتفاقا در طول سال مورد استفاده قرار نگيرد، ولي براي استفاده ميهمان به آنها نياز باشد، آيا خمس در آنها واجب است؟
در فرض سؤال خمس در آنها واجب نيست.
س 906: با توجه به فتواي امام خميني �قدس سره� در مسأله جهيزيه عروس که دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر ميبرد، اگر در منطقهاي رسم براين باشد که خانواده داماد اقدام به تهيه و تأمين اثاثيه و لوازم خانه کنند و به مرور زمان و به تدريج به تهيه آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، چه حکمي دارد؟
اگر تهيه اساس و لوازم زندگي براي آينده، عرفا جزء مؤونه محسوب شود، خمس ندارد.
س 907: آيا استفاده از يک جلد از دوره کتابي که از چندين جلد تشکيل شده (مانند وسائل الشيعه) باعث ساقط شدن خمس تمام آندوره ميشود يا اينکه بايد از هر جلد کتاب يک صفحه خوانده شود؟
اگر مجموع آن دوره مورد نياز باشد و يا خريد جلدي که به آن احتياج است متوقف بر خريد دوره کامل آن باشد، خمس ندارد، در غير اين صورت بايد خمس مجلّداتي که الآن مورد نياز نيست، پرداخت شود، و مجرد خواندن يک صفحه از هر جلد کتاب، براي ساقط شدن خمس کافي نيست.
س 908: داروهايي که از درآمد وسط سال خريده شده و پول آن توسط سازمان تأمين اجتماعي پرداخت ميشود، اگر بدون فاسد شدن تا سر سال خمسي باقي بماند، خمس به آن تعلّق ميگيرد يا خير؟
اگر خريد داروها جهت استفاده از آن در مواقع نياز باشد و در معرض احتياج هم باشد، خمس ندارد.
س 909: شخصي خانهاي براي سکونت ندارد و براي خريد مسکن يا تهيه مايحتاج زندگي، مالي را پسانداز کرده است، آيا اين مبلغ خمس دارد؟
مال پس انداز شده از منفعت کسب اگر براي تأمين هزينه هاي زندگي باشد، سر سال خمسي، خمس دارد مگر اين که پس انداز براي تهيّه لوازم ضروري زندگي و يا تأمين هزينه هاي لازم باشد که در اين صورت اگر بعد از سال خمسي در آينده نزديک (مثلا دو سه ماه پس از سال خمسي) در راههاي مذکور مصرف شود، خمس ندارد.
س 910: همسر من قالي ميبافد که سرمايه آن متعلّق به خود ماست و براي تهيه آن قرض گرفتهايم، در حال حاضر قسمتي از فرش بافته شده است و از آنجا که سال خمسي من به پايان رسيده، آيا پس از تمام شدن فرش و فروش آن براي تهيه احتياجات خانه، به مقدار بافته شده خمس تعلق ميگيرد يا خير؟ سرمايه ما از جهت خمس چه وضعيتي دارد؟
پس از استثناي سرمايه که قرض است از قيمت فروش قالي، باقيمانده جزء سود سال فروش محسوب ميشود، بنابراين اگر در سالي که بافت قالي تمام و فروخته شده، در مخارج زندگي مصرف شود، خمس ندارد.
س 911: تمام دارائي من ساختمان سه طبقهاي است که هر طبقه آن دو اتاق دارد. در يک طبقه من زندگي ميکنم و در دو طبقه ديگر فرزندانم سکونت دارند، آيا به اين خانه در حال حيات من خمس تعلّق ميگيرد يا اينکه بعد از وفات من خمس دارد تا به ورثهام وصيت کنم که بعد از مردنم خمس آن را بپردازند؟
ساختمان مورد سؤال خمس ندارد، البته کسي که حساب سال نداشتهاست بايد بهنحوي مصالحهنمايد.س 912: خمس لوازم منزل چگونه محاسبه ميشود؟
لوازمي که با استفاده از آنها عين آن باقي ميماند مثل فرش و غير آن، خمس ندارد. ولي از نيازهاي مصرفي روزمره مانند برنج و روغن و غير آنها، آنچه اضافه بيايد و تا سر سال خمسي باقي بماند، خمس دارد.
س 913: شخصي خانه ملکي براي سکونت ندارد، لذا زميني خريده تا در آن خانهاي براي خودش بسازد، ولي چون پول کافي براي ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آيا خمس آن واجب است؟ بر فرض وجوب، آيا خمس پول خريد را بايد بپردازد يا قيمت فعلي زمين را؟
اگر زمين را از منفعت کسب سال، براي ساخت مسکن مورد نياز، خريده باشد، خمس ندارد.
س 914: در سؤال قبلي، اگر آن شخص شروع به ساختن خانه کند، ولي قبل از اتمام آن، سال خمسي برسد، آيا خمس آنچه در مصالح ساختمان مصرف کرده، واجب است؟
در فرض سؤال، خمس ندارد.
س 915: اگر شخصي براي آينده فرزندانش، با اينکه خودش در طبقه اول زندگي ميکند، اقدام به ساختن طبقه دوم کند، آيا با وجود عدم نياز به آن تا چند سال ديگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج کرده، واجب است؟
اگر ساختن طبقه دوم براي آينده فرزندانش در حال حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفي وي محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد و در صورتي که اين چنين نباشد و در حال حاضر هم، نه خودش و نه فرزندانش به آن نياز ندارند، پرداخت خمس آن واجب است.
س 916: شما ميفرماييد آنچه از مخارج سال محسوب ميشود، خمس ندارد، پس شخصي که خانهاي براي سکونت ندارد، ولي مالک قطعه زميني است که يک سال يا بيشتر بر آن گذشته و او نميتواند آن را بسازد، پس چرا اين از مخارج او محسوب نميشود؟ اميدواريم توضيح بفرماييد.
اگر زمين را براي ساخت مسکن مورد نياز، در آن، از درآمد بين سال خريده باشد، جزء مخارج کنوني وي محسوب ميشود و خمس آن واجب نيست، ولي اگر آن را از درآمد سال به قصد فروش و مصرف پول آن براي ساخت خانه خريده باشد، پرداخت خمس آن واجباست.
س 917: سر سال خمسي من اول شهريور است، معمولا امتحانات دانشگاهها و مدارس در ارديبهشت و خرداد برگزار ميشود و بعد از شش ماه، اجرت اضافهکاري ما در ايام امتحانات پرداخت ميشود، خواهشمندم توضيح فرماييد که اگر اجرت کاري را که قبل از پايان سال خمسي انجام دادهام، بعد از پايان سال دريافت کنم، آيا خمس به آن تعلق ميگيرد؟
حقوق معوّقه جزئي از درآمدهاي سال دريافت آن محسوب ميشود نه سال اضافه کاري، و اگر در هزينههاي سال دريافت مصرف شود، خمس ندارد.
س 918: گاهي لوازم منزل مثل يخچال به قيمتي کمتر از قيمت بازار به ما فروخته ميشود، اين لوازم در آينده يعني پس از ازدواج مورد نياز ماست، با توجه به اينکه بعد از ازدواج بايد آنها را به چند برابر قيمت فعلي تهيه کنيم، آيا به آنها که در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلق ميگيرد؟
اگر آنها را با منفعت کسب سال براي استفاده در آينده خريدهايد و در سال خريد مورد نياز شما نبوده، بايد خمس قيمت عادلانه آن را در سر سال خمسي بپردازيد، مگر آنکه به علت عدم توانايي از تهيه يک باره آن هنگام نياز، ناگزير از تهيه تدريجي و نگهداري آن براي زمان احتياج باشيد، و مقدار آن هم به اندازه شأن عرفي شما باشد، که در اين صورت جزء مؤونه محسوب ميشود و خمس ندارد.
س 919: مبالغي را که انسان براي امور خيريه مانند کمک به مدارس، آسيبديدگان از سيل و ملت فلسطين و بوسني، انفاق ميکند، آيا از مؤونه سال محسوب ميشود و خمس ندارد؟
اين چنين انفاقها از مخارج سال انفاق محسوب ميشود و خمس ندارد.
س 920: مبلغي را در سال گذشته براي خريد فرش پسانداز کرديم و در اواخر آن سال به چند فرش فروشي براي خريد آن مراجعه نموديم تا اينکه قرار شد يکي از آنان فرش مناسب با ذوق و سليقه ما را فراهم کند، اين کار تا ماه دوم سال جديد طول کشيد، با توجه به اينکه سر سال خمسي من ابتداي سال هجري شمسي است، آيا به آن مبلغ خمس تعلق ميگيرد؟
مبلغ مذکور و فرش تهيه شده در فرض سؤال خمس ندارد.
س 921: تعدادي از اشخاص اقدام به تأسيس مدرسه خصوصي (غيرانتفاعي) کردهاند و بعد از استفاده از سرمايه کمي که اعضا داشتند، هيئت مؤسسّ تصميم گرفت براي تأمين مخارج آن از بانک وام بگيرد و همچنين مقرر نمود که براي تکميل سرمايه و پرداخت اقساط بانک، هريک از اعضا مبلغي را به طور ماهيانه بپردازد. اين مؤسسه هنوز به مرحله سوددهي نرسيده است، آيا به مبلغي که اعضا ماهيانه ميپردازند، خمس تعلق ميگيرد؟ آيا مجموع سرمايه که همان قيمت مؤسسه است، خمس دارد؟
بر هر يک از اعضا واجب است خمس سهم ماهانه خود را که به عنوان سرمايه شرکت ميپردازند، و همچنين خمس آنچه را که در ابتدا به عنوان سهم مشارکت در تأسيس مدرسه دادهاند، پرداخت نمايند، و پس از آنکه هر يک از اعضا خمس سهم خود از سرمايه شرکت را پرداخت نمود، ديگر مجموع سرمايه دوباره خمس ندارد.
س 922: جايي که در آن کار ميکنم، چند سال است مبلغي به من بدهکار است که تاکنون آن را نپرداخته است، آيا به اين مبلغ به مجرّد دريافت آن خمس تعلق ميگيرد يا اينکه بايد يک سال بر آن بگذرد؟
مبالغي که طلب داريد اگر بابت اجرت کار باشد و سر سال خمسي قابل دريافت نباشد، جزء درآمد سالِ دريافت آن محسوب ميشود، که اگر در همان سالِ دريافت در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد.
س 923: آيا ملاک عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از آن در طول سال است يا اينکه نياز به آن در طي سال کافي است، هر چند موردي براي استفاده از آن پيش نيايد؟
ملاک در امثال لباس و فرش و مانند آن از چيزهايي که هنگام استفاده، عين آنها باقي ميماند، نياز به آنها است. ولي معيار در احتياجات مصرفي روزانه زندگي مانند برنج و روغن و غيره، مصرف است که هر چه از مصرف سالانه آنها زياد بيايد، خمس دارد.
س 924: شخصي براي آسايش و رفع نيازهاي خانوادهاش اقدام به خريد ماشيني با مال غير مخمّس و سودي که در وسط سال به دست آمده، نموده است، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ در صورتي که ماشين را براي انجام امور مربوط به کارش و يا به هر دو منظور خريده باشد، چه حکمي دارد؟
ماشين اگر براي انجام امور مربوط به کار و کسب او باشد، حکم ابزار کار را در وجوب خمس دارد، ولي اگر براي رفع نيازهاي زندگي و جزء احتياجات مناسب با شأن عرفي او باشد، خمس ندارد. البته اگر به پول خريد آن خمس تعلق گرفته بايد پرداخت شود.دست گردان، مصالحه و مخلوط شدن خمس با غير آن
س 925: افرادي هستند که خمس بر آنها واجب است، ولي تاکنون آن را نپرداختهاند و در حال حاضر هم توانايي پرداخت آن را ندارند و يا بر آنها بسيار دشوار است، حکم آنان در اين باره چيست؟
مجرد عدم توانائي يا دشواري پرداخت خمس موجب برائت ذمه و سقوط تکليف نيست، بلکه اداي آن تا حد امکان واجب است، چنين افرادي ميتوانند با دست گردانِ مبالغ بدهي خود با ولي امر خمس يا وکيل او، آن را به تدريج برحسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.
س 926: خانهاي دارم که داراي وام قسطبندي شده است و مالک محلي تجاري هستم که در آن کاسبي ميکنم و براي عمل به وظيفه شرعيام، سال خمسي براي خود تعيين کردهام، اميدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه معاف کنيد. ولي توان پرداخت خمس محل تجاري را به صورت قسطي دارم؟
خانه مسکوني شما در فرض سؤالکه نسيه خريداري شده خمس ندارد، ولي پرداخت خمس محل تجاريتان واجب است، هرچند به تدريج بعد از دست گردان با يکي از وکلاي مجاز ما باشد.
س 927: شخصي در خارج به سر ميبرد که خمس اموالش را نميپرداخته است و خانهاي با مال غير مخمّس خريده که در حال حاضر مال کافي براي اداي خمس آن ندارد، ولي هرسال مقداري بيشتر از خمس به جاي خمسي که بدهکار است ميپردازد، آيا اين کار او صحيح است يا خير؟
در فرض سؤال بايد خمسي را که برعهده دارد، دست گردان کند تا بعدا آن را به تدريج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به يکي از وکلاي ما مراجعه نمايد.
س 928: شخصي چندين سال است که خمس درآمد سالانه خود را نميپرداخته، و فعلا نميداند چه مقدار بدهي از اين بابت دارد، او در حال حاضر چگونه ميتواند خود را از خمس بريالذمّه نمايد؟
واجب است تمام اموالي را که خمس به آنها تعلق گرفته، حساب کند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشکوک بايد با ولي امر خمس يا وکيل او مصالحه نمايد.
س 929: من جواني هستم که با خانوادهام زندگي ميکنم، پدرم خمس و زکاتش را نميپردازد، حتي خانهاي را با مال ربوي ساخته است و حرام بودن غذائي که در خانه ميخورم، آشکار است. با توجه به اينکه نميتوانم از خانوادهام جدا شوم، اميدوارم تکليف مرا در اين باره بيان فرمائيد؟
بر فرض که يقين داشته باشيد که اموال پدرتان مخلوط با رباست و يا او خمس و زکات خود رإ؛ئئ نميپردازد، لازمهاش يقين به حرمت چيزي که او مصرف ميکند و يا اموال وي که شما در آن تصرف ميکنيد، نيست، و تا يقين به حرمت اين اموال پيدا نکردهايد، استفاده از آن براي شما اشکال ندارد. البته، اگر يقين به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف ميکنيد، داشته باشيد، استفاده از آن براي شما جايز نيست مگر آنکه جدايي از خانواده و قطع رابطه با آنان براي شما، حرجي باشد که در اين صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشکال ندارد، ولي ضامن خمس، زکات و مال ديگران که در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستيد.
س 930: من اطمينان دارم که پدرم خمس و زکاتش را نميپردازد، و وقتي به او تذکر ميدهم، در پاسخ ميگويد که ما مستحق هستيم و خمس و زکاتي بر ما واجب نيست، حکم اين مسأله چيست؟
اگر پدرتان مالي که خمس و زکات به آن تعلق بگيرد، نداشته باشد، خمس و زکات بر او واجب نيست و تحقيق در اين زمينه بر شما لازم نيست.
س 931: ما با اشخاصي معامله ميکنيم که خمس نميدهند و حساب سال هم ندارند، با آنان خريد و فروش داريم و به ديدن آنان رفته و با آنان غذا ميخوريم، اين مسأله چه حکمي دارد؟
اگر يقين به وجود خمس در اموالي داريد که از طريق خريد و فروش از آنان گرفتهايد و يا هنگام رفتن نزد آنان، مصرف ميکنيد، معامله در مقدار خمس موجود در اموالي که از طريق خريد و فروش از آنان ميگيريد، فضولي است و احتياج به اجازه ولي امر خمس يا وکيل او دارد، و تصرف در اموال ايشان براي شما جايز نيست مگر اينکه ترک معاشرت و خودداري از خوردن غذاي آنان و تصرف در اموالشان براي شما حرجي باشد که در اين صورت تصرف جايز است، ولي ضامن خمس اموالي که در آنها تصرف ميکنيد، هستيد.
س 932: اگر شخصي مالي را که خمس آن داده نشده، به مسجد ببخشد، آيا گرفتن آن مال از او جايز است؟اگر يقين به وجود خمس در آن مال دارند، گرفتن آن جايز نيست و در صورت دريافت آن، بايد نسبت به خمس آن، به ولي امر خمس يا وکيل او مراجعه نمايند.
س 933: معاشرت با مسلماناني که به امور ديني بخصوص نماز و خمس پايبند نيستند، چه حکمي دارد؟ آيا غذاخوردن در خانههاي آنان اشکال دارد؟ در صورت اشکال داشتن، کسي که چندين بار اين کار را انجام داده، چه حکمي دارد؟
اگر معاشرت با آنان مستلزم تأييد ايشان در عدم التزام به امور ديني نباشد، اشکال ندارد، مگر آنکه ترک معاشرت با آنان مؤثر در اهتمام ايشان به امور ديني باشد که در اين صورت واجب است که معاشرت به طور موقت از باب نهي از منکر ترک شود، ولي استفاده از اموال آنان از قبيل غذا و مانند آن، تا يقين به تعلق خمس به آن نداشته باشيد، اشکال ندارد.
س 934: يکي از دوستانم مرا زياد به صرف غذا دعوت ميکند، به تازگي متوجه شدهام که شوهر او خمس نميدهد، آيا خوردن غذاي کسي که خمس نميدهد، براي من جايز است؟
تا علم به تعلّق خمس به غذايي که در اختيار شما قرار داده ميشود، نداريد، خوردن آن اشکال ندارد.
س 935: فردي براي اولين بار ميخواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه مسکوني که نميداند با چه مالي آن را خريده، چه حکمي دارد؟ در صورتي که بداند آن را با مالي که چند سال پسانداز شده، خريده است، حکم آن چيست؟خانه مسکوني يا ساير لوازم زندگي را اگر احتمال ميدهد که با مالي که شرعا متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزي از بابت خمس آن بر او نيست، ولي اگر يقين دارد که آن را با درآمد کسب خود خريده است، ليکن نميداند که آيا درآمد کسب را در بين سال صرف خريد آن کرده است يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، بايد با يکي از وکلاي ما مصالحه نمايد و اگر يقين دارد خانه را از درآمد کسبي که چند سال پس انداز کرده است پيش از پرداخت خمس آن خريده است، بايد خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد.
س 936: عالمي در يکي از شهرها مبلغي را به عنوان خمس دريافت کرده، ولي براي او انتقال عين آن مال به شما يا دفترتان مشکل است، آيا ميتواند آن را از طريق بانک حواله کند؟ با توجه به اينکه مالي که از بانک گرفته ميشود عين مالي که در آن شهر به بانک پرداخت شده، نيست؟
تحويل خمس و ساير حقوق شرعي از طريق بانک اشکال ندارد.
س 937: اگر زميني را با مال غير مخمّس بخرم، آيا نماز خواندن در آن زمين جايز است يإ؛ؤؤ خير؟
اگر زمين با عين مال غير مخمّس خريده شده باشد، معامله به مقدار خمس، فضولي است و متوقف بر اجازه ولي امر خمس است و تا آن را اجازه و تنفيذ نکند، نماز خواندن در آن جايز نيست.
س 938: اگر مشتري بداند که به عين مالي که خريده، خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آيا تصرف در آن کالا براي او جايز است؟
با فرض وجود خمس در کالا، معامله به مقدار خمس فضولي و متوقف بر اجازه ولي امر خمس است.
س 939: اگر صاحب مغازهاي نداند که مشتري که با او معامله ميکند، خمس مالش را پرداخته است يا خير، آيا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟
تا زماني که علم به وجود خمس در پولي که مشتري به او ميپردازد، نداشته باشد، چيزي برعهده او نيست و وظيفهاي هم نسبت به فحص ندارد.
س 940: اگر مثلا چهار نفر با هم صد هزار تومان به عنوان شراکت براي به کارگيري در يک کار توليدي سرمايهگذاري کنند و يکي از آنها خمس ندهد، آيا شراکت با او صحيح است يا خير؟ و آيا ديگر شريکان ميتوانند مال فردي را که خمس نميدهد به عنوان قرضالحسنه گرفته و به کار بياندازند؟ و به طور کلي اگر چند نفر با هم شريک باشند، آيا بر هر کدام از آنها واجب است خمس درآمد خود را به طور مستقل بپردازد يا اينکه خمس بايد از صندوق مشترک پرداخت شود؟
شراکت با شخصي که به سرمايهاش خمس تعلق گرفته ولي آن را نپرداخته است، به مقدار خمس مال او فضولي است که بايد نسبت به آن به ولي امر مراجعه شود، و اگر بعضي از شرکاء خمس سهم خود در سرمايه را نداده باشند، تصرف در سرمايه مشترک جايز نيست، و هنگامي که شرکاء سود حاصل از سرمايه مشترک را دريافت ميکنند، هرکدام از آنان مکلّف هستند خمس مازاد بر مؤونه از سهم خود را سر سال خمسي بپردازند.
س 941: اگر شرکاي من حساب سال خمسي نداشته باشند، تکليف من چيست؟
بر هريک از شرکاء واجب است که حقوق شرعي سهام خود را بپردازند تا تصرفات آنان در مال مشترک حلال باشد، و اگر بقيه شريکها آن را پرداخت نميکنند و انحلال شرکت و جداشدن از آنان براي شما ضرري يا حرجي باشد، مجاز هستيد به شراکت خود با آنان ادامه دهيد.
سرمايه
س 942: شرکتي از برادران فرهنگي به نام شرکت تعاوني فرهنگيان چندين سال است که تأسيس گرديده و سرمايه آن از همان ابتدا از سهم تعدادي از فرهنگيان تشکيل شده بود که هريک صد تومان پرداختند، در ابتدا سرمايه شرکت کم بود، ولي در حال حاضر با افزايش تعداد اعضاء، سرمايه آن بالغ بر هجده ميليون تومان به اضافه ماشينهاي شرکت است. سود آن بين سهامداران به نسبت سهمشان تقسيم ميشود، و هريک از آنان براحتي ميتواند سهم خود را دريافت نموده و با شرکت تسويه حساب نمايد. تاکنون خمس سرمايه و سود آن پرداخت نشده است، آيا با توجه به موقعيت من به عنوان رئيس هيئت اداري شرکت، جايز است که اگر خمسي به حساب شرکت تعلق بگيرد، اقدام به پرداخت آن کنم؟ آيا رضايت سهامداران در اين باره شرط است؟
پرداخت خمس سرمايه شرکت و سود حاصل از آن، تکليف هريک از اعضا نسبت به سهم خود از مجموع دارائي شرکت است، و انجام اين کار توسط مسئول هيئت اداري آن، متوقف بر کسب اجازه و وکالت از سهامداران شرکت است.
س 943: تعدادي از افراد تصميم به ايجاد صندوق قرضالحسنه بين خود گرفتهاند تا هنگام نياز به يکديگر قرضالحسنه بدهند. هر عضو علاوه بر مبلغي که در ابتداي تشکيل پرداخته، بايستي هرماه براي افزايش موجودي صندوق مبلغي را بپردازد، اميدواريم لطف فرموده چگونگي پرداخت خمس هر عضو را بيان فرمائيد و در صورتي که سرمايه صندوق به طور دائمي به عنوان قرض در دست اعضا باشد، اداي خمس آن چگونه خواهد بود؟
اگر هر يک از افراد سهامدار سهم شراکت خود را از منفعت کسب يا از حقوق خود بعد از پايان سال خمسي پرداخته باشد، واجب است خمس آن را بپردازد. ولي اگر آن را در بين سال داده است، در صورتي که دريافت آن براي او در پايان سال خمسي وي ممکن باشد، بايد خمس آن را در پايان سال بدهد، و در غير اين صورت تا آن را از صندوق دريافت نکرده، پرداخت خمس آن بر او واجب نيست.
س 944: آيا صندوق قرضالحسنه شخصيت حقوقي مستقلي دارد؟ اگر داشته باشد، آيا به سود حاصل، خمس تعلّق ميگيرد؟ اگر شخصيت حقوقي مستقلي نداشته باشد، کيفيت پرداخت خمس آن چگونه است؟
اگر سرمايه صندوق ملک شخصي اشخاص به نحو اشتراک باشد، سود حاصل از آن، نسبت به سهم هريک از اعضا ملک شخصي او خواهد بود و بايد خمس آن را در زائد برمؤونه سالش بپردازد. ولي اگر سرمايه صندوق ملک شخص يا اشخاص نباشد مثل اينکه از مال وقف عام و مانند آن باشد، سود حاصل از آن، خمس ندارد.
س 945: تعداد دوازده نفر از مؤمنين توافق کردهاند که هريک از آنان هرماه مثلا بيست دينار در صندوقي بريزند، و در هر ماه يک نفر آن مبلغ را برداشته و به مصرف هزينههاي شخصي خود برساند، که بعد از دوازده ماه نوبت به آخرين نفر خواهد رسيد، بدين معني که او آنچه را در اين مدت پرداخته که مقدار آن دويست و چهل دينار ميشود، برميدارد، آيا خمس بر او واجب است يا اينکه جزء مؤونه وي محسوب ميشود؟ اگر اين فرد سال خمسي معيني داشته باشد و مقداري از پولي که دريافت شده، پس از پايان سال نزد او بماند، آيا جايز است براي اين قسمت از آن مبلغ، سال خمسي معيني قرار دهد تا از لزوم پرداخت خمس آن رهائي يابد؟
آنچه را که افراد به صندوق ميپردازند، اگر از درآمد سالانه شان در بين سال باشد، هر آنچه را که هر يک از افراد در نوبت خود از صندوق دريافت مينمايد تا در مخارج سال صرف کند اگر مقداري از آن قرض از صندوق و مقداري معادل مبالغي باشد که از منافع همان سال به صندوق پرداخته است، خمس ندارد، ولي اگر از منافع سال قبل باشد، بايد خمس آنچه را که از منافع سال قبل است، بپردازد، و اگر از منافع هر دو سال باشد، منفعت هرسالي حکم خاص خود را دارد، و چنانچه مبلغ دريافتي او از سهم خود که از منافع سال به صندوق واريز نموده، زائد بر مخارج آن سال باشد، نميتواند براي رهائي از خمس مقدار زائد، سال خمسي مستقلي براي آن قرار دهد، بلکه واجب است که براي همه منافع سالانه خود يک سال خمسي قرار دهد و خمس مازاد بر مؤونه آن سال را بپردازد.
س 946: خانهاي را با پرداخت مبلغي به عنوان رهن اجاره کردهام، آيا پس از گذشت يک سال به آن مبلغ خمس تعلق ميگيرد؟
مبلغي را که به مؤجر قرض دادهايد، اگر از منعفت کسب باشد،تا ماداميکه به آن براي اين منظور نياز داريد پرداخت خمس آن واجب نيست، ولي بعدا هر وقت آن را دريافت نموديد، بايد خمس آن را بپردازيد.
س 947: ما براي انجام کارهاي عمراني احتياج به هزينه زيادي داريم که پرداخت يکباره آن براي ما مشکل است، لذا اقدام به تأسيس صندوقي براي عمران کردهايم، و هر ماه مبلغي را در آن به وديعه ميگذاريم و بعد از آنکه مقداري جمع شد، آن را صرف کارهاي عمراني ميکنيم، آيا به اين مال پسانداز شده خمس تعلّق ميگيرد؟
اگر مبالغ پرداخت شده از طرف هر شخص از در آمد سال او باشد و تا زمان مصرف آن در کارهاي عمراني تحت مالکيت او باقي بماند و آن شخص بتواند در پايان سال خمسي آن را از صندوق پس بگيرد، واجب است که خمس آن را بپردازد.
س 948: چند سال قبل اقدام به محاسبه اموالم و تعيين سال خمسي براي خودم نمودم، در آن زمان نود و هشت رأس گوسفند که خمس آنها داده شده بود و همچنين مقداري پول نقد و يک موتورسيکلت داشتم. چند سال است که گوسفندان من براثر فروش تدريجي آنها کم شده، ولي پول نقدم زياد شده است. در حال حاضر شصت رأس گوسفند و مقداري پول نقد دارم، آيا پرداخت خمس اين پول بر من واجب است يا اينکه فقط بايد خمس مقدار زيادي آن را بدهم؟اگر مجموع قيمت گوسفندهاي موجود با اموال نقدي که داريد، بيشتر از مجموع قيمت نود و هشت رأس گوسفند با پول نقدي باشد که قبلا خمس آن را پرداخت کردهايد، مقدار زائد خمس دارد.
س 949: فردي ملکي (خانه يا زمين) دارد که خمس به آن تعلق گرفته است، آيا ميتواند خمس آن را از درآمد سال بپردازد؟ يا اينکه واجب است اول خمس سود را بدهد و سپس خمس ملک را از سود مخمّس پرداخت کند؟
اگر بخواهد خمس آن را از درآمد سال بپردازد، واجب است که خمس آن را هم بپردازد.
س 950: اموالي را از محل پولي که بنياد شهيد ماهيانه به فرزندان صغير شهداي عزيز ميپردازد يا از محل سود کارخانه يا زمين زراعي که ملک بعضي از شهداي عزيز جهت امرار معاش شان بوده، براي فرزندان شهدا پسانداز کردهايم و گاهي مقداري از اين اموال پس انداز شده براي تأمين نيازهاي ضروري آنان مصرف ميشود. خواهشمنديم بيان فرمائيد که آيا اين سودها و حقوق پسانداز شده خمس دارد يا اينکه تا زماني که بزرگ نشدهاند، خمس ندارد؟
آنچه به فرزندان عزيز شهدا از پدران آنان به ارث ميرسد و يا توسط بنياد شهيد به آنان پرداخت ميشود، خمس ندارد، ولي از سود حاصل از ارث يا هديهاي که بنياد شهيد به آنان ميدهد، آن مقداري که تا زمان رسيدن به بلوغ شرعي در ملک آنان باقي ميماند، بنابر احتياط بر هريک از آنان واجب است که بعد از رسيدن به سن تکليف، خمس سود آن را بپردازد.
س 951: آيا به مالي که انسان براي تحصيل درآمد و انجام معاملات تجاري مصرف ميکند، خمس تعلّق ميگيرد يا خير؟
آنچه را که از در آمد سال براي به دست آوردن درآمد از کارهاي تجاري و غير آن مصرف ميکند از قبيل هزينههاي انبارداري، حمل و نقل، وزن کردن، واسطه معامله و مانند آن، از درآمد همان سال استثنا ميشود و خمس ندارد.س 952: آيا اصل سرمايه و سود آن خمس دارد؟
اگر انسان سرمايه را با کسب و کار (اعم از حقوق و غيره) به دست آورده باشد، خمس دارد، ولي سود حاصل از تجارت با آن هر مقدار که صرف مؤونه زندگي ميشود خمس ندارد، و اگر چيزي از آن از مخارج سال زياد بيايد، خمس دارد.
س 953: اگر کسي طلاي مسکوک داشته باشد و به حد نصاب هم برسد، آيا علاوه بر زکات، پرداخت خمس آن هم واجب است؟
اگر جزء منفعت کسب محسوب شود، حکم ساير درآمدهاي کسب را در وجوب خمس دارد.
س 954: من و همسرم از کارمندان وزارت آموزش و پرورش هستيم، همسرم هميشه حقوق خود را به من هديه ميکند، و با مقداري پول در شرکت کشاورزي کارمندان آموزش و پرورش که عضو آن هستم، سهيم شدهام، ولي نميدانم که آن مبلغ از حقوق خودم بوده يا همسرم، با توجه به اينکه پولي که از حقوق ماهيانه همسرم تا پايان سال خمسيام پسانداز شده کمتر از پولي است که او در طول سال ميگيرد، آيا به مبلغ مذکور خمس تعلق ميگيرد؟
آنچه از اموال پسانداز شده و از پولي که بابت خريد سهم الشرکه پرداختهايد که مربوط به حقوق خودتان است، خمس دارد، و آن قسمت که توسط همسرتان هديه شده، خمس ندارد، و آنچه را هم که شک داريد از حقوق خودتان است يا همسرتان، پرداخت خمس آن واجب نيست، اگر چه احوط پرداخت خمس و يا مصالحه آن است.
س 955: آيا به پولي که به مدت دو سال به صورت قرضالحسنه در بانک بوده، خمس تعلق ميگيرد؟
هر مقداري که از منفعت کسب پسانداز ميشود، يکبار به آن خمس تعلق ميگيرد و پسانداز آن در بانک به صورت قرضالحسنه موجب سقوط خمس آن نميشود. بله، قرضي که نميتواند آن را تا سر سال خمسي از قرض گيرنده پس بگيرد، تا آن را پس نگرفته، پرداخت خمس آن واجب نيست.
س 956: شخصي که برخود يا خانواده تحت تکفل خود سخت ميگيرد تا بتواند مقداري پسانداز نمايد و يا مقداري قرض ميکند تا بتواند مشکلات زندگياش را حلّ کند، اگر مال پسانداز شده و يا مالي که قرض گرفته، تا سر سال باقي بماند، آيا خمس به آن تعلق ميگيرد؟
سود پسانداز شده اگر براي صرف در احتياجات زندگي باشد و در آينده نزديک مثلا تا دو سه ماه بعد از پايان سال خمسي در همان مورد صرف شود، پرداخت خمس آن واجب نيست و خمس پولي که قرض کرده است، برعهده قرض گيرنده نيست، ولي اگر از درآمد سال خود قسطهاي آن را بپردازد و عين مالي که قرض گرفته هنگام رسيدن سال خمسي نزد او باقي باشد، واجب است که خمس آن را به ميزان اقساطي که پرداخت نموده، بپردازد.
س 957: دو سال است قطعه زميني را براي ساخت خانه خريدهام، اگر از مخارج روزمره پولي را براي ساختن خانه در آن پس انداز کنم، زيرا در حال حاضر مستأجر هستم، آيا در پايان سال به آن خمس تعلق ميگيرد؟
اگر عين مال از در آمد سال را قبل از رسيدن سال خمسي به مصالح ساختماني مورد نياز تبديل کنيد، و يا آنکه پول پس انداز شده از درآمد سال را ميخواهيد تا چند ماه پس از پايان سال خمسي صرف ساختمان مسکن خود نمائيد، خمس ندارد.
س 958: من تصميم به ازدواج گرفتهام، و براي کسب درآمد، قسمتي از سرمايه خود را به دانشگاه سپردهام، آيا مصالحه در رابطه با خمس آن امکان دارد؟
اگر مال مذکور از منفعت کسب شما باشد، با گذشت سال خمسي، پرداخت خمس آن واجب است و خمسِ قطعي قابل مصالحه نيست.
س 959: سازمان حج در سال گذشته اقدام به خريد همه اثاثيه و لوازم مورد نياز کاروان حج که ملک اينجانب بود، کرد، من پول لوازم فروخته شدهام را که دويست و چهارده هزار تومان بود، در تابستان امسال دريافت کردم، علاوه بر آن، مبلغ هشتاد هزار تومان در سال گذشته گرفتهام، با توجه به اينکه سال خمسي براي خود تعيين کردهام و هر سال خمس زائد بر مؤونه را ميپردازم، و با توجه به اينکه اثاثيه و لوازم مذکور مورد نياز من در ايام عهده داري مديريت کاروان حج جهت اداره حجّاج بوده است، و در وقت فروش آن ترقي قيمت نسبت به قيمت خريد آن داشته است، آيا پرداخت خمس پول فروش آن يا خمس تفاوت قيمت آن در حال حاضر واجب است؟
اگر لوازم را با مال مخمس خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد، در غير اين صورت، پرداخت خمس آن واجب است.
س 960: من صاحب مغازهاي هستم که هر سال پول نقد و جنسهاي خود را محاسبه ميکنم و چون بعضي از کالاها تا آخر سال خمسي فروخته نميشود، آيا پرداخت خمس آن در آخر سال و قبل از فروش واجب است يا اينکه بايد بعد از فروش، خمس آنها پرداخت شود؟ اگر خمس کالا را بدهم و سپس آن را بفروشم، چگونه بايد در سال آينده محاسبه کنم؟ و اگر آن را به فروش نرسانم و قيمت آن تغيير کند، چه حکمي دارد؟
کالائي که تا سر سال فروخته نشده و مشتري براي خريد آن پيدا نشده است، در حال حاضر پرداخت خمس افزايش قيمت آن واجب نيست بلکه سود حاصل از فروش آن در آينده از سود سال فروش محسوب ميشود، ولي کالائي که افزايش قيمت پيدا کرده و کسي هست که در طول سال آن را بخرد، ولي شما براي اينکه سود بيشتري ببريد، آن را تا پايان سال نفروختهايد، بايد با رسيدن سال خمسي، خمس افزايش قيمت آن را بپردازيد، و در اين صورت آن کالا به قيمتي که در سر سال خمسي ارزيابي شده و خمس افزايش قيمت آن پرداخت شده، در سال آينده استثناء ميشود.
س 961: سه برادر، خانه سه طبقهاي خريداري نموده و در يک طبقه ساکن شده و دو طبقه ديگر را اجاره، دادهاند. آيا به دو طبقه مورد اجاره خمس تعلق ميگيرد يا خير؟ و آيا جزء مؤونه آنها محسوب ميشود؟
اگر خانه را از محل درآمد سالانه شان براي سکونت تهيه نمودهاند و فعلا به خاطر نياز به مخارج زندگي اجاره دادهاند، به آن خمس تعلق نميگيرد، ولي اگر بعضي طبقات آن را به قصد اجاره دادن ساخته يا تهيه کردهاند تا اجاره آن را صرف هزينههاي زندگي کنند، آن مقدار از خانه حکم سرمايه را دارد، که خمس دارد.
س 962: شخصي مالک مقداري گندم بوده که خمس آن را پرداخت نموده و هنگام برداشت محصول جديد، همان گندم مخمس را مصرف ميکرده و به جاي آن گندم جديد ميگذاشته و چندين سال به همين ترتيب عمل نموده است، آيا به گندمي که به جاي گندم مصرف شده ميگذاشته، خمس تعلق ميگيرد؟ و در صورت تعلق خمس، آيا همه آن خمس دارد؟
گندمي را که خمس آن را پرداخته، اگر مصرف کند، نميتواند معادل آن از گندم جديد را از خمس استثنا کند. بنابراين آنچه را که از گندم جديد مصرف مؤونه سال خود کرده، خمس ندارد، و آنچه که از آن تا سر سال خمسي باقي مانده، خمس دارد.
س 963: من به توفيق خداوند هر سال خمس اموالم را ميپردازم، ولي در طي سالهائي که اقدام به محاسبه خمس اموالم کردهام، هميشه در حساب آنها شک داشتهام، اين شک چه حکمي دارد؟ آيا واجب است امسال همه اموال نقد خود را حساب کنم يا اينکه به شک در اين مسأله اعتنا نميشود؟
اگر در صحت حساب خمس منفعت کسب سالهاي گذشته شک داشته باشيد، به آن اعتنا نميشود و پرداخت مجدد خمس بر شما واجب نيست. ولي اگر در منفعت کسب شک داشته باشيد که آيا جزء منفعت کسب سالهاي قبل است که خمس آن پرداخت شده، يا جزء منفعت کسب امسال است که خمس آن داده نشده، بر شما واجب است که احتياطا خمس آن را بپردازيد، مگر اينکه احراز کنيد که خمس آن را قبلا پرداخته ايد.
س 964: اگر مثلا فرشي را با مال مخمس به قيمت ده هزار تومان بخرم و بعد از مدتي آن را به پانزده هزار تومان بفروشم، آيا پنج هزار تومان اضافه بر مال مخمس، جزء منعفت کسب محسوب ميشود و خمس به آن تعلق ميگيرد؟اگر آن را به قصد فروش خريدهايد، آن مقداري که بيشتر از قيمت خريد است، جزء منفعت کسب محسوب ميشود و در زائد بر مؤونه سال، خمس واجباست.
س 965: آيا کسي که براي هر يک از درآمدهاي خود سال خمس جداگانهاي قرارداده، جايز است خمس سودي را که سر سال خمسي آن رسيده، از سودهاي ديگري که سال بر آنها نگذشته است، بپردازد؟ در صورتي که بداند اين درآمدها به طور کامل تا پايان سال باقي ميمانند و چيزي از آنها صرف مؤونه نميشود، چه حکمي دارد؟
هرگاه بخواهد خمس منفعت يک کسب را از درآمد کسب ديگر بپردازد، بايد خمس مبلغ پرداختي را نيز بپردازد و درآمدهائي که چيزي از آن به مصرف هزينههاي زندگي نميرسد، مخير است بين اينکه خمس آن را هنگام حصول آن بپردازد يا تا رسيدن سال خمسي، صبر کند.
س 966: شخصي مالک ساختمان دو طبق هاي است، و خودش در طبقه بالا سکونت دارد و طبقه پايين را به شخص ديگري داده است و به علت بدهکاري مبلغي از او قرض گرفته بدون اينکه اجارهاي بگيرد، آيا به اين مبلغ خمس تعلق ميگيرد؟
واگذاري استفاده مجاني از خانه به کسي به خاطر اينکه مالي از او قرض گرفته است، وجه شرعي ندارد، و به هر حال مالي که قرض گرفته است، خمس ندارد.
س 967: مکاني را براي معاينه پزشکي بيماران از اداره اوقاف و متولي وقف به مبلغ معيني در هر ماه اجاره کردهام و مبلغي پول هم به عنوان پذيره از من گرفتهاند، با توجه به اينکه در حال حاضر اين پول از ملک من خارج شده و هيچگاه مالک آن نخواهم شد، آيا خمس به آن تعلق ميگيرد؟
اگر پرداخت اين مبلغ در حکم قيمت انتقال سرقفلي باشد و از منفعت کسب باشد، واجب است که خمس آن پرداخت شود.
س 968: شخصي براي احياي زمين موات جهت کاشت درختان ميوه به اميد استفاده از حاصل آن اقدام به حفر چاه عميق نموده است، با توجه به اينکه اين درختان بعد از چند سال ديگر ثمر ميدهند و هزينه زيادي هم دارند، اين شخص مبلغي بيش از يک ميليون تومان صرف آن نموده است. وي تاکنون حساب سال نداشته، ولي در حال حاضر که تصميم گرفته براي اداي خمس، اموالش را حساب کند، ميبيند که قيمت چاه و زمين و باغ بر اثر تورم، معادل چندين برابر هزينه اوليه شده است، بنابراين اگر مکلّف به پرداخت خمس قيمت فعلي آنها شود، توانائي آن را ندارد و اگر مکلّف به دادن خمس از عين زمين و باغ و غير آن شود، در مضيقه و سختي ميافتد، زيرا خود را به زحمت انداخته و به اميد استفاده از ثمرات آن براي تأمين مخارج زندگي خود و خانوادهاش متحمل هزينهها و مشکلاتي شده است، تکليف او نسبت به خمس اموالش چيست؟ چگونه خمس خود را حساب کند تا به راحتي بتواند آن را بپردازد؟
زمين مواتي را که به قصد تبديل آن به باغ ميوه احياء نمود، بعد از کم کردن مخارج احياي آن، خمس دارد، و مخير است که خمس زمين را از عين آن بدهد و يا از قيمت فعلي آن. و همچنين چاه، لوله آب، پمپ آب، نهالها و کاشت و پرورش آن و مانند آن، به قيمت عادلانه فعلي خمس دارد، و اگر پرداخت يکباره خمس براي او مقدور نيست، ميتواند بعد از دستگردان با يکي از وکلاي ما، آن را به تدريج و به نحوي که برايش از لحاظ مقدار و مدت ممکن است، بپردازد.
س 969: شخصي حساب سال براي خمس نداشته و اکنون تصميم گرفته است که حساب سال داشته باشد، وي که از ابتداي ازدواج تا به حال بدهکار بوده است، خمس خود را چگونه محاسبه کند؟
اگر از گذشته تا به حال درآمدي بيشتر از مخارج زندگي نداشته، نسبت به گذشته چيزي بر عهده او نيست.
س 970: منافع و محصولات زمين و اموال موقوفه، از جهت خمس و زکات چه حکمي دارد؟
اعيان موقوفه مطلقا خمس ندارد، حتي اگر وقف خاص باشد، ثمره و نماء آن هم مطلقا خمس ندارد، و به نماء وقف عام قبل از قبض توسط موقوف عليه زکات تعلق نميگيرد، ولي بعد از قبض، پرداخت زکات آنچه از نماء وقف که قبض شده، در صورتي که واجد شرائط وجوب زکات باشد، واجب است، و در نماء وقف خاص هم اگر سهم هر يک از موقوف عليه به حد نصاب برسد، زکات واجباست.
س 971: آيا سهم سادات �کثر هم الله تعالي� و سهم امام �عليهالسلام� به منفعت کسب کودکان تعلق ميگيرد؟
بنابر احتياط بر آنان واجب است که بعد از رسيدن به سن بلوغ خمس منفعت کسب خود را که قبل از بلوغ به دست آوردهاند و تا زمان بلوغ بر ملک ايشان باقي مانده است، بپردازند.
س 972: آيا به ابزاري که در کار و کسب استفاده ميشود، خمس تعلق ميگيرد؟
ابزار و آلات کسب، حکم سرمايه را دارد که اگر از درآمد کسب تهيه شود، خمس دارد.
س 973: چند سال قبل مبلغي را جهت ثبت نام براي رفتن به حج به بانک واريز کرديم، ولي تاکنون موفق به تشرف نشدهايم و نميدانيم که آيا خمس آن را پرداختهايم يا خير، آيا در حال حاضر پرداخت خمس آن واجب است؟ آيا پولي که براي ثبت نام حج پرداخته ميشود و چند سال بر آن ميگذرد، خمس دارد يا خير؟
مبلغي که براي ثبت نام حج پرداخت ميشود، اگر به عنوان قيمت يا اجرت سفر حج بر اساس قرارداد منعقده با سازمان حج و زيارت باشد و از منفعت کسب همان سال شما باشد، و ثبت نام کننده با آن ولو پس از چند سال به حج برود، خمس ندارد.
س 974: کارمنداني که سر سال خمسي آنها در پايان ماه اسفند است و حقوق خود را پنج روز زودتر از سر سال خمسي ميگيرند تا در ماه اول سال جديد مصرف کنند، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟
اگر حقوقي را که قبل از پايان سال دريافت ميکنند تا آخر سال خمسي در مؤونه مصرف نکنند، پرداخت خمس آن واجب است.
س 975: بسياري از دانشجويان براي حل مشکلات غيرقابل پيش بيني خود در هزينههاي زندگي صرفهجوئي ميکنند و در نتيجه مبلغ قابل توجهي از کمک هزينه تحصيلي که به آنها پرداخت ميگردد، جمع ميشود، سؤال اين است که با توجه به اين که اين مبلغ از طريق صرفه جوئي در پولي که وزارت آموزش عالي به آنها ميپردازد، جمع ميشود، آيا به آن خمس تعلق ميگيرد؟
کمک هزينه تحصيلي خمس ندارد.
نحوه محاسبه خمس
س 976: تأخير پرداخت خمس تا سال آينده چه حکمي دارد؟
تأخير پرداخت خمس از سال خمسي به سال ديگر جايز نيست، هر چند هر وقت آن را بپردازد اداي بدهي حاصل ميشود. مکلف پس از رسيدن سال خمسي تا خمس مالش را نداده، نميتواند در آن تصرف کند، و اگر در آن قبل از پرداخت خمس تصرف کند، مقدار خمس آن را ضامن است، و چنانچه با عين مال غير مخمّس کالا يا زمين و يا مانند آنها بخرد، معامله در مقدار خمس فضولي و موقوف بر اجازه ولي امر خمس است، که پس از اجازه ولي امر بايد خمس آن کالا يا زمين را به قيمت فعلي حساب نمايد و آن را بپردازد.
س 977: من مالک مالي هستم که مقداري از آن نقد و مقدار ديگر به صورت قرض الحسنه نزد بعضي از افراد است و از طرفي به علت خريد زمين مسکوني مقروض هستم و بايد يکي از چکهاي آن را چند ماه ديگر بپردازم، آيا جايز است بدهي زمين را از مبلغ مذکور (نقد و قرض الحسنه) کم کنم و خمس باقيمانده را بپردازم؟ همچنين آيا زميني که براي سکونت خريداري شده، خمس دارد؟
مالي که از درآمد سال به بعضي افراد قرض دادهايد، اگر تا سر سال خمسي قابل وصول نباشد، پرداخت خمس آن تا وصول نشده است، واجب نيست و اموالي که از درآمد سال در دست شماست جايز است که از آن، قبل از رسيدن سر سال خمسي، بدهي خود را که مهلت آن چند ماه ديگر ميرسد، بپردازيد، ولي اگر در اثناي سال آن را در اداي قرض مصرف نکنيد و سر سال خمسي شما برسد، نميتوانيد قرض خود را از آن مبلغ استثنا کنيد، بلکه واجب است خمس همه آن را بپردازيد. ولي اگر بنا داريد تمام يا قسمتي از آن را تا چند ماه ديگر صرف اداي بدهي خود نمائيد و چنانچه بخواهيد خمس آن را بپردازيد، باقيمانده وافي براي اداي بدهي نيست و از اين بابت در زحمت و مشقت قرار ميگيريد، در اين صورت پرداخت خمس آنچه را که ميخواهيد صرف اداي بدهي نمائيد، واجب نيست. اما زميني که براي سکونت مورد نياز از درآمد بين سال تهيه ميشود، خمس ندارد.
س 978: از آنجا که تا کنون ازدواج نکردهام، آيا جايز است مقداري از مالي را که در حال حاضر دارم، براي هزينههائي که در آينده به آنها نياز دارم، پس انداز کنم؟
پس انداز درآمد سال اگر براي هزينه ازدواج در چند ماه آينده باشد، به نحوي که اگر خمس آن را بپردازيد نتوانيد تمام هزينه ازدواج را تأمين نمائيد، خمس ندارد.
س 979: سر سال خمسي من آخر ماه دهم از هر سال است، آيا حقوق ماه دهم را که در آخر آن ميگيرم، خمس دارد؟ اگر بعد از دريافت، مقدار باقيمانده آن را (که طبق عادت، هر ماه پس انداز ميشود) به همسرم هديه کنم، آيا خمس به آن تعلق ميگيرد؟
حقوقي که قبل از سال خمسي دريافت ميکنيد و يا قبل از آخرين روز سال خمسي قابل دريافت است، پرداخت خمس مقدار زائد بر مؤونه سال آن واجب است. اما آنچه به همسر خود يا به ديگري هديه مينمائيد، اگر صوريو به قصدفرار از خمسنباشد و بهمقدار مناسببا شأنعرفيشما باشد، خمس ندارد.
س 980: پول يا کالاي مخمسي دارم که اقدام به مصرف آن کردهام، آيا جايز است در پايان سال، مقداري از درآمد سال به جاي آن پول يا کالائي که خمس آن پرداخت شده، استثنا شود؟
چيزي از درآمد سال به جاي مال مخمسي که مصرف شده، استثنا نميشود.
س 981: اگر مالي که خمس ندارد مانند جايزه و مانند آن، با سرمايه مخلوط شود، آيا در پايان سال خمسي جايز است که آن را از سرمايه استثنا کرد و سپس خمس بقيه اموال را پرداخت؟
استثناي آن اشکال ندارد.
س 982: سه سال پيش مغازهاي را با مالي که خمس آن پرداخت شده، افتتاح کردم و سر سال خمسيام هم پايان سال شمسي يعني شب عيد نوروز است، و تاکنون هرگاه سر سال خمسيام رسيده، مشاهده کردهام که همه سرمايهام به صورت قرض بر عهده مردم است و در عين حال خودم هم مبلغ زيادي بدهکارم، اميدواريم ما را نسبت به تکليفمان راهنمائي فرمائيد.
اگر سر سال خمسي چيزي از سرمايه و سود نزد شما نباشد و يا چيزي بر سرمايه شما افزوده نشده باشد، پرداخت خمس بر شما واجب نيست و طلب هاي شما که ناشي از فروش نسيه کالا به مردم است، جزء درآمد سالي محسوب ميشود که آنها را دريافت ميکنيد.
س 983: تعيين قيمت کالاهاي موجود در مغازه، هنگام حساب سال خمسي، مشکل است، چگونه بايد آن را حساب کرد؟
تعيين قيمت اجناس موجود در مغازه به هر صورت ممکن هر چند با تخمين، براي محاسبه درآمد سال که بايد خمس آن پرداخت شود، واجب است.
س 984: اگر چند سال درآمد سالانهام را محاسبه نکنم تا اينکه اموال من نقد و سرمايهام زياد شود و بعد از آن، خمس غير از سرمايه قبلي ام را بپردازم، آيا اين کار اشکال دارد؟
اگر در اموال شما هنگام رسيدن سال خمسي، خمس هر چند به مقدار کم باشد، تا خمس آن را نپردازيد، حق تصرف در آن اموال را نداريد، و اگر با عين آن اموال قبل از پرداخت خمس خريد و فروش کنيد، معامله نسبت به مقدار خمس آن، فضولي و متوقف بر اجازه ولي امر خمس است.
س 985: خواهشمنديم آسانترين راه ممکن براي پرداخت خمس توسط صاحب مغازه را بيان فرمائيد.
هر چه کالا و پول نقد دارد، در سر سال خمسي حساب کرده و قيمت گذاري ميکند و سپس مجموعه آن را با سرمايه اصلي ميسنجد، اگر چيزي اضافه بر سرمايه موجود باشد، سود محسوب ميشود و به آن خمس تعلق ميگيرد.
س 986: سر سال خمسيام را اول ماه سوم سال گذشته قرار دادهام و در همين تاريخ براي محاسبه خمس سود حساب بانکيام مراجعه کردم، آيا اين روش براي حساب سال مالي درست است؟
ابتداي سال خمسي شما، روزي است که براي اولين بار سود قابل دريافت براي شما حاصل شده است، و تأخير ابتداي سال از آن روز براي شما جايز نيست.
س 987: اگر وسائل و چيزهاي مورد نياز زندگي مانند ماشين، موتور، فرش که خمس آن داده نشده است، فروخته شود، آيا پس از فروش بايد خمس آنها فورا پرداخت شود؟
وسايل ذکر شده اگر جزو احتياجات زندگي بوده و از درآمد بين سال آن را تهيه کرده است، پول فروش آن خمس ندارد، ولي اگر وسايل را با پولي که سال بر آن گذشته بدون اداي خمس تهيه کرده، بايد خمس پول خريد آنها را بدهد، هر چند آن وسايل را نفروشد و اگر حساب سال نداشته در مورد پول خريد آنها بايد با يکي از نمايندگان ما مصالحه نمايد.
س 988: کسي که نياز به تهيه يکي از لوازم خانگي مانند يخچال دارد و استطاعت خريد آن را يکجا ندارد و ماهيانه پولي پسانداز مينمايد تا وقتي که پول به حد لازم رسيد، آن را خريداري نمايد، اکنون که سال خمسي او رسيده، آيا به پولي که به اين منظور کنار گذاشته شده، خمس تعلق ميگيرد؟
پول پس انداز شده اگر جهت تهيه مايحتاج زندگي در آينده نزديک (مثلا دو تا سه ماه پس از پايان سال خمسي) مورد نياز باشد، خمس ندارد.
س 989: اگر کسي قبل از سال خمسياش، مقداري از درآمد خود را به کسي قرض دهد و بعد از گذشت چند ماه از سر سال خمسي خود آن را دريافت کند، اين مبلغ چه حکمي دارد؟
پرداخت خمس قرض پس از گرفتن آن از بدهکار، واجباست.
س 990: اشيائي را که انسان در طول سال خمسي ميخرد و سپس آن را بعد از سال خمسياش ميفروشد، چه حکمي دارد؟
اشياء ياد شده اگر جزو لوازم زندگي است و جهت استفاده شخصي خريده است، خمس ندارد؛ ولي اگر آن را براي فروش خريده و فروش آن هم تا سر سال خمسي ممکن است، پرداخت خمس سود آن واجب است. در غير اين صورت، تا آن را نفروخته، خمس ندارد و هنگامي که آن را فروخت، سود حاصل از فروش آن از درآمدهاي همان سال فروش محسوب ميشود.
س 991: اگر کارمندي حقوق سال خمسي خود را بعد از رس
يدن آن دريافت کند، آيا دادن خمس بر او واجب است يا خير؟
اگر تا سر سال خمسي قابل دريافت باشد، پرداخت خمس آن واجب است، هر چند هنوز آن را نگرفته باشد؛ در غير اين صورت، جزء درآمدهاي سالي که آن را دريافت ميکند، محسوب ميشود.
س 992: خمس سکههاي طلا که قيمت آنها هميشه در حال تغيير است، چگونه است؟
اگر قصد دارد خمس را از قيمت آنها بدهد، ملاک، قيمت روز پرداخت است.
س 993: اگر شخصي سال مالي خود را به قيمت طلا محاسبه نمايد، به طور مثال اگر همه سرمايهاش معادل با صد سکه طلا از نوع بهار آزادي باشد که مقدار بيست سکه از آن را به عنوان خمس پرداخته و هشتاد سکه مخمس باقي بماند و در سال بعد اگر قيمت سکه افزايش يابد (ولي سرمايه او معادل همان هشتاد سکه است)، آيا به آن خمس تعلق ميگيرد؟ آيا واجب است که خمس افزايش قيمت را بپردازد؟
ملاک در استثناي سرمايه مخمس، همان سرمايه اصلي است. اگر سرمايه اصلي که با آن کار ميکند، سکههاي طلا از نوع مثلا بهار آزادي باشد، در سر سال مالي سکههاي مخمس استثنا ميشوند، هر چند قيمت آنها به واحد ريال نسبت به سال گذشته، افزايش يافته باشد. ولي اگر سرمايه او پول نقد يا کالا باشد که در سر سال خمسي آن را با سکههاي طلا مقايسه کرده و خمس آن را داده باشد، بايد در سر سال خمسي آينده فقط قيمت سکه هاي طلا را که سال گذشته آنها را حساب کرده، استثنا کند نه تعداد سکهها را. بنابراين اگر قيمت سکهها در سال آينده افزايش يابد، مقدار افزايش قيمت، استثنا نميشود، بلکه سود محسوب شده و پرداخت خمس آن واجب است.
تعيين سال مالي
س 994: کسي که اطمينان دارد به اينکه چيزي از درآمد سالانهاش تا پايان سال باقي نميماند، بلکه تمامي درآمد و منفعت او در خلال سال خرج هزينههاي زندگي او ميشود، آيا واجب است براي خود سال خمسي تعيين کند؟ کسي که بر اثر اطمينان به اينکه چيزي از درآمدش زياد نميآيد، سال خمسي تعيين نکرده، چه حکمي دارد؟
ابتداي سال خمسي با تعيين از جانب مکلّف مشخص نميشود، بلکه يک امر واقعي است که براي کسي که شغل او کاسبي است با شروع کاسبي و براي کشاورز با رسيدن وقت برداشتِ محصول و براي کارگر و کارمند با دستيابي به اولين درآمد، آغاز ميشود. حساب سر سال خمسي و محاسبه درآمد سالانه واجب مستقلي نيست، بلکه راهي براي شناخت مقدار خمس است و وقتي محاسبه واجب ميشود که بداند خمسي به او تعلق گرفته، ولي مقدار آن را نميداند و اگر از منفعت کسب چيزي نزد او نماند و همه آن در مؤونه زندگي مصرف شود، خمس هيچکدام از آنها بر او واجب نيست.
س 995: آيا ابتداي سال مالي همان ماه اول کار است يا اولين ماهي که حقوق دريافت ميکند؟
شروع سال خمسي حقوق بگيران اعم از کارگران و کارمندان و غيره همان روز اولي است که مزد يا حقوق خود را دريافت ميکنند و يا ميتوانند دريافت نمايند.
س 996: تعيين ابتداي سال براي پرداخت خمس چگونه است؟
شروع سال خمسي نياز به تعيين از سوي خود مکلف ندارد، بلکه خود بخود بر اساس چگونگي حصول درآمد سالانه متعيّن ميشود. بنابراين ابتداي سال خمسي امثال کارگران و کارمندان از اولين روز امکان دريافت اولين درآمد از درآمدهاي کار و کارمندي است، و سال خمسي تجّار و مغازه داران از تاريخ شروع به خريد و فروش و سال خمسي امثال کشاورزان از تاريخ برداشت اولين محصول کشاورزي سال شروع ميشود.
س 997: آيا تعيين سال خمسي بر جوانان مجردي که با پدر و مادر خود زندگي ميکنند، واجب است؟ ابتداي سال خمسي آنان از چه زماني است و چگونه بايد آن را حساب کنند؟
اگر جوان مجرد درآمد شخصي هر چند به مقدار کم داشته باشد، واجب است که سال خمسي تعيين نموده و درآمد سالانه خود را محاسبه کند تا در صورتي که چيزي از درآمد تا پايان سال باقي ماند، خمس آن را بپردازد و ابتداي سال خمسي او هنگام حصول اولين درآمد است.
س 998: آيا زن و شوهري که حقوق خود را به طور مشترک در امور منزل مصرف ميکنند، ميتوانند سال خمسي مشترک داشته باشند؟
هر يک از آنان سال خمسي مستقلي به حساب درآمد خودش دارد، و واجب است، هر کدام خمس باقيمانده حقوق و درآمد سالانه خود را در پايان سال خمسي بپردازد.
س 999: من زني خانهدار و مقلد حضرت امام �قدس سره� هستم و همسرم سال خمسي دارد که در آن هنگام خمس اموال خود را ميپردازد و من نيز گاهي درآمدي دارم، آيا ميتوانم براي خودسال خمسي جهت پرداخت خمس قرار دهم و ابتداي آن را زمان دستيابي به اولين سودي که خمس آن را ندادهام، قرار دهم و در پايان سال خمس باقيمانده را بعد از کم کردن مؤونه بپردازم؟ آيا به آنچه در طول سال خرج زيارت، هديه و مانند آن کردهام، خمس تعلق ميگيرد؟
بر شما واجب است که زمان دستيابي به اولين درآمد سال را ابتداي سال خمسي خود قرار دهيد، و هر چه را در طول سال از منفعت کسب خرج مصارف شخصي خود از قبيل آنچه ذکر کردهايد، ميکنيد خمس ندارد و هر چه از منفعت کسب سال، از مؤونه و مخارج سالانهتان تا سر سال زياد بيايد، واجب است که خمس آن را بپردازيد.
س 1000: آيا سال خمسي بايد شمسي باشد يا قمري؟
مکلّف در اين مورد مخيّر است.
س 1001: شخصي ميگويد که سر سال خمسياش ماه يازدهم سال بوده است، ولي بر اثر فراموش کردن آن، قبل از پرداخت خمس در ماه دوازدهم براي خانهاش فرش و ساعت و موکت خريده است و در حال حاضر تصميم گرفته که سال خمسي اش را به ماه رمضان تغيير دهد، اشاره به اين نکته لازم است که اين شخص مبلغ هشتاد و سه هزار تومان سهمين مربوط به سال گذشته و امسال بدهکار است که آن را به صورت قسطي ميپردازد، نظر شريف حضرتعالي راجع به سهم امام و سادات کالاهاي مذکور چيست؟
تقديم و تأخير سال خمسي جايز نيست مگر با اجازه ولي امر خمس و بعد از حساب مدت گذشته و مشروط است به اينکه موجب وارد شدن ضرر به صاحبان خمس نشود، و در مورد اجناسي که پول پرداختي بابت خريد آن از درآمد سال قبل بوده است، بايد خمس آن پولها پرداخت شود.
س 1002: آيا انسان ميتواند خودش خمس مالش را حساب نموده و سپس آنچه را بر او واجب است به وکلاي جنابعالي بپردازد؟
اشکال ندارد.
https://www.uplooder.net/img/image/16/fee72846bd71f5e011e70855c17f014d/hasan_ali_ebrahimi_said_930315_(.jpg
ویرایش توسط حسنعلی ابراهیمی سعید : 2017-10-25 در ساعت 23:38
خمس
س 1003: با توجه به نظر مبارک حضرت امام راحل �قدس سره� و نظر مبارک حضرتعالي و بعضي فقهاي ديگر که امر و جوهات راجع به ولي امر مسلمين است، پرداخت وجوهات به غير ولي امر چه حکمي دارد؟
مقلدين هر يک از مراجع محترمِ تقليد دامت برکاتهم، اگر در پرداخت سهمين مبارکين به استناد فتواي مرجع تقليد خود عمل کنند، موجب برائت ذمه ميشود.
س 1004: آيا مصرف سهم مبارک سادات در امور خيريه ماننه ازدواج سادات، جايز است؟
سهم سادات مانند سهم مبارک امام عليه السلام در اختيار ولي امر مسلمين است و در صورتي که اذن خاص باشد، مصرف سهم سادات در آنچه ذکر شده، اشکال ندارد.
س 1005: آيا اجازه گرفتن از مجتهدي که مقلد از او تقليد ميکند، براي مصرف سهم امام عليه السلام در عمل خير مثلا در حوزه علميه يا دارالايتام، ضرورت دارد و يا اجازه هر مجتهدي کافي است؟ و اصولا آيا اجازه مجتهد ضروري است؟
اختيار سهمين مبارکين به طور کلي مربوط به ولي امر مسلمين است و کسي که بر عهده او و يا در مال وي مقداري حق امام عليه السلام يا سهم سادات باشد، بايد آن را به ولي امر خمس يا وکيلي که از طرف او اجازه دارد، تسليم کند، و اگر ميخواهد آن را در يکي از موارد مقرر مصرف کند، بايد ابتدا راجع به آن اجازه بگيرد، و در عين حال مکلّف بايد فتواي مرجع تقليد خود را در آن رعايت نمايد.
س 1006: آيا وکلاي حضرتعالي يا اشخاصي که وکيل در اخذ حقوق شرعي نيستند، مکلّف به دادن قبض رسيد سهمين به پرداخت کنندگان آن هستند يا خير؟
کساني که حقوق شرعي خود را به وکلاي محترم ما يا به اشخاص ديگر به قصد وصول به دفتر ما ميدهند، ميتوانند از آنها قبضي را که داراي مهر ما ميباشد، مطالبه کنند.
س 1007: هنگامي که خمس را به وکلاي حضرتعالي در منطقه تحويل ميدهيم، گاهي سهم امام عليه السلام را به ما بر ميگردانند و ميگويند که از طرف حضرتعالي در اين کار مجاز هستند، آيا مصرف مبلغي که به ما برگردانده شده، در امور خانواده جايز است؟
اگر در اجازه کسي که مدعي اجازه است، شک داريد، ميتوانيد به صورت محترمانه از او بخواهيد که اجازه خطي خود را به شما نشان بدهد و يا از او قبض رسيد را که مهر ما بر آن خورده، درخواست کنيد، اگر آنان طبق اجازهاي که از ما دارند عمل کردهاند، عملشان مورد تأييد است.
س 1008: شخصي ملکي را با مال غير مخمّس به قيمت بالائي خريده و مبلغ زيادي هم خرج اصلاح و تعمير آن کرده است و بعد آن را به فرزند غير بالغ خود هبه کرده و بطور رسمي به اسم او نموده است، با توجه به اينکه آن فرد در قيد حيات است، مسأله خمس مکلّف مذکور چگونه است؟
اگر آنچه را براي خريد ملک و اصلاح و تعمير آن صرف کرده، از درآمدهاي سال باشد و بخشش آن ملک به فرزندش در همان سال و متناسب با شأن عرفي او باشد، خمس ندارد. در غير اين صورت واجب است که خمس آن را بدهد.
سهم سادات و انتساب به آنان
س 1009: مادر من از سادات است، لطف فرموده امور ذيل را بيان فرمائيد:
- آيا من هم از سادات محسوب ميشوم؟
- آيا فرزندان من هر چقدر پائين روند، از سادات شمرده ميشوند؟
- بين کسي که از طرف پدر سيد است و کسي که از طرف مادر سيد است، چه تفاوتي وجود دارد؟
گرچه منتسبين به پيامبر اکرم �صلي الله عليه و آله� از طرف مادر هم از اولاد رسول اکرم �صلي الله عليه و آله� محسوب ميشوند، ولي ملاک ترتب آثار و احکام شرعي سيادت، انتساب از طرف پدر است.
س 1010: آيا فرزندان عباس بن علي بن ابي طالب عليهم السلام احکام ساير سادات را دارند، مثلا آيا طلبه علوم ديني که منسوب به اين خانواده است، ميتواند ملبس به لباس سادات شود؟ آيا اولاد عقيل بن ابي طالب هم اين حکم را دارند؟
کسي که از طرف پدر به عباس بن علي بن ابي طالب �عليهم السلام� منسوب است، سيد علوي ميباشد و همه سادات علوي و عقيلي، هاشمي هستند و حق استفاده از مزاياي خاص سادات هاشمي را دارند.
س 1011: به تازگي به سند شخصي يکي از فرزندان عموي پدرم دست يافتهام که در آن اسم صاحب سند شخصي با عنوان سيد ذکر شده، بنابراين و با توجه به اينکه در ميان فاميل مشهور است که ما از سادات هستيم و با قرينه بودن دليلي که اخيرا به آن دست يافتهام، خواهشمندم نظر مبارک خود را راجع به سيادت من بيان فرمائيد.
صرف ذکر عنوان سيّد در سندي که به نام يکي از اقوام نسبي شماست، حجت شرعي بر سيادت شما محسوب نميشود، و تا زماني که سيادت خود را با اطمينان يا با استناد به دليل شرعي احراز نکردهايد، احکام و آثار شرعي سيادت بر شما مترتب نميشود.
س 1012: کودکي را به فرزندي پذيرفته و نام او را علي گذاشتهام و براي گرفتن شناسنامه به اداره ثبت احوال مراجعه کردم و در آنجا براي فرزند خواندهام لقب سيد گذاشتند، ولي من به علت خوف از جدم رسول الله �صلي الله عليه و آله� آن را نپذيرفتم و در حال حاضر مردد هستم بين اينکه فرزند خواندگي آن طفل را رد کنم و يا اينکه مرتکب معصيت قبول سيادت کسي شوم که سيد نيست، کداميک از دو راه را انتخاب کنم؟ اميدوارم مرا راهنمائي فرمائيد.
بر فرزند خواندگي آثار شرعي بنوّت مترتب نميشود، و کسي هم که از طرف پدر واقعي اش سيّد نيست، آثار و احکام سيادت را ندارد، ولي به هر حال نگهداري کودک بي سرپرست شرعا عمل بسيار خوب و پسنديدهاي است.
موارد مصرف خمس، کسب اجازه، هديه و شهريه حوزوي
س 1013: بعضي از اشخاص از طرف خود اقدام به پرداخت قبض آب و برق سادات ميکنند، آيا احتساب آن از خمس جايز است يا خير؟
آنچه را تاکنون به قصد سهم سادات پرداختند، مورد قبول است، ولي براي موارد بعدي، قبل از پرداخت، لازم است کسب اجازه کنند.
س 1014: آيا حضرتعالي مصرف ثلث سهم مبارک امام عليه السلام را براي خريد و توزيع کتابهاي ديني، اجازه ميفرمائيد؟
اگر وکلاي مجاز ما تهيه و توزيع کتابهاي مفيد ديني را لازم بدانند، جايز است که از ثلثي که مجاز به صرف آن در موارد معين شرعي هستند، آن کار را انجام دهند.
س 1015: آيا جايز است سهم سادات به علويه فقيري که ازدواج کرده و فرزنداني دارد ولي شوهرش غير علوي و فقير است، داده شود، و آيا او ميتواند آن را صرف فرزندان و شوهرش نمايد؟
اگر شوهر بر اثر فقر نتواند نفقه همسرش را بدهد و همسر وي هم شرعا فقير باشد، ميتواند براي رفع نيازش، سهم سادات بگيرد و آن را براي خود و فرزندان و حتي شوهرش مصرف کند.
س 1016: گرفتن سهم امام �عليه السلام� و سهم سادات توسط اشخاصي که علاوه بر شهريه حوزه درآمدهاي ديگري که براي تأمين زندگي آنها کافي است داشته باشند، چه حکمي دارد؟
کسي که شرعا مستحق نبوده و مشمول مقررات شهريه حوزه هم نباشد، گرفتن سهمين براي او جايز نيست.
س 1017: زن علويهاي ادعا ميکند که پدرش در پرداخت هزينه خانوادهاش کوتاهي نموده و مجبور به گدائي در کنار مساجد شدهاند تا از اين طريق مالي به دست آورده و مصرف کنند. اهالي منطقه هم آن سيد را فردي ثروتمند، ولي خسيس نسبت به خانوادهاش ميدانند، آيا دادن نفقه آنان از سهم سادات جايز است؟ و بر فرض که پدر بگويد که بر من فقط دادن هزينه پوشاک و خوراک واجب است، ولي پرداخت بقيه مخارج مثل لوازم اختصاصي زنان و پول روزانه کودکان، واجب نيست، آيا ميتوان به مقدار رفع احتياج از سهم سادات به آنان داد؟
در صورت اول اگر نميتوانند نفقه خود را از پدرشان بگيرند، جايز است به مقدار نفقه از سهم سادات به آنان داده شود. همچنين در صورت دوم، اگر علاوه بر خوراک و پوشاک، به چيز ديگري که مناسب حالشان است، نياز داشته باشند، جايز است به مقدار رفع نياز از سهم سادات به آنان پرداخت شود.
س 1018: آيا اجازه ميفرمائيد که افرادي خودشان سهم سادات را به سادات فقير بدهند؟
کسي که سهم سادات بر عهده اوست، واجب است در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد.
س 1019: آيا مقلدين حضرتعالي در مصرف خمس ميتوانند سهم سادات را به سيد فقير بدهند يا اينکه بايد همه خمس يعني سهم سادات و سهم امام �عليه السلام� را تحويل وکيل شما بدهند تا در موارد شرعي آن مصرف کند؟
در اين رابطه فرقي بين سهم سادات و سهم مبارک امام �عليه السلام� نيست.
س 1020: آيا حقوق شرعي (خمس، ردّ مظالم، زکات) از شؤون حکومت است يا خير؟ و کسي که خمس بر عهده اوست، آيا ميتواند خودش سهم سادات و ردّ مظالم و زکات را به افراد مستحق بدهد؟
در زکات جايز است که خودش آنها را به فقراي متدين و عفيف بدهد، و در ردّ مظالم أحوط آن است که با اذن حاکم شرع باشد، ولي در خمس واجب است که همه آن را به دفتر ما و يا به يکي از وکلاي مجاز ما تحويل دهد تا در موارد شرعي که براي آن مقرر شده، مصرف شود، و يا در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد.
س 1021: آيا ساداتي که داراي شغل و کسبي هستند، استحقاق خمس دارند يا خير؟ اميدوارم توضيح فرمائيد.
اگر درآمد آنان براي زندگيشان به طور متعارف و مناسب با شأن عرفيشان کافي باشد، مستحق خمس نيستند.
س 1022: جواني بيست و پنج ساله و کارمند هستم، تا به حال مجرد بوده و با پدر و مادرم زندگي ميکنم، پدرم پيرمردي کهنسال و از کار افتاده است که درآمدي ندارد و چهار سال است که همه مخارج زندگي را من تأمين ميکنم. با توجه به اينکه نميتوانم هم خمس درآمد سالانه را بدهم و هم مخارج زندگي را تأمين کنم، و مبلغ نوزده هزار تومان هم از خمس درآمد سالهاي قبل بدهکارم و آن را يادداشت کردهام تا بعدا بپردازم، خواهشمندم توضيح فرمائيد که آيا جايز است خمس درآمدهاي سال را به نزديکان خود مثل پدر و مادر بدهم؟
اگر پدر و مادر شما قدرت مالي اداره امور زندگي خود را ندارند و شما توانائي کمک به آنان را داريد، کمک به آنان بر شما واجب ميشود، و آنچه را که جهت تأمين نفقه آنان ميپردازيد، جزو مؤونه شما محسوب است، ولي شرعا نميتوانيد آن را به جاي خمس که دادن آن هم واجب است، حساب نمائيد.
س 1023: مبلغي بابت سهم مبارک امام �عليه السلام� بر عهده من است که بايد آن را به حضرتعالي بپردازم، و از طرفي مسجدي هست که احتياج به کمک دارد، آيا اجازه ميفرمائيد که مبلغ مزبور را به امام جماعت آن مسجد بدهم تا در ساختمان و تکميل آن مصرف نمايد؟
در حال حاضر، سهمين مبارکين براي اداره حوزههاي علميه مورد نياز است. براي ساختمان مسجد و تکميل آن ميتوان از کمکهاي مؤمنين استفاده کرد.
س 1024: با توجه به اينکه احتمال ميدهيم پدر ما در زمان حيات خمس اموال خود را به طور کامل نپرداخته باشد، و ما قطعهاي از زمينهاي او را براي ساخت بيمارستان بخشيدهايم، آيا ميتوان آن زمين را از خمس اموال متوفّي حساب کرد؟
زمين مذکور به عنوان خمس محسوب نميشود.
س 1025: در چه مواردي بخشيدن خمس به کسي که آن را ميدهد، جايز است؟
سهم مبارک امام عليه السلام و سهم سادات، قابل بخشش نيست.
س 1026: شخصي در پايان سال خمسي، به طور مثال صد هزار تومان زائد بر مؤونه دارد که خمس آن را داده است، اگر در سال بعد مقدار آن به صد و پنجاه هزار تومان برسد، آيا در سال جديد بايد خمس پنجاه هزار تومان را بپردازد يا اينکه بايد دوباره خمس صد و پنجاه هزار تومان را بدهد؟
اگر مالي که خمس آن داده شده، در سال جديد مصرف نشود و باقي بماند، دوباره خمس ندارد، و اگر درآمد آن سال به طور مشترک با مال مخمس در مؤونه سال مصرف شود، واجب است که خمس باقيمانده در پايان سال به نسبت غير مخمّس به مخمّس پرداخت شود.
س 1027: طلاب علوم ديني که هنوز ازدواج نکردهاند و مسکني ندارند، اگر درآمدي از طريق تبليغ و کار يا سهم امام عليه السلام داشته باشند، آيا مشمول خمس است يا اينکه ميتوانند بدون پرداخت خمس، آن را به اين دليل که از وجوب خمس استثنا شده، براي هزينههاي ازدواج پس انداز کنند؟
حقوق شرعي که از طرف مراجع به طلّاب محترمي اهدا ميشود که مشغول تحصيل در حوزههاي علوم ديني هستند، خمس ندارد، ولي ساير درآمدهائي که از راه تبليغ و کار دارند، اگر تا سر سال خمسي باقي بماند، خمس آن واجب است.
س 1028: اگر شخصي پس اندازي داشته باشد که مخلوطي از مال مخمّس و غير مخمّس است و گاهي از آن براي مخارج خود برداشت کرده و گاهي هم به آن اضافه ميکند. با توجه به اينکه مقدار مال مخمّس معلوم است، آيا پرداخت خمس مجموع مبلغ باقيمانده واجب است يا اينکه بايد فقط خمس مال غير مخمّس را بدهد؟
واجب است که خمس مبلغ باقيمانده را به نسبت مال غير مخمّس به مخمّس، بپردازد.
س 1029: کفني را خريده و چندين سال مانده است، آيا پرداخت خمس آن واجب است يا اينکه فقط پرداخت خمس قيمت خريد آن واجب است؟
پولي که با آن کفن خريده، اگرمخمّس باشد، ديگر خمس ندارد وگرنه بايد خمس کفن را بپردازد.
س 1030: من طلبه علوم ديني هستم، مقداري پول داشتم که با آن و کمک ديگران و استفاده از سهم سادات و گرفتن قرض، توانستم خانه کوچکي بخرم و اکنون آن را فروختهام، اگر بر پول آن سال بگذرد و خانهاي نخرم، آيا به آن پول که آماده براي خريد خانه است، خمس تعلق ميگيرد؟
خانهاي که از شهريه حوزه علميه و کمک افراد خيّر و حقوق شرعي ديگر و قرض خريداري شده، پول فروش آن خمس ندارد.
مسائل متفرقه خمس
س 1031: من در سال 1341 شمسي از امام خميني �قدس سره� تقليد نموده و حقوق شرعي خود را طبق فتاواي ايشان به او ميپرداختم. در سال 1346 امام �قدس سره� در ضمن پاسخ به سؤالي درباره حقوق شرعي و ماليات، فرمودند که حقوق شرعي همان خمس و زکات است، ولي ماليات جزء حقوق شرعي نيست. در حال حاضر که در دوران جمهوري اسلامي به سر ميبريم، خواهشمنديم وظيفه ما را نسبت به حقوق شرعي مالي و ماليات بيان فرمائيد.
مالياتي که حکومت جمهوري اسلامي بر اساس قوانين و مقررات وضع ميکند، هر چند پرداخت آن بر کساني که قانون شامل آنان ميشود، واجب است، و مالياتِ پرداختي هر سال از مؤونه همان سال محسوب است، ولي از سهمين مبارکين محسوب نميشود، بلکه بر آنان دادن خمس درآمد سالانهشان در زائد بر مؤونه سال به طور مستقل، واجب است.
س 1032: آيا تبديل حقوق شرعي به ارزي که داراي قيمت ثابت است، با توجه به عدم ثبات قيمت برابري پولهاي ديگر، از نظر شرعي جايز است يا خير؟
اين کار براي شخصي که حقوق شرعي بر ذمّه دارد، جايز است، ولي بايد هنگام پرداختِ حقوقِ واجبِ شرعي خود، آن را به قيمت روزِ پرداخت محاسبه کند، ولي کسي که از طرف ولي امر در گرفتن حقوق شرعي وکيل است و به او اعتماد شده، نميتواند آنچه را دريافت کرده، به پول ديگري تبديل کند، مگر آنکه در اين کار مجاز باشد، و تغيير قيمت مجوّز شرعي تبديل آن نيست.
س 1033: در يک مؤسسه فرهنگي براي تأمين نيازهاي مالي آن در آينده، واحدي تجاري تشکيل شده که سرمايه آن از حقوق شرعي است، آيا پرداخت خمس درآمد آن واجب است؟ آيا مصرف خمس آن به نفع مؤسسه جايز است؟
تجارت با حقوق شرعي که واجب است به مصرف موارد مقرره شرعيه آن برسد و خودداري از مصرف آن، هر چند به قصد استفاده از منافع آن در يک مؤسسه فرهنگي باشد، بدون اجازه ولي امر خمس اشکال دارد، و در صورتي که با آن تجارت شود، سود حاصله تابع سرمايه است که بايد در همان موارد مصرف سرمايه صرف شود و خمس ندارد. بله، تجارت با هدايايي که به مؤسسه داده ميشود، اشکال ندارد، و سود و درآمد آن در صورتي که سرمايه ملک مؤسسه باشد، خمس ندارد.
س 1034: اگر در چيزي شک داشته باشيم که خمس آن را دادهايم يا خير، ولي ظنّ غالب به پرداخت خمس آن باشد، وظيفه ما چيست؟
اگر مشکوک از چيزهائي باشد که خمس به آن تعلق گرفته است، تحصيل يقين به پرداختِ خمس آن واجب است.
س 1035: هفت سال پيش مقداري خمس بر من واجب شد، و آن را با مجتهد دستگردان کرده و قسمتي از آن را پرداختم، بقيه آن بر ذمّهام باقي ماند و از آن تاريخ تاکنون نتوانستهام مبلغ باقيمانده را بپردازم، تکليف من چيست؟
مجرد عجز از پرداخت خمس، موجب فراغت ذمّه نميشود، بلکه واجب است که هر زماني که توانائي پرداختِ بدهي بابت خمس را داشتيد، آن را هر چند به تدريج بپردازيد.
س 1036: آيا مبلغي را که به عنوان خمس مالي که متعلق خمس نبوده، پرداختم، ميتوانم بابت خمس مالي که فعلا بدهکارم، حساب کنم؟
اگر در مصارف شرعي آن مصرف شده، بابت اداي بدهي کنوني شما از خمس محسوب نميشود.ولي اگر عين آن موجود باشد ميتوانيد آن را مطالبه نمائيد.
س 1037: آيا خمس و زکات بر کودکاني که هنوز به سن تکليف نرسيدهاند، واجب ميشود؟
زکات مال بر شخص غيربالغ واجب نيست، ولي اگر خمس به مال او تعلق بگيرد (مثل اينکه معدن يا حلال مخلوط به حرام باشد)، بر ولي شرعي او پرداخت آن واجب است، مگر خمسِ سودِ حاصل از تجارت با اموالِ او يا منافع کسبش که پرداخت آن بر ولي واجب نيست، بلکه بنابراحتياط در صورتيکه سود حاصله باقي بماند اداي خمس آن بر خود طفل بعد از رسيدن به سن تکليف، واجب است.
س 1038: اگر شخصي مقداري از حقوق شرعي و سهم امام عليه السلام و چيزهائي را که صرف آن در مصارف شرعيش بايد با اجازه يکي از مراجع باشد، در يکي از مؤسسات ديني يا ساختمان مدرسه يا مسجد يا حسينيّه مصرف کند، آيا شرعا حق دارد آنچه را که به عنوان اداي حقوق شرعي که بر عهده او بوده، به مصرف رسانده، پس بگيرد و يا زمين آن را پس بگيرد و يا اقدام به فروش ساختمان آن مؤسسه نمايد يا خير؟
اگر اموال خود را طبق اجازه کسي که واجب بود حقوق شرعي خود را به او تسليم نمايد، به نيتِ پرداختِ حقوقِ شرعي که بر عهده داشت، براي تأسيس مدرسه و مانند آن به مصرف رسانده است، حق پس گرفتن و تصرف مالکانه در آن را ندارد.
انفال
س 1039: بر اساس قانون زمين شهري: - زمينهاي باير جزء انفال محسوب و تحت تصرف حکومت اسلامي است. - زمينهاي باير و غير آن در شهرها اگر مالک خصوصي داشته باشد، در صورت نياز دولت و شهرداريها به آن ميتوانند آن را به قيمت متعارف در آن منطقه از مالکين استملاک نمايند. سؤال اين است: - اگر شخصي زمين بايري را که سند آن به نام او بوده، ولي بر اثر قانون زمين شهري از اعتبار ساقط شده است به عنوان سهم امام عليه السلام و سهم سادات بدهد، چه حکمي دارد؟ - اگر شخصي زميني اعم از باير يا داير داشته باشد و از طرف دولت يا شهرداري بر اساس قانون مجبور به فروش آن شود، ولي او آن را به عنوان سهم امام و سادات بدهد، چه حکمي دارد؟ زميني که در اصل موات است و شرعا ملک کسي که سند به نام اوست، نيست، واگذاري آن به عنوان خمس و احتساب آن به جاي بدهي خمس صحيح نيست. همچنين زمين ملکي که گرفتن آن توسط دولت يا شهرداري، با عوض يا بدون عوض، بر اساس قانون جايز است، مالک آن نميتواند آن را به عنوان خمس واگذار نمايد و به جاي بدهي خمس حساب کند. س 1040: اگر شخصي زميني را در کنار کارخانههاي آجرسازي براي استفاده از فروش خاک آن بخرد، آيا از انفال محسوب ميشود؟ بر فرض اينکه از انفال نباشد، با توجه به اينکه به نسبت ده درصد به شهرداري داده ميشود، آيا دولت حق مطالبه ماليات براي خاک آن دارد؟ زمين مورد معامله، اگر آباد و ملک خاص شرعي فروشنده باشد، گرچه با خريد آن ملک خاص خريدار ميشود و جزو أنفال محسوب نيست، ليکن پرداخت مالياتِ درآمدِ حاصل از فروش خاک آن، اگر مستند به قانون مصوب مجلس شوراي اسلامي (در ايران) و مورد تأييد شوراي نگهبان قانون اساسي باشد، لازم است و دولت حق مطالبه آن را دارد. س 1041: آيا شهرداري حق بهرهبرداري اختصاصي از ماسهها و شنهاي کف رودخانهها براي آباداني و احداث شهر و غير آن را دارد، و در صورتي که اين حق را داشته باشند، اگر شخصي غير از شهرداري مدعي مالکيت آن باشد، آيا دعواي او مسموع است يا خير؟ اين کار براي شهرداريها جايز است و ادعاهاي مالکيت خصوصي کف و بستر رودهاي بزرگ و عمومي از سوي اشخاص پذيرفته نيست. س 1042: آيا حق اولويت عشائر در استفاده از چراگاههاي خود (هر قبيلهاي نسبت به چراگاه خودش) با کوچ کردن از آن و تصميم به بازگشت دوباره به آنجا از بين ميرود؟ با توجه به اينکه اين کوچ کردن از قديم بوده و در طول دهها سال ادامه داشته است. ثبوت حق اولويت شرعي براي آنان نسبت به چراگاه چهارپايانشان، بعد از کوچ کردن از آنجا، محل اشکال است و احتياط در اين مورد خوب است. س 1043: روستائي از نظر چراگاه و زمينهاي زراعي در مضيقه است و هزينههاي عمومي آن از راه فروش علفهاي چراگاه تأمين ميشود، اين وضعيت بعد از انقلاب اسلامي هم تاکنون استمرار داشته، ولي مسئولين آنان را از اين کار منع کردهاند، با توجه به فقر مادي اهالي روستا و باير بودن چراگاهها، آيا شوراي روستا حق دارد که اهالي را از فروش علفهاي چراگاه منع کرده و درآمد حاصل از فروش آن را براي تأمين هزينههاي عمومي روستا اختصاص دهد؟ علفهاي چراگاههاي عمومي طبيعي که سابقه ملکيت خصوصي ندارد، ملک اختصاصي کسي نيست و فروش آن از سوي کسي جايز نيست، ولي کسي که از طرفِ دولت، مسئول امور روستاست، ميتواند مبلغي را براي مصالح عمومي روستا از کساني که اجازه چراندن چهارپايان در آن مراتع را دارند، بگيرد. س 1044: آيا براي عشائر جايز است که چراگاههاي تابستاني و زمستاني را که از دهها سال پيش به صورت دورهاي در آن تردد دارند، به مالکيت خود در آورند؟ چراگاههاي طبيعي که کسي نسبت به آنها سابقه ملکيت اختصاصي ندارد، از انفال و اموال عمومي است که اختيار آن با ولي امر مسلمين است و سابقه تردد عشائر موجب مالکيت آنان نميشود. س 1045: خريد و فروش چراگاههاي عشائري در چه زماني صحيح است و در چه زماني صحيح نيست؟ خريد و فروش چراگاههايي که ملک کسي نيست و از انفال و اموال عمومي است، در هيچ حالي صحيح نيست. س 1046: شغل ما دامداري است که چهارپايان خود را در يکي از جنگلها ميچرانيم و بيشتر از پنجاه سال است که به اين کار مشغول هستيم، سندي نزد ما وجود دارد که دلالت ميکند که ما از طريق ارث مالک شرعي اين جنگل هستيم، سند مزبور هم يک سند قانوني است، بعلاوه اين جنگلها وقف اميرالمومنين و سيدالشهداء و ابوالفضل العباس �سلام الله عليهم اجمعين� است، و دامداران سالياني است که در اين جنگل زندگي ميکنند و خانههاي مسکوني و زمينهاي زراعي و بستان دارند. اخيرا جنگلبانان تصميم گرفتهاند ما را از آن اخراج نموده و بر آن مسلط شوند، آيا آنان حق اخراج ما را از اين جنگل دارند؟ از آنجائي که شرعا صحت وقف متوقف بر سابقه ملکيت شرعي است، همانگونه که انتقال از طريق ارث هم متوقف بر مالکيت شرعي مورّث است، لذا جنگلها و چراگاههاي طبيعي که تا به حال ملک کسي نبوده است و هيچگونه سابقه احيا و آباد کردن در آنها وجود ندارد، ملک اختصاصي کسي محسوب نميشود تا وقفيّت آن صحيح باشد يا از طريق ارث انتقال يابد. به هر حال هر مقدار از جنگل که به صورت مزرعه يا مسکن و مانند آن احيا شده و ملک شرعي گرديده، اگر وقف باشد، حق تصرف در آن با متولّي شرعي آن است و اگر وقف نباشد حق تصرف در آن با مالک آن است، و اما آن مقدار از جنگل و مراتع که به صورت جنگل طبيعي يا مرتع طبيعي باقي مانده است، از انفال و اموال عمومي است و اختيار آن براساس مقررات قانوني، با دولت اسلامي است. س 1047: دامداراني که اجازه چراندن حيوانات خود را دارند، آيا جايز است که وارد مزرعههاي خصوصي کنار چراگاه شده تا خود و چهارپايان آنان از آب مزرعه، بدون رضايت مالک آن بنوشند؟ مجرد داشتن اجازه چراندن حيوانات در چراگاههاي مجاور املاک اشخاص، براي جواز ورود در ملک غير و استفاده از آب ملکي آن کافي نيست و اين کار براي آنان بدون رضايت مالک آن جايز نميباشد.
https://www.uplooder.net/img/image/52/68060b26325799fa2b4430b323bd04f2/hasan_ali_ebrahimi_said_930131_(3).jpg
انفال
س 1039: بر اساس قانون زمين شهري: - زمينهاي باير جزء انفال محسوب و تحت تصرف حکومت اسلامي است. - زمينهاي باير و غير آن در شهرها اگر مالک خصوصي داشته باشد، در صورت نياز دولت و شهرداريها به آن ميتوانند آن را به قيمت متعارف در آن منطقه از مالکين استملاک نمايند. سؤال اين است: - اگر شخصي زمين بايري را که سند آن به نام او بوده، ولي بر اثر قانون زمين شهري از اعتبار ساقط شده است به عنوان سهم امام عليه السلام و سهم سادات بدهد، چه حکمي دارد؟ - اگر شخصي زميني اعم از باير يا داير داشته باشد و از طرف دولت يا شهرداري بر اساس قانون مجبور به فروش آن شود، ولي او آن را به عنوان سهم امام و سادات بدهد، چه حکمي دارد؟ زميني که در اصل موات است و شرعا ملک کسي که سند به نام اوست، نيست، واگذاري آن به عنوان خمس و احتساب آن به جاي بدهي خمس صحيح نيست. همچنين زمين ملکي که گرفتن آن توسط دولت يا شهرداري، با عوض يا بدون عوض، بر اساس قانون جايز است، مالک آن نميتواند آن را به عنوان خمس واگذار نمايد و به جاي بدهي خمس حساب کند. س 1040: اگر شخصي زميني را در کنار کارخانههاي آجرسازي براي استفاده از فروش خاک آن بخرد، آيا از انفال محسوب ميشود؟ بر فرض اينکه از انفال نباشد، با توجه به اينکه به نسبت ده درصد به شهرداري داده ميشود، آيا دولت حق مطالبه ماليات براي خاک آن دارد؟ زمين مورد معامله، اگر آباد و ملک خاص شرعي فروشنده باشد، گرچه با خريد آن ملک خاص خريدار ميشود و جزو أنفال محسوب نيست، ليکن پرداخت مالياتِ درآمدِ حاصل از فروش خاک آن، اگر مستند به قانون مصوب مجلس شوراي اسلامي (در ايران) و مورد تأييد شوراي نگهبان قانون اساسي باشد، لازم است و دولت حق مطالبه آن را دارد. س 1041: آيا شهرداري حق بهرهبرداري اختصاصي از ماسهها و شنهاي کف رودخانهها براي آباداني و احداث شهر و غير آن را دارد، و در صورتي که اين حق را داشته باشند، اگر شخصي غير از شهرداري مدعي مالکيت آن باشد، آيا دعواي او مسموع است يا خير؟ اين کار براي شهرداريها جايز است و ادعاهاي مالکيت خصوصي کف و بستر رودهاي بزرگ و عمومي از سوي اشخاص پذيرفته نيست. س 1042: آيا حق اولويت عشائر در استفاده از چراگاههاي خود (هر قبيلهاي نسبت به چراگاه خودش) با کوچ کردن از آن و تصميم به بازگشت دوباره به آنجا از بين ميرود؟ با توجه به اينکه اين کوچ کردن از قديم بوده و در طول دهها سال ادامه داشته است. ثبوت حق اولويت شرعي براي آنان نسبت به چراگاه چهارپايانشان، بعد از کوچ کردن از آنجا، محل اشکال است و احتياط در اين مورد خوب است. س 1043: روستائي از نظر چراگاه و زمينهاي زراعي در مضيقه است و هزينههاي عمومي آن از راه فروش علفهاي چراگاه تأمين ميشود، اين وضعيت بعد از انقلاب اسلامي هم تاکنون استمرار داشته، ولي مسئولين آنان را از اين کار منع کردهاند، با توجه به فقر مادي اهالي روستا و باير بودن چراگاهها، آيا شوراي روستا حق دارد که اهالي را از فروش علفهاي چراگاه منع کرده و درآمد حاصل از فروش آن را براي تأمين هزينههاي عمومي روستا اختصاص دهد؟ علفهاي چراگاههاي عمومي طبيعي که سابقه ملکيت خصوصي ندارد، ملک اختصاصي کسي نيست و فروش آن از سوي کسي جايز نيست، ولي کسي که از طرفِ دولت، مسئول امور روستاست، ميتواند مبلغي را براي مصالح عمومي روستا از کساني که اجازه چراندن چهارپايان در آن مراتع را دارند، بگيرد. س 1044: آيا براي عشائر جايز است که چراگاههاي تابستاني و زمستاني را که از دهها سال پيش به صورت دورهاي در آن تردد دارند، به مالکيت خود در آورند؟ چراگاههاي طبيعي که کسي نسبت به آنها سابقه ملکيت اختصاصي ندارد، از انفال و اموال عمومي است که اختيار آن با ولي امر مسلمين است و سابقه تردد عشائر موجب مالکيت آنان نميشود. س 1045: خريد و فروش چراگاههاي عشائري در چه زماني صحيح است و در چه زماني صحيح نيست؟ خريد و فروش چراگاههايي که ملک کسي نيست و از انفال و اموال عمومي است، در هيچ حالي صحيح نيست. س 1046: شغل ما دامداري است که چهارپايان خود را در يکي از جنگلها ميچرانيم و بيشتر از پنجاه سال است که به اين کار مشغول هستيم، سندي نزد ما وجود دارد که دلالت ميکند که ما از طريق ارث مالک شرعي اين جنگل هستيم، سند مزبور هم يک سند قانوني است، بعلاوه اين جنگلها وقف اميرالمومنين و سيدالشهداء و ابوالفضل العباس �سلام الله عليهم اجمعين� است، و دامداران سالياني است که در اين جنگل زندگي ميکنند و خانههاي مسکوني و زمينهاي زراعي و بستان دارند. اخيرا جنگلبانان تصميم گرفتهاند ما را از آن اخراج نموده و بر آن مسلط شوند، آيا آنان حق اخراج ما را از اين جنگل دارند؟ از آنجائي که شرعا صحت وقف متوقف بر سابقه ملکيت شرعي است، همانگونه که انتقال از طريق ارث هم متوقف بر مالکيت شرعي مورّث است، لذا جنگلها و چراگاههاي طبيعي که تا به حال ملک کسي نبوده است و هيچگونه سابقه احيا و آباد کردن در آنها وجود ندارد، ملک اختصاصي کسي محسوب نميشود تا وقفيّت آن صحيح باشد يا از طريق ارث انتقال يابد. به هر حال هر مقدار از جنگل که به صورت مزرعه يا مسکن و مانند آن احيا شده و ملک شرعي گرديده، اگر وقف باشد، حق تصرف در آن با متولّي شرعي آن است و اگر وقف نباشد حق تصرف در آن با مالک آن است، و اما آن مقدار از جنگل و مراتع که به صورت جنگل طبيعي يا مرتع طبيعي باقي مانده است، از انفال و اموال عمومي است و اختيار آن براساس مقررات قانوني، با دولت اسلامي است. س 1047: دامداراني که اجازه چراندن حيوانات خود را دارند، آيا جايز است که وارد مزرعههاي خصوصي کنار چراگاه شده تا خود و چهارپايان آنان از آب مزرعه، بدون رضايت مالک آن بنوشند؟ مجرد داشتن اجازه چراندن حيوانات در چراگاههاي مجاور املاک اشخاص، براي جواز ورود در ملک غير و استفاده از آب ملکي آن کافي نيست و اين کار براي آنان بدون رضايت مالک آن جايز نميباشد.
https://www.uplooder.net/img/image/52/68060b26325799fa2b4430b323bd04f2/hasan_ali_ebrahimi_said_930131_(3).jpg
در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)