رساله حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

موسيقي و غنا




س 1128: ملاک تمييز موسيقي حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقي کلاسيک حلال است، بسيار مناسب است که معيار آن را بيان فرماييد؟



هر موسيقي که به نظر عرف موسيقي لهوي و مطرب که مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقي حرام محسوب مي‏شود و فرقي نمي‏کند که موسيقي کلاسيک باشد يا غير کلاسيک. تشخيص موضوع هم موکول به نظر عرفي مکلّف است و اگر موسيقي اين گونه نباشد بخودي خود اشکال ندارد.



س 1129: گوش دادن به نوارهايي که توسط سازمان تبليغات اسلامي و يا مؤسسه اسلامي ديگر مجاز اعلام شده‏اند، چه حکمي دارد؟ و استفاده از آلات موسيقي مثل کمان، ويولون و ني چه حکمي دارد؟



جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخيص خود مکلّف است که اگر تشخيص دهد مشتمل بر غنا و موسيقي لهوي مناسب با مجالس عيش و نوش و خوش‏گذراني و همچنين مطالب باطل نيست، گوش دادن به آن اشکال ندارد بنابراين تجويز آن توسط سازمان تبليغات اسلامي و يا هر مؤسسه اسلامي ديگر به تنهايي دليل شرعي براي مباح بودن آن نيست و بکارگيري آلات موسيقي در موسيقي لهوي مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جايز نمي‏باشد، ولي استفاده حلال از آنها براي اهداف عقلائي اشکال ندارد و تشخيص مصاديق هم موکول به نظر خود مکلّف است.



س 1130: منظور از موسيقي مطرب ولهوي چيست؟ و راه تشخيص موسيقي مطرب و لهوي از غير آن چيست؟



موسيقي مطرب و لهوي آن است که به سبب ويژگيهائي که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقي دور نموده و به سمت بي‏بندوباري و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.



س 1131: آيا شخصيت نوازنده و محل نواختن و يا غرض و هدف از آن در حکم موسيقي تأثير دارد؟



موسيقي حرام، موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهي شخصيت نوازنده يا کلام همراه آهنگ يا مکان و يا ساير شرايط در اينکه موسيقي تحت عنوان موسيقي مطرب و لهوي حرام و يا عنوان حرام ديگر قرار بگيرد مؤثر است مانند اينکه بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.



س 1132: آيا معيار حرمت موسيقي فقط مطرب و لهوي بودن آن است يا اينکه ميزان تحريک و تهييج آن هم تأثير دارد؟ و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چه حکمي دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايي که به صورت سه ضرب و همراه با موسيقي خوانده مي‏شوند، چه حکمي دارد؟



ملاک آن ملاحظه کيفيت نواختن موسيقي با در نظر گرفتن همه خصوصيات و ويژگيهاي آن است و اينکه از نوع موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسيقي که به حسب طبيعت خود از نوع موسيقي لهوي باشد، حرام است اعم از اينکه مهيّج باشد يا خير و موجب ايجاد حزن و اندوه و حالات ديگر در شنونده بشود يا خير و هرگاه غزل‏هائي که همراه با موسيقي خوانده مي شوند به صورت غنا و آواز لهوي مناسب مجالس لهو و لعب در آيند، خواندن و شنيدن آنها حرام است.



س 1133: غنا چيست؟ آيا غنا فقط شامل صداي انسان است يا اينکه شامل صداهاي حاصل از آلات موسيقي هم مي‏شود؟



غنا عبارت است از صداي انسان در صورتي که باترجيع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به اين صورت و گوش دادن به آن حرام است.



س 1134: آيا زدن بر ظرفها و ساير وسايلي که جزء آلات موسيقي نيستند، در عروسي‏ها توسط زنان جايز است؟ اگر صدا به بيرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمي دارد؟



جواز اين عمل بستگي به کيفيت نواختن دارد. اگر به شيوه متداول در عروسي‏هاي سنّتي باشد و لهو محسوب نشود و فسادي هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.



س 1135: دف زدن توسط زنان درعروسي ها چه حکمي دارد؟



استفاده از آلات موسيقي براي نواختن موسيقي لهوي و مطرب جايز نيست، امّا آوازخواني در مجالس عروسي، بعيد نيست براي زنان جايز باشد.



س 1136: آيا گوش‏دادن به غنا در خانه جايز است؟ اگر در فردي تأثير نداشته باشد چه حکمي دارد؟



گوش دادن به غنا بطور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهايي شنيده شود و يا در حضور ديگران و چه در او تأثير بگذارد يا خير.



س 1137: بعضي از جوانان که تازه به سن بلوغ رسيده‏اند از مراجعي تقليد مي‏کنند که فتوي‏ به حرمت موسيقي بطور مطلق داده‏اند هر چند از راديو و تلويزيون دولت اسلامي پخش شود، حکم اين مسئله چيست؟ و آيا اگر ولي فقيه گوش دادن به موسيقي حلال را اجازه داده باشد، آيا تجويز او بخاطر احکام حکومتي براي جواز آن کافي است يا اينکه آنان بايد به فتواي مرجع تقليد خود عمل کنند؟



فتوي‏ به جواز يا عدم جواز گوش دادن به موسيقي از احکام حکومتي نيست، بلکه حکم شرعي فقهي است و بر هر مکلّفي واجب است در اعمالش به فتواي مرجع تقليد خود مراجعه کند. ولي موسيقي اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده‏اي هم بر آن مترتّب نگردد، دليلي بر حرمت آن وجود ندارد.



س 1138: مقصود از موسيقي و غنا چيست؟



غنا يعني ترجيع صدا به نحوي که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولي موسيقي، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، في نفسه جائز است و اشکال ندارد.



س 1139: من در مکاني کار مي‏کنم که صاحب آن هميشه به نوارهاي غنا گوش مي‏دهد و من هم مجبور به شنيدن آن هستم، آيا اين کار براي من جايز است ياخير؟



اگر نوارها در بردارنده غنا يا موسيقي لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت باشند، گوش دادن و شنيدن آن جايز نيست.ولي اگر مجبور به حضور در آن مکان هستيد، رفتن به آنجا و کارکردن در آن براي شما اشکال ندارد ولي واجب است به غنا گوش ندهيد هر چند به گوش شما بخورد و آن را بشنويد.



س 1140: موسيقي که از راديو و تلويزيون جمهوري اسلامي پخش مي‏شود، چه حکمي دارد؟ آيا اين گفته که حضرت امام�قدس سره� موسيقي را بطور مطلق حلال اعلام کرده‏اند، صحيح است؟



نسبت حلال دانستن موسيقي به طور مطلق به راحل عظيم الشأن حضرت امام خميني�قدس سره� کذب و افتراء است. امام�قدس سره� معتقد به حرمت موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت بودند و نظر ما هم همين است، ولي اختلاف در ديدگاهها از تشخيص موضوع نشأت مي‏گيرد زيرا تشخيص موضوع موکول به نظر خود مکلّف است. گاهي نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا مي‏کند که در اين صورت موسيقي که به تشخيص مکلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام مي‏باشد وامّا صداهاي مشکوک محکوم به حليّت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايي دليل شرعي بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نمي‏شود.



س 1141: گاهي از راديو و تلويزيون آهنگهايي پخش مي‏شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آيا بر من واجب است که از گوش دادن به آنها خودداري نموده و ديگران را هم از آن منع کنم؟



اگر آنها را از نوع موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو مي‏دانيد، جايز نيست به آنها گوش دهيد، ولي نهي ديگران از باب نهي از منکر منوط به اين است که احراز نماييد که آنان هم آهنگهاي مزبور را از نوع موسيقي حرام مي‏دانند.



س 1142: گوش دادن و توزيع غنا و موسيقي لهوي که محصول کشورهاي غربي است، چه حکمي دارد؟



در عدم جواز گوش دادن به موسيقي لهوي مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل، فرقي بين زبانها و کشورهاي محل توليد وجود ندارد. بنابر اين خريد و فروش و گوش دادن و توزيع اين نوارها در صورتي که محتوي غنا يا موسيقي لهوي حرام باشند جايز نيست.



س 1143: خواندن به صورت غنا توسط هر يک از مرد يا زن چه از طريق نوار کاست باشد و يا از طريق راديو و چه همراه موسيقي باشد و يا نباشد، چه حکمي دارد؟



غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جايز نيست اعم از اينکه توسط مرد باشد يا زن و بطور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد يا نه.



س 1144: نواختن موسيقي به منظور اهداف و اغراض عقلائي و حلال در مکان مقدسي مانند مسجد چه حکمي دارد؟



نواختن موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق جايز نيست حتّي اگر در غير مسجد و براي غرض عقلائي حلالي باشد، ولي اجراي سرودهاي انقلابي و مانند آن همراه با نغمه‏هاي موسيقي در مکان مقدس و در مناسبتهايي که آن را اقتضا مي‏کند، اشکال ندارد مشروط بر اينکه با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکانهايي مثل مسجد براي نمازگزاران مزاحمت ايجاد نکند.



س 1145: آيا آموختن موسيقي بخصوص سنتور جايزاست؟ ترغيب و تشويق ديگران به آن چه حکمي دارد؟



بکارگيري آلات موسيقي براي نواختن موسيقي غيرلهوي، اگر براي اجراي سرودهاي انقلابي يا ديني و يا براي اجراي برنامه‏هاي فرهنگي مفيد و برنامه‏هاي ديگر با غرض عقلائي مباح باشد، اشکال ندارد به شرط اينکه مستلزم مفاسد ديگري نباشد و همچنين آموختن و ياددادن نوازندگي براي امر فوق في‏نفسه اشکال ندارد.



س 1146: گوش دادن به صداي زن هنگامي که شعر و غير آن را با آهنگ و ترجيع مي‏خواند اعم از اينکه شنونده، جوان باشد ياخير، مذکر باشد يا مؤنث چه حکمي دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چيست؟



اگر صداي زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداي او هم به قصد لذت و ريبة نباشد و مفسده‏اي هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقي بين موارد فوق نيست.



س 1147: آيا موسيقي سنّتي که ميراث ملي ايران مي‏باشد، حرام است يا خير؟



چيزي که از نظر عرف، موسيقي لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت محسوب شود، بطور مطلق حرام است و در اين مورد فرقي بين موسيقي ايراني و غيرايراني و موسيقي سنتي و غير آن نيست.



س 1148: گاهي از راديوهاي عربي بعضي ازآهنگهاي موسيقي پخش مي‏شود، آيا گوش دادن به آنها بخاطر علاقه به شنيدن زبان عربي جايز است؟



گوش دادن به موسيقي لهوي متناسب با مجالس لهو و معصيت بطور مطلق حرام است و علاقه به شنيدن زبان عربي مجوز شرعي براي آن محسوب نمي‏شود.



س 1149: آيا تکرار اشعاري که بصورت آواز و بدون موسيقي خوانده مي‏شوند جايز است؟



غنا حرام است هر چند همراه بانواختن آلات موسيقي نباشد و منظور از غنا ترجيع صدا به نحوي است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد، ولي صرف تکرار شعر اشکال ندارد.



س 1150: خريد و فروش آلات موسيقي چه حکمي دارد؟ و حدود استفاده از آنها کدام است؟



خريد و فروش آلات مشترک براي نواختن موسيقي غير لهوي اشکال ندارد.



س 1151: آيا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جايز است؟



غنا صوتي است که با ترجيع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که بطور مطلق حرام است حتّي اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثيه و غيره باشد.



س 1152: امروزه موسيقي براي معالجه بعضي از بيماريهاي رواني مانند افسردگي، اضطراب، مشکلات جنسي و سرد مزاجي زنان بکار مي‏رود، حکم آن چيست؟



اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امين اين است که معالجه متوقف بر استفاده از موسيقي است، بکارگيري آن به مقداري که معالجه بيمار اقتضا مي‏کند اشکال ندارد.



س 1153: گوش دادن به غنا اگر باعث تمايل بيشتر انسان به همسرش شود، چه حکمي دارد؟



مجرّد افزايش تمايل به همسر مجوّز شرعي براي گوش دادن به غنا محسوب نمي‏شود.



س 1154: اجراي کنسرت توسط زن براي زنان با علم به اينکه گروه نوازندگان نيز زن هستند، چه حکمي دارد؟



اگر اجراي کنسرت به صورت ترجيع مطرب(غنا) نباشد و موسيقي هم که نواخته مي‏شود از نوع لهوي حرام نباشد، اين امر في‏نفسه اشکال ندارد.



س 1155: اگر معيار حرمت موسيقي، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهائي که باعث ايجاد طرب در بعضي از مردم حتّي کودک غير مميّز مي‏شوند، چه حکمي دارند؟ و آيا گوش دادن به نوارهاي مبتذلي که در آنها زنان به صورت غنا مي‏خوانند ولي طرب‏آور نيستند جايز است؟ همچنين مسافريني که سوار اتوبوس‏هاي عمومي که غالبا از اين نوارها استفاده مي‏کنند مي‏شوند، چه تکليفي دارند؟



چنانچه موسيقي يا آوازي که با ترجيع و طرب همراه است از لحاظ کيفيت يا مضمون يا حالت خاص شخص نوازنده يا خواننده در خلال نواختن يا خواندن از نوع غنا يا موسيقي لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت باشد، گوش کردن به آن حرام است حتّي براي کسي که او را به طرب نيندازد و تحريک نکند و اگر در اتوبوس‏ها و ماشين‏هاي ديگر نوار غنا يا موسيقي لهوي پخش شود، مسافرين بايد از گوش دادن به آن خودداري نموده و نهي از منکر کنند.



س 1156: آيا جايز است مردي غناي زن اجنبيه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آيا غناي زن براي شوهر و برعکس جايز است؟ و آيا اين گفته صحيح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحريم غنا ناشي از تحريم آن مجالس است نظير تحريم تجارت و ساخت مجسمه که فايده‏اي غير از عبادت براي آن متصوّر نيست، بنابر اين انتفاء مناط و علت حکم در اين زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است؟



گوش دادن به غنا که عبارت است از ترجيع صدا به نحوي که طرب‏انگيز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقا حرام است، حتّي غناي زن براي شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمي‏کند و حرمت غنا و مجسمه‏سازي و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شيعه محسوب مي‏شوند و دائر مدار ملاکات فرضي و آثار رواني و اجتماعي نمي‏باشد، بلکه تا زماني که اين عنوان حرام بر آنها صدق کند، حکم آنها حرمت و وجوب اجتناب بطور مطلق است.



س 1157: دانشجويان دانشکده علوم تربيتي بايد در مرحله دروس اختصاصي در درس سرودها و آوازهاي انقلابي شرکت کنند زيرا در آنجا قطعه‏هاي موسيقي را آموخته و بطور اجمالي با آنها آشنا مي شوند. وسيله اصلي فراگيري اين درس ارگ است، آموختن اين درس که جزء واحدهاي اجباري است چه حکمي دارد؟ خريد و استفاده از وسيله مذکور براي ما چه حکمي دارد؟ و بخصوص خواهران نسبت به اجراي تمرين در برابر مردها چه وظيفه‏اي دارند؟



استفاده از آلات موسيقي في‏نفسه براي اجراي سرودهاي انقلابي و برنامه‏هاي ديني و فعاليت‏هاي فرهنگي و تربيتي مفيد، اشکال ندارد و خريد و فروش آلات نوازندگي و ياددادن و فراگيري آن براي استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران مي‏توانند با رعايت حجاب واجب و ضوابط شرعي در کلاس درس حاضر شوند.



س 1158: بعضي از ترانه‏ها در ظاهر انقلابي هستند و عرف هم آنها را انقلابي مي‏داند ولي نمي‏دانيم که آيا خواننده، قصد خواندن يک ترانه انقلابي را داشته يا يک ترانه طرب‏آور و لهو را، با توجه به اينکه خواننده مسلمان نيست ولي ترانه‏هاي او ملّي و متضمّن جملاتي برضد اشغال و همچنين تحريک مردم به مقاومت است، گوش دادن به اين ترانه‏ها چه حکمي دارد؟



اگر کيفيت آنها از نظر شنونده عرفا، طرب‏آور و لهوي نباشد، گوش دادن به آنها اشکال ندارد و قصد و نيّت خواننده و مضمون چيزي که مي‏خواند در اين باره تأثيري ندارد.



س 1159: جواني بعنوان مربّي و داور بين‏المللي بعضي از ورزشها بکار اشتغال دارد. شغل او اقتضا مي‏کند که به بعضي از باشگاههائي وارد شود که غنا و موسيقي حرام در آنها پخش مي‏شود، با توجه به اينکه اين کار مقداري از هزينه‏هاي زندگي او راتأمين مي‏کند و فرصتهاي شغلي هم در محل زندگي او کم است، آيا اين کار براي او جايز است؟



اين شغل براي او اشکال ندارد هر چند گوش دادن به غنا و موسيقي لهوي براي او حرام است امّا در موارد اضطراري جايز است داخل مجلس غنا و موسيقي حرام شود، ولي بايد از گوش دادن به آن اجتناب کند و آنچه که بدون اختيار به گوش او مي‏خورد، اشکال ندارد.



س 1160: آيا فقط گوش دادن به موسيقي، حرام است يا اينکه شنيدن آن هم حرام است؟



شنيدن غنا يا موسيقي لهوي و طرب‏آور حکم گوش دادن را ندارد مگر در بعضي از موارد که شنيدن از نظر عرف گوش دادن محسوب مي‏شود.



س 1161: آيا نواختن موسيقي همراه قرائت قرآن با غير از آلاتي که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جايز است؟
تلاوت قرآن کريم با صداي زيبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن کريم اشکال ندارد، بلکه امر راجحي است مشروط براينکه به حدّ غناي حرام نرسد، ولي نواختن موسيقي با آن، وجه شرعي ندارد.



س 1162: طبل زدن در جشن‏هاي ميلاد و غير آن چه حکمي دارد؟



استفاده از آلات نوازندگي و موسيقي به نحو لهوي و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق حرام است.



س 1163: آلات موسيقي که دانش‏آموزان مدارس عضو گروههاي سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده مي‏کنند چه حکمي دارند؟



آن دسته از آلات موسيقي که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده براي کارهاي حلال محسوب مي‏شوند، جايز است بطور غير لهوي براي مقاصد حلال بکار گرفته شوند ولي آلاتي که عرفا از آلات مخصوص لهو محسوب مي‏شوند جايز نيست مورد استفاده قرار گيرند.



س 1164: آيا ساخت سنتور که از آلات موسيقي محسوب مي‏شود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جايز است؟ آيا بهره‏گيري از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکميل صنعت سنتورسازي و تشويق نوازندگان به نواختن آن جايز است؟ و آيا آموزش موسيقي سنتي ايراني به قصد نشر و احياي موسيقي اصيل جايز است؟



استفاده از آلات نوازندگي موسيقي براي اجراي سرودهاي ملّي يا انقلابي يا هر امر حلال و مفيدي تا زماني که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصيت نرسيده است اشکال ندارد. همچنين موسيقي و تعليم و يادگرفتن و ساختن آلات آن براي اهداف مذکور في‏نفسه اشکال ندارد.



س 1165: چه آلاتي لهو محسوب مي‏شوند و استفاده از آنها به هيچ وجه جايز نيست؟



آلاتي که نوعا در لهو و لعب بکار مي‏روند و منفعت حلالي دربرندارند.



س 1166: آيا گرفتن اجرت براي تکثير نوارهاي صوتي که محتوي امور حرامي هستند جايز است؟



هرنوار صوتي که گوش دادن به آن حرام است، تکثير و گرفتن اجرت براي آن هم جايز نيست.






https://www.uplooder.net/img/image/87/ae62e5d89b38dbeac532336f18fd4507/hasan_ali_ebrahimi_said_930223.jpg