خمس‏



س 1003: با توجه به نظر مبارک حضرت امام راحل �قدس سره� و نظر مبارک حضرتعالي و بعضي فقهاي ديگر که امر و جوهات راجع به ولي امر مسلمين است، پرداخت وجوهات به غير ولي امر چه حکمي دارد؟
مقلدين هر يک از مراجع محترمِ تقليد دامت برکاتهم، اگر در پرداخت سهمين مبارکين به استناد فتواي مرجع تقليد خود عمل کنند، موجب برائت ذمه مي‏شود.
س 1004: آيا مصرف سهم مبارک سادات در امور خيريه ماننه ازدواج سادات، جايز است؟
سهم سادات مانند سهم مبارک امام عليه السلام در اختيار ولي امر مسلمين است و در صورتي که اذن خاص باشد، مصرف سهم سادات در آنچه ذکر شده، اشکال ندارد.
س 1005: آيا اجازه گرفتن از مجتهدي که مقلد از او تقليد مي‏کند، براي مصرف سهم امام عليه السلام در عمل خير مثلا در حوزه علميه يا دارالايتام، ضرورت دارد و يا اجازه هر مجتهدي کافي است؟ و اصولا آيا اجازه مجتهد ضروري است؟
اختيار سهمين مبارکين به طور کلي مربوط به ولي امر مسلمين است و کسي که بر عهده او و يا در مال وي مقداري حق امام عليه السلام يا سهم سادات باشد، بايد آن را به ولي امر خمس يا وکيلي که از طرف او اجازه دارد، تسليم کند، و اگر مي‏خواهد آن را در يکي از موارد مقرر مصرف کند، بايد ابتدا راجع به آن اجازه بگيرد، و در عين حال مکلّف بايد فتواي مرجع تقليد خود را در آن رعايت نمايد.
س 1006: آيا وکلاي حضرتعالي يا اشخاصي که وکيل در اخذ حقوق شرعي نيستند، مکلّف به دادن قبض رسيد سهمين به پرداخت کنندگان آن هستند يا خير؟
کساني که حقوق شرعي خود را به وکلاي محترم ما يا به اشخاص ديگر به قصد وصول به دفتر ما مي‏دهند، مي‏توانند از آنها قبضي را که داراي مهر ما مي‏باشد، مطالبه کنند.
س 1007: هنگامي که خمس را به وکلاي حضرتعالي در منطقه تحويل مي‏دهيم، گاهي سهم امام عليه السلام را به ما بر مي‏گردانند و مي‏گويند که از طرف حضرتعالي در اين کار مجاز هستند، آيا مصرف مبلغي که به ما برگردانده شده، در امور خانواده جايز است؟
اگر در اجازه کسي که مدعي اجازه است، شک داريد، مي‏توانيد به صورت محترمانه از او بخواهيد که اجازه خطي خود را به شما نشان بدهد و يا از او قبض رسيد را که مهر ما بر آن خورده، درخواست کنيد، اگر آنان طبق اجازه‏اي که از ما دارند عمل کرده‏اند، عملشان مورد تأييد است.
س 1008: شخصي ملکي را با مال غير مخمّس به قيمت بالائي خريده و مبلغ زيادي هم خرج اصلاح و تعمير آن کرده است و بعد آن را به فرزند غير بالغ خود هبه کرده و بطور رسمي به اسم او نموده است، با توجه به اينکه آن فرد در قيد حيات است، مسأله خمس مکلّف مذکور چگونه است؟
اگر آنچه را براي خريد ملک و اصلاح و تعمير آن صرف کرده، از درآمدهاي سال باشد و بخشش آن ملک به فرزندش در همان سال و متناسب با شأن عرفي او باشد، خمس ندارد. در غير اين صورت واجب است که خمس آن را بدهد.

سهم سادات و انتساب به آنان‏
س 1009: مادر من از سادات است، لطف فرموده امور ذيل را بيان فرمائيد:
- آيا من هم از سادات محسوب مي‏شوم؟
- آيا فرزندان من هر چقدر پائين روند، از سادات شمرده مي‏شوند؟
- بين کسي که از طرف پدر سيد است و کسي که از طرف مادر سيد است، چه تفاوتي وجود دارد؟
گرچه منتسبين به پيامبر اکرم �صلي الله عليه و آله� از طرف مادر هم از اولاد رسول اکرم �صلي الله عليه و آله� محسوب مي‏شوند، ولي ملاک ترتب آثار و احکام شرعي سيادت، انتساب از طرف پدر است.
س 1010: آيا فرزندان عباس بن علي بن ابي طالب عليهم السلام احکام ساير سادات را دارند، مثلا آيا طلبه علوم ديني که منسوب به اين خانواده است، مي‏تواند ملبس به لباس سادات شود؟ آيا اولاد عقيل بن ابي طالب هم اين حکم را دارند؟
کسي که از طرف پدر به عباس بن علي بن ابي طالب �عليهم السلام� منسوب است، سيد علوي مي‏باشد و همه سادات علوي و عقيلي، هاشمي هستند و حق استفاده از مزاياي خاص سادات هاشمي را دارند.
س 1011: به تازگي به سند شخصي يکي از فرزندان عموي پدرم دست يافته‏ام که در آن اسم صاحب سند شخصي با عنوان سيد ذکر شده، بنابراين و با توجه به اينکه در ميان فاميل مشهور است که ما از سادات هستيم و با قرينه بودن دليلي که اخيرا به آن دست يافته‏ام، خواهشمندم نظر مبارک خود را راجع به سيادت من بيان فرمائيد.
صرف ذکر عنوان سيّد در سندي که به نام يکي از اقوام نسبي شماست، حجت شرعي بر سيادت شما محسوب نمي‏شود، و تا زماني که سيادت خود را با اطمينان يا با استناد به دليل شرعي احراز نکرده‏ايد، احکام و آثار شرعي سيادت بر شما مترتب نمي‏شود.
س 1012: کودکي را به فرزندي پذيرفته و نام او را علي گذاشته‏ام و براي گرفتن شناسنامه به اداره ثبت احوال مراجعه کردم و در آنجا براي فرزند خوانده‏ام لقب سيد گذاشتند، ولي من به علت خوف از جدم رسول الله �صلي الله عليه و آله� آن را نپذيرفتم و در حال حاضر مردد هستم بين اينکه فرزند خواندگي آن طفل را رد کنم و يا اينکه مرتکب معصيت قبول سيادت کسي شوم که سيد نيست، کداميک از دو راه را انتخاب کنم؟ اميدوارم مرا راهنمائي فرمائيد.
بر فرزند خواندگي آثار شرعي بنوّت مترتب نمي‏شود، و کسي هم که از طرف پدر واقعي اش سيّد نيست، آثار و احکام سيادت را ندارد، ولي به هر حال نگهداري کودک بي سرپرست شرعا عمل بسيار خوب و پسنديده‏اي است.

موارد مصرف خمس، کسب اجازه، هديه و شهريه حوزوي‏
س 1013: بعضي از اشخاص از طرف خود اقدام به پرداخت قبض آب و برق سادات مي‏کنند، آيا احتساب آن از خمس جايز است يا خير؟
آنچه را تاکنون به قصد سهم سادات پرداختند، مورد قبول است، ولي براي موارد بعدي، قبل از پرداخت، لازم است کسب اجازه کنند.
س 1014: آيا حضرتعالي مصرف ثلث سهم مبارک امام عليه السلام را براي خريد و توزيع کتابهاي ديني، اجازه مي‏فرمائيد؟
اگر وکلاي مجاز ما تهيه و توزيع کتابهاي مفيد ديني را لازم بدانند، جايز است که از ثلثي که مجاز به صرف آن در موارد معين شرعي هستند، آن کار را انجام دهند.
س 1015: آيا جايز است سهم سادات به علويه فقيري که ازدواج کرده و فرزنداني دارد ولي شوهرش غير علوي و فقير است، داده شود، و آيا او مي‏تواند آن را صرف فرزندان و شوهرش نمايد؟
اگر شوهر بر اثر فقر نتواند نفقه همسرش را بدهد و همسر وي هم شرعا فقير باشد، مي‏تواند براي رفع نيازش، سهم سادات بگيرد و آن را براي خود و فرزندان و حتي شوهرش مصرف کند.
س 1016: گرفتن سهم امام �عليه السلام� و سهم سادات توسط اشخاصي که علاوه بر شهريه حوزه درآمدهاي ديگري که براي تأمين زندگي آنها کافي است داشته باشند، چه حکمي دارد؟
کسي که شرعا مستحق نبوده و مشمول مقررات شهريه حوزه هم نباشد، گرفتن سهمين براي او جايز نيست.
س 1017: زن علويه‏اي ادعا مي‏کند که پدرش در پرداخت هزينه خانواده‏اش کوتاهي نموده و مجبور به گدائي در کنار مساجد شده‏اند تا از اين طريق مالي به دست آورده و مصرف کنند. اهالي منطقه هم آن سيد را فردي ثروتمند، ولي خسيس نسبت به خانواده‏اش مي‏دانند، آيا دادن نفقه آنان از سهم سادات جايز است؟ و بر فرض که پدر بگويد که بر من فقط دادن هزينه پوشاک و خوراک واجب است، ولي پرداخت بقيه مخارج مثل لوازم اختصاصي زنان و پول روزانه کودکان، واجب نيست، آيا مي‏توان به مقدار رفع احتياج از سهم سادات به آنان داد؟
در صورت اول اگر نمي‏توانند نفقه خود را از پدرشان بگيرند، جايز است به مقدار نفقه از سهم سادات به آنان داده شود. همچنين در صورت دوم، اگر علاوه بر خوراک و پوشاک، به چيز ديگري که مناسب حالشان است، نياز داشته باشند، جايز است به مقدار رفع نياز از سهم سادات به آنان پرداخت شود.
س 1018: آيا اجازه مي‏فرمائيد که افرادي خودشان سهم سادات را به سادات فقير بدهند؟
کسي که سهم سادات بر عهده اوست، واجب است در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد.
س 1019: آيا مقلدين حضرتعالي در مصرف خمس مي‏توانند سهم سادات را به سيد فقير بدهند يا اينکه بايد همه خمس يعني سهم سادات و سهم امام �عليه السلام� را تحويل وکيل شما بدهند تا در موارد شرعي آن مصرف کند؟
در اين رابطه فرقي بين سهم سادات و سهم مبارک امام �عليه السلام� نيست.
س 1020: آيا حقوق شرعي (خمس، ردّ مظالم، زکات) از شؤون حکومت است يا خير؟ و کسي که خمس بر عهده اوست، آيا مي‏تواند خودش سهم سادات و ردّ مظالم و زکات را به افراد مستحق بدهد؟
در زکات جايز است که خودش آنها را به فقراي متدين و عفيف بدهد، و در ردّ مظالم أحوط آن است که با اذن حاکم شرع باشد، ولي در خمس واجب است که همه آن را به دفتر ما و يا به يکي از وکلاي مجاز ما تحويل دهد تا در موارد شرعي که براي آن مقرر شده، مصرف شود، و يا در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد.
س 1021: آيا ساداتي که داراي شغل و کسبي هستند، استحقاق خمس دارند يا خير؟ اميدوارم توضيح فرمائيد.
اگر درآمد آنان براي زندگي‏شان به طور متعارف و مناسب با شأن عرفي‏شان کافي باشد، مستحق خمس نيستند.
س 1022: جواني بيست و پنج ساله و کارمند هستم، تا به حال مجرد بوده و با پدر و مادرم زندگي مي‏کنم، پدرم پيرمردي کهنسال و از کار افتاده است که درآمدي ندارد و چهار سال است که همه مخارج زندگي را من تأمين مي‏کنم. با توجه به اينکه نمي‏توانم هم خمس درآمد سالانه را بدهم و هم مخارج زندگي را تأمين کنم، و مبلغ نوزده هزار تومان هم از خمس درآمد سالهاي قبل بدهکارم و آن را يادداشت کرده‏ام تا بعدا بپردازم، خواهشمندم توضيح فرمائيد که آيا جايز است خمس درآمدهاي سال را به نزديکان خود مثل پدر و مادر بدهم؟
اگر پدر و مادر شما قدرت مالي اداره امور زندگي خود را ندارند و شما توانائي کمک به آنان را داريد، کمک به آنان بر شما واجب مي‏شود، و آنچه را که جهت تأمين نفقه آنان مي‏پردازيد، جزو مؤونه شما محسوب است، ولي شرعا نمي‏توانيد آن را به جاي خمس که دادن آن هم واجب است، حساب نمائيد.
س 1023: مبلغي بابت سهم مبارک امام �عليه السلام� بر عهده من است که بايد آن را به حضرتعالي بپردازم، و از طرفي مسجدي هست که احتياج به کمک دارد، آيا اجازه مي‏فرمائيد که مبلغ مزبور را به امام جماعت آن مسجد بدهم تا در ساختمان و تکميل آن مصرف نمايد؟
در حال حاضر، سهمين مبارکين براي اداره حوزه‏هاي علميه مورد نياز است. براي ساختمان مسجد و تکميل آن مي‏توان از کمک‏هاي مؤمنين استفاده کرد.
س 1024: با توجه به اينکه احتمال مي‏دهيم پدر ما در زمان حيات خمس اموال خود را به طور کامل نپرداخته باشد، و ما قطعه‏اي از زمين‏هاي او را براي ساخت بيمارستان بخشيده‏ايم، آيا مي‏توان آن زمين را از خمس اموال متوفّي‏ حساب کرد؟
زمين مذکور به عنوان خمس محسوب نمي‏شود.
س 1025: در چه مواردي بخشيدن خمس به کسي که آن را مي‏دهد، جايز است؟
سهم مبارک امام عليه السلام و سهم سادات، قابل بخشش نيست.
س 1026: شخصي در پايان سال خمسي، به طور مثال صد هزار تومان زائد بر مؤونه دارد که خمس آن را داده است، اگر در سال بعد مقدار آن به صد و پنجاه هزار تومان برسد، آيا در سال جديد بايد خمس پنجاه هزار تومان را بپردازد يا اينکه بايد دوباره خمس صد و پنجاه هزار تومان را بدهد؟
اگر مالي که خمس آن داده شده، در سال جديد مصرف نشود و باقي بماند، دوباره خمس ندارد، و اگر درآمد آن سال به طور مشترک با مال مخمس در مؤونه سال مصرف شود، واجب است که خمس باقيمانده در پايان سال به نسبت غير مخمّس به مخمّس پرداخت شود.
س 1027: طلاب علوم ديني که هنوز ازدواج نکرده‏اند و مسکني ندارند، اگر درآمدي از طريق تبليغ و کار يا سهم امام عليه السلام داشته باشند، آيا مشمول خمس است يا اينکه مي‏توانند بدون پرداخت خمس، آن را به اين دليل که از وجوب خمس استثنا شده، براي هزينه‏هاي ازدواج پس انداز کنند؟
حقوق شرعي که از طرف مراجع به طلّاب محترمي اهدا مي‏شود که مشغول تحصيل در حوزه‏هاي علوم ديني هستند، خمس ندارد، ولي ساير درآمدهائي که از راه تبليغ و کار دارند، اگر تا سر سال خمسي باقي بماند، خمس آن واجب است.
س 1028: اگر شخصي پس اندازي داشته باشد که مخلوطي از مال مخمّس و غير مخمّس است و گاهي از آن براي مخارج خود برداشت کرده و گاهي هم به آن اضافه مي‏کند. با توجه به اينکه مقدار مال مخمّس معلوم است، آيا پرداخت خمس مجموع مبلغ باقيمانده واجب است يا اينکه بايد فقط خمس مال غير مخمّس را بدهد؟
واجب است که خمس مبلغ باقيمانده را به نسبت مال غير مخمّس به مخمّس، بپردازد.
س 1029: کفني را خريده و چندين سال مانده است، آيا پرداخت خمس آن واجب است يا اينکه فقط پرداخت خمس قيمت خريد آن واجب است؟
پولي که با آن کفن خريده، اگرمخمّس باشد، ديگر خمس ندارد وگرنه بايد خمس کفن را بپردازد.
س 1030: من طلبه علوم ديني هستم، مقداري پول داشتم که با آن و کمک ديگران و استفاده از سهم سادات و گرفتن قرض، توانستم خانه کوچکي بخرم و اکنون آن را فروخته‏ام، اگر بر پول آن سال بگذرد و خانه‏اي نخرم، آيا به آن پول که آماده براي خريد خانه است، خمس تعلق مي‏گيرد؟
خانه‏اي که از شهريه حوزه علميه و کمک افراد خيّر و حقوق شرعي ديگر و قرض خريداري شده، پول فروش آن خمس ندارد.