|
|
|
|
جهاد
س 1048: جهاد ابتدائي در زمان غيبت امام معصوم �عليه السلام� چه حکمي دارد؟
آيا جايز است که فقيه جامع الشرائط مبسوط اليد (ولي امر مسلمين) حکم به آن کند؟
بعيد نيست که حکم به جهاد ابتدائي توسط فقيه جامع الشرائطي که متصدّي ولايت امر مسلمين است، در صورتي که مصلحت آن را اقتضا کند، جايز باشد، بلکه اين نظر اقوي است.
س 1049: اقدام به دفاع از اسلام هنگام تشخيص خطر براي اسلام، بدون رضايت والدين چه حکمي دارد؟
دفاع از اسلام و مسلمين واجب است و متوقف بر اذن والدين نيست، ولي در عين حال سزاوار است که انسان تا ميتواند رضايت آنان را جلب کند.
س 1050: آيا اهل کتابي که در کشورهاي اسلامي زندگي ميکنند، حکم اهل ذمّه را دارند؟
آنان تا زماني که مطيع قوانين و مقررات دولت اسلامي که در حمايت آن زندگي ميکنند، باشند و کاري که منافي با أمان است، انجام ندهند، حکم معاهد را دارند.
س 1051: آيا جايز است که يکي از مسلمانان يک کافر کتابي يا غير کتابي، اعم از زن يا مرد را در سرزمين کفر يا سرزمين مسلمانان به تملک خود در آورد؟
اين کار جايز نيست، هر گاه کفّار به سرزمين اسلامي حمله کنند و کساني از آنان به دست مسلمين اسير شود، سرنوشت اسيران جنگي در دست حاکم اسلامي است و آحاد مسلمانان حق تعيين سرنوشت اسراء را ندارند.
س 1052: اگر فرض کنيم که حفظ اسلام ناب محمدي �صلي الله عليه و آله� متوقف بر ريختن خون نفس محترمي باشد، آيا اين کار جايز است؟
ريختن به ناحقِ خونِ نفسِ محترمه شرعا حرام است و با احکام اسلام ناب محمدي �صلي الله عليه و آله� تعارض دارد. بنابراين سخن مزبور که حفظ اسلام ناب محمدي متوقف بر ريختن خون انسان بيگناهي باشد، بي معني است، ولي اگر منظور از آن اقدام مکلّف به جهاد في سبيل الله عزّت آلاؤه و دفاع از اسلام ناب محمدي در مواردي که احتمال کشته شدن او وجود دارد، باشد، اين فرض موارد مختلفي دارد، اگر مکلف طبق تشخيص خود احساس کند که کيان اسلام در خطر است، بايد براي دفاع از اسلام قيام کند، حتي اگر در معرض کشته شدن باشد.
https://www.uplooder.net/img/image/78/493903eaf877904b5128b813dc1b5975/hasan_ali_ebrahimi_said_930131_(1).jpg
امر به معروف و نهي از منکر
شرائط وجوب امر به معروف و نهي از منکر س 1053: اگر امر به معروف و نهي از منکر مستلزم بي آبروئي کسي که واجب را ترک کرده و يا فعل حرام را به جا آورده باشد، و موجب کاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حکمي دارد؟ اگر در امر به معروف و نهي از منکر، شرائط و آداب آن رعايت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشکال ندارد. س 1054: بنابر اينکه وظيفه مردم در امر به معروف و نهي از منکر در نظام جمهوري اسلامي، اکتفا به امر به معروف و نهي از منکر زباني است و مراتب ديگر آن بر عهده مسئولين است، آيا اين نظريه، حکم از طرف دولت است يا فتوي؟ فتواي فقهي است. س 1055: آيا در مواردي که راه جلوگيري از وقوع منکر منحصر به ايجاد مانع بين فعل حرام و فاعل آن، و آن هم متوقف بر کتک زدن وي يا زنداني کردن و سخت گرفتن بر او و يا تصرف در اموال وي هر چند با تلف کردن آن باشد، ميتوان بدون کسب اجازه از حاکم، اقدام به آن از باب نهي از منکر نمود؟ اين موضوع حالات و موارد مختلفي دارد، به طور کلي مراتب امر به معروف و نهي از منکر، اگر متوقف بر تصرّف در نفس يا مال کسي که فعل حرام را بجا آورده نباشد، احتياج به کسب اجازه از کسي ندارد، بلکه اين مقدار بر همه مکلّفين واجب است. ولي مواردي که امر به معروف و نهي از منکر متوقف بر چيزي بيشتر از امر و نهي زباني باشد، اگر در سرزميني باشد که داراي نظام و حکومت اسلامي است و به اين فريضه اسلامي اهميت داده ميشود، احتياج به اذن حاکم و مسئولين ذيربط و پليس محلي و دادگاههاي صالح دارد.
س 1056: اگر نهي از منکر در امور بسيار مهم مانند حفظ نفس محترمه، متوقف بر کتک زدني که منجر به زخمي شدن مهاجم و احيانا قتل او باشد، آيا در اين موارد هم اذن حاکم شرط است؟
اگر حفظ نفس محترمه و جلوگيري از وقوع قتل، مستلزم دخالت فوري و مستقيم باشد، جائز بلکه شرعا از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است و از جهت ثبوتي متوقف بر کسب اجازه از حاکم و يا وجود امر به آن نيست، مگر آنکه دفاع از نفس محترمه متوقف بر قتل مهاجم باشد که صورتهاي متعددي دارد که احکام آنها هم ممکن است متفاوت باشد.
س 1057: کسي که ميخواهد شخصي را امر به معروف و نهي از منکر نمايد، آيا بايد قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زماني امر به معروف و نهي از منکر بر او واجب ميشود؟
آمر به معروف و نهي کننده از منکر بايد عالم به معروف و منکر باشد، و همچنين بداند که فاعل منکر هم به آن علم دارد و در عين حال عمدا و بدون عذر شرعي مرتکب آن ميشود، و زماني اقدام به امر ونهي واجب ميشود که احتمال تأثير امر به معروف و نهي از منکر در مورد آن شخص داده شود، و ضرري براي خود او نداشته باشد، و در اين مورد بايد تناسب بين ضرر احتمالي و اهميت معروفي را که به آن امر مينمايد يا منکري که از آن نهي ميکند، ملاحظه نمايد. در غير اين صورت، امر به معروف و نهي از منکر بر او واجب نيست. س 1058: اگر يکي از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصيت کند و نسبت به آن لاابالي باشد، تکليف ما نسبت به رابطه با او چيست؟ اگر احتمال بدهيد که ترک معاشرت با او موقتا موجب خودداري او از ارتکاب معصيت ميشود، به عنوان امر به معروف و نهي از منکر واجب است، و در غير اين صورت ،قطع رحم جايز نيست. س 1059: آيا ترک امر به معروف و نهي از منکر بر اثر ترس از اخراج از کار، جايز است؟ مثلا با اينکه ميبيند مسئول يکي از مراکز آموزشي که با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد، مرتکب اعمال خلاف شرع ميشود و يا زمينه ارتکاب گناه در آن مکان را فراهم ميآورد. اگر او را نهي از منکر نمايد ترس آن دارد که از طرف مسئول مقدمات اخراج او از کار فراهم شود. به طور کلي اگر خوف دارد که در صورت اقدام به امر به معروف و نهي از منکر ضرر قابل توجهي متوجه خود او شود، انجام آن واجب نيست
س 1060: اگر در بعضي از محيطهاي دانشگاهي معروف ترک شود و معصيت رواج پيدا کند و شرائط امر به معروف و نهي از منکر هم وجود داشته باشد و امر کننده به معروف و نهي کننده از منکر شخصي مجرّد باشد که هنوز ازدواج نکرده است آيا به خاطر مجرّد بودن، امر به معروف و نهي از منکر از او ساقط ميشود يا خير؟
اگر موضوع و شرائط امر به معروف و نهي از منکر محقق باشد، تکليف شرعي و وظيفه واجب اجتماعي و انساني همه مکلفين است، و حالتهاي مختلف مکلّف مانند مجرّد يا متأهل بودن در آن تاثير ندارد، و به صرف اينکه مکلّف مجرد است، تکليف از او ساقط نميشود.
س 1061: اگر شخصي داراي نفوذ و موقعيت اجتماعي خاصي باشد که اگر بخواهد ميتواند بر معترضين به خود ضرر وارد سازد، و شواهدي هم دلالت کند بر اينکه وي مرتکب گناه و کارهاي خلاف و دروغگوئي ميشود، با اين وضع، آيا جايز است امر به معروف و نهي از منکر را در مورد او ترک کنيم يا اينکه با وجود ترس از ضرر رساندن او، واجب است او را امر به معروف و نهي از منکر کنيم؟
اگر ترس از ضرر منشاء عقلائي داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهي از منکر واجب نيست، بلکه تکليف از شما ساقط ميشود. ولي سزاوار نيست کسي به مجرد ملاحظه مقام کسي که واجب را ترک کرده و يا مرتکب فعل حرام شده و يا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر کمي از طرف او، تذکر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترک کند. س 1062: گاهي در اثناي امر به معروف و نهي از منکر مواردي پيش ميآيد که شخص گناهگار بر اثر عدم آگاهي از واجبات و احکام اسلامي، با نهي از منکر، نسبت به اسلام بدبين ميشود، و اگر هم او را به حال خود رها کنيم، زمينه فساد و ارتکاب گناه توسط ديگران را فراهم ميکند، تکليف ما در اين موارد چيست؟ امر به معروف و نهي از منکر با رعايت شرائط آن يک تکليف شرعي عمومي براي حفظ احکام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهم اينکه موجب بدبيني فاعل منکر يا بعضي از مردم نسبت به اسلام ميگردد، باعث نميشود که اين وظيفه بسيار مهم ترک شود. س 1063: اگر مأموراني که از طرف دولت وظيفه جلوگيري از فساد را بر عهده دارند، در انجام وظيفه خود کوتاهي کنند، آيا خود مردم ميتوانند اقدام به اين کار کنند؟ دخالت اشخاص ديگر در اموري که از وظائف نيروهاي امنيتي و قضائي محسوب ميشود، جايز نيست، ولي مبادرت مردم به امر به معروف و نهي از منکر با رعايت حدود و شرائط آن، اشکال ندارد.
س 1064: آيا وظيفه افراد در امر به معروف و نهي از منکر اين است که فقط به امر به معروف و نهي از منکر زباني اکتفا کنند؟ و اگر اکتفا به تذکر زباني واجب باشد، اين امر با آنچه در رسالههاي عمليه بخصوص تحرير الوسيله آمده است، منافات دارد، و اگر مراتب ديگرِ امر به معروف و نهي از منکر هم براي افراد در موارد لزوم جايز باشد، آيا در صورت نياز ميتوان همه مراتب مذکور در تحرير الوسيله را انجام داد؟
با توجه به اينکه در زمان حاکميت و اقتدار حکومت اسلامي ميتوان مراتب ديگر امر به معروف و نهي از منکر را که بعد از مرحله امر و نهي زباني هستند، به نيروهاي امنيتي داخلي (پليس) و قوه قضائيه واگذار کرد، بخصوص در مواردي که براي جلوگيري از ارتکاب معصيت چارهاي جز اعمال قدرت از طريق تصرف در اموال کسي که فعل حرام انجام ميدهد يا تعزير و حبس او و مانند آن نيست، در چنين زماني با حاکميت و اقتدار چنين حکومت اسلامي، واجب است مکلفين در امر به معروف و نهي از منکر به امر و نهي زباني اکتفا کنند، و در صورت نياز به توسل به زور، موضوع را به مسئولين ذيربط در نيروي انتظامي و قوه قضائيه ارجاع دهند و اين منافاتي با فتاواي امام راحل �قدسسره� در اين رابطه ندارد. ولي در زمان و مکاني که حاکميت و اقتدار با حکومت اسلامي نيست، بر مکلفين واجب است که در صورت وجود شرائط، جميع مراتب امر به معروف و نهي از منکر را با رعايت ترتيب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.
س 1065: بعضي از رانندگان از نوارهاي موسيقي غنا و حرام استفاده ميکنند و عليرغم نصيحتها و راهنمائيها آن را خاموش نميکنند، خواهشمنديم نحوه برخورد مناسب با اين موارد و اين افراد را بيان فرمائيد، آيا برخورد شديد با آنان جايز است يا خير؟
با تحقق شرائط نهي از منکر، بر شما بيشتر از نهي زباني از منکر واجب نيست، و در صورتي که مؤثر واقع نشود، واجب است که از گوش دادن به غنا و موسيقي حرام اجتناب کنيد، و اگر به طور غير ارادي صداي موسيقي حرام و غنا به گوش شما برسد، چيزي بر شما نيست.
س 1066: من در يکي از بيمارستانها به کار مقدس پرستاري مشغولم، گاهي در بعضي از قسمتهاي محل کارم ملاحظه ميکنم که تعدادي از بيماران به نوارهاي موسيقي مبتذل و حرام گوش ميدهند، من آنان را نصيحت ميکنم که اين کار را نکنند و بعد از نصيحت مجدد آنان، چنانچه بي اثر باشد، نوار را از ضبط صوت بيرون آورده و پس از پاک کردن، آن را به آنان بر ميگردانم، آيا اينگونه برخورد جايز است يا خير؟
محو محتويات باطل براي جلوگيري از استفاده حرام از نوار، جايز است، ولي اين کار منوط به اجازه مالک يا حاکم شرع است.
س 1067: از بعضي از منازل صداي موسيقي شنيده ميشود که معلوم نيست جايز است يا خير، و گاهي صداي آن بلند است به طوري که باعث اذيت و آزار مؤمنين ميشود، وظيفه ما در برابر آن چيست؟ تعرض به داخل خانههاي مردم جايز نيست، و امر به معروف و نهي از منکر متوقف بر تشخيص موضوع و تحقق شرائط آن است.
س 1068: امر و نهي زناني که حجاب کامل ندارند، چه حکمي دارد، و در صورتي که انسان هنگام نهي زباني از تحريک شهوت خود بترسد، چه حکمي دارد؟
نهي از منکر متوقف بر نگاه با ريبه به زن نامحرم نيست، و بر هر مکلفي واجباست که از حرام اجتناب کند، بخصوص زماني که مبادرت به انجام فريضه نهي از منکر ميکند. کيفيت امر به معروف و نهي از منکر
س 1069: وظيفه فرزند در برابر پدر و مادر و يا زن در برابر شوهرش، اگر خمس يا زکات اموال را نپردازند، چيست؟ آيا براي آنان تصرف در مالي که خمس يا زکات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأکيدات وارد در روايات مبني بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده کردن روح انسان جايز است؟
بر آنان واجب است که هنگام مشاهده ترک معروف يا انجام حرام توسط پدر و مادر يا شوهر، به امر به معروف و نهي از منکر در صورت تحقق شرائط آن مبادرت کنند، ولي تصرّف در اموال آنان اشکال ندارد، مگر آنکه يقين به وجود خمس يا زکات در خصوص مالي که مصرف ميکنند، داشته باشند، که در اين صورت واجب است که از ولي امر خمس و زکات نسبت به آن مقدار اجازه بگيرند. س 1070: روش مناسبي که بهتر است فرزند در برابر پدر و مادري که بر اثر عدم اعتقاد کامل به تکاليف ديني، به آنها اهميت نميدهند، اتخاذ نمايد، کدام است؟ واجب است که با زبان نرم و مراعات احترام ايشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهي از منکر کند.
س 1071: برادر من مسائل شرعي و اخلاقي را رعايت نميکند و تاکنون نصيحت در او تأثيري نداشته است، وظيفه من هنگام مشاهده رفتارهاي او چيست؟
واجب است از اعمال خلاف شرع وي اظهار تنفر کنيد و او را به هر روش برادرانهاي که مفيد و مؤثر ميدانيد، موعظه کنيد، ولي قطع رحم، جائز نيست. س 1072: رابطه با اشخاصي که در گذشته مرتکب اعمال حرامي مانند شرب خمر شدهاند، چگونه بايد باشد؟ معيار وضعيت فعلي اشخاص است، اگر از آنچه انجام دادهاند، توبه کرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با ساير مؤمنين است. ولي کسي که در حال حاضر هم مرتکب حرام ميشود، بايد او را از طريق نهي از منکر از آن کار منع کرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نميکند مگر با دوري جستن از او، قطع رابطه و ترک معاشرت با وي از باب نهي از منکر واجب ميشود.
س 1073: با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربي که در تضاد بااخلاق اسلامي است، و رواج بعضي از عادتهاي غيراسلامي، مثل به گردن آويختن صليب طلائي توسط بعضي از مردان، و يا استفاده بعضي از زنان از مانتو با رنگهاي زننده، و يا استفاده بعضي از مردان و زنان، از زيورآلات و عينکهاي تيره و ساعت هائي که جلب نظر ميکند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبيح است، و عدهاي از آنها حتي بعد از امر به معروف و نهي از منکر هم اصرار بر کار خود دارند، اميدواريم حضرتعالي روشي را که بايد در برابر اين افراد در پيش گرفت، بيان فرمائيد.
پوشيدن طلا يا آويختن آن به گردن بر مردان مطلقا حرام است، و پوشيدن لباسهائي که از نظر دوخت يا رنگ يا غير آن تقليد و ترويج فرهنگ مهاجمِ غير مسلمانان در نظر عرف محسوب ميشود، جايز نيست. همچنين استفاده از زيور آلاتي که استعمال آن تقليد از فرهنگ تهاجمي دشمنان اسلام و مسلمين محسوب شود، جايز نيست، و بر ديگران واجب است که در برابر اينگونه مظاهر فرهنگي تقليدي از بيگانگان مبادرت به نهي از منکر زباني کنند.
س 1074: گاهي مشاهده ميکنيم که دانشجوي دانشگاهي و يا کارمندي مرتکب فعل حرام ميشود، حتي بعد از تذکرات و راهنمائيهاي مکرر هم از کار خود دست برنميدارد، بلکه بر انجام کارهاي زشت که باعث ايجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار ميورزد، نظر شريف جنابعالي درباره اِعمال بعضي از مجازاتهاي اداري مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چيست؟
با مراعات نظام داخلي دانشگاه اشکال ندارد، و بر جوانان عزيز لازم است که مسأله امر به معروف و نهي از منکر را جدي گرفته و شرائط و احکام شرعي آن را به دقت بياموزند و اين اصل را عام و فراگير نموده و روشهاي اخلاقي و مؤثر را براي تشويق فعل معروف و جلوگيري از ارتکاب محرمات به کار بگيرند، و از استفاده از آن براي اغراض شخصي بايد خودداري نمايند و بدانند که اين راه بهترين و مؤثرترين روش براي ترويج کار خير و جلوگيري از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضاي او در آن است، موفق بدارد.
س 1075: آيا جواب ندادن به سلام کسي که فعل حرام انجام ميدهد، براي تنبيه او جايز است؟
جوابِ سلامِ مسلمان شرعا واجب است، ولي اگر بر خودداري از جواب سلام به قصد نهي از منکر، عرفا نهي و منع از منکر صدق کند، جايز است.
س 1076: اگر براي مسئولين به طور قطعي ثابت شود که بعضي از کارمندان ادارات در خواندن نماز کوتاهي کرده و يا اصلا نماز نميخوانند و نصيحت و راهنمائي هم تأثيري نداشته باشد، در برابر اينگونه افراد چه وظيفهاي دارند؟
در عين حال واجب است که از تأثير مداومت بر امر به معروف و نهي از منکر با رعايت شرائط آن غفلت نکنند، در صورت نااميدي از تأثير امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانوني محروم ساختن اينگونه افراد از مزاياي شغلي مجاز باشد، بايد در مورد آنان اجرا شود و به آنان تذکر هم داده شود که اين محروميت بر اثر سستي و کوتاهيشان در انجام اين فريضه الهي اتخاذ شده است.
مسائل متفرقه امر به معروف و نهي از منکر
س 1077: خواهرم مدتي است با مردي ازدواج کرده که نماز نميخواند و چون هميشه در جمع ما حضور دارد، مجبور به صحبت و معاشرت با وي هستم و گاهي بنا به درخواست خودش او را در بعضي از کارها کمک ميکنم، سؤال من اين است که آيا شرعا براي من سخن گفتن با وي و معاشرت و ياري کردن او جايز است؟ و نسبت به او چه تکليفي دارم؟
بر شما به جز مداومت بر امر او به معروف و نهي وي از منکر، در صورت تحقق شرائط آن، چيزي واجب نيست، و معاشرت و ياري کردن او اگر سبب تشويق بيشتر او بر ترک نماز نباشد، اشکال ندارد.
س 1078: اگر رفت و آمد و معاشرت علماي اعلام با ظالمين و سلاطين جور باعث کاهش ظلمشان شود، آيا جايز است يا خير؟
اگر براي عالم در اين موارد ثابت شود که ارتباط او با ظالم منجر به منع ظلم او ميشود و در نهي وي از منکر مؤثر است و يا مسأله مهمي مستلزم اهتمام و پيگيري آن نزد ظالم باشد، اشکال ندارد.
س 1079: چند سالي است که ازدواج کردهام و به مسائل شرعي و امور ديني اهميت فراواني ميدهم و مقلد امام راحل �قدس سره� هستم، ولي متأسفانه همسرم به مسائل ديني اهميت چنداني نميدهد، گاهي بعد از مشاجره لفظي، يک بار نماز ميخواند، ولي باز دوباره ترک ميکند و اين رفتار او مرا بسيار رنج ميدهد، وظيفه من در برابر او چيست؟
وظيفه شما فراهم نمودن زمينه اصلاح او به هر وسيله ممکن است، و بايد از هرگونه خشونت که حاکي از بداخلاقي و ناسازگاري شما باشد، خودداري کنيد، و اطمينان داشته باشيد که شرکت در مجالس ديني و رفت و آمد با خانوادههاي متديّن تأثير بسيار زيادي در اصلاح او دارد.
س 1080: اگر مرد مسلماني با استناد به قرائني اطلاع پيدا کند که همسرش با اينکه چندين فرزند دارد، به طور پنهاني مرتکب اعمال خلاف عفت ميشود، ولي دليل شرعي براي اثبات آن مثل شاهدي که حاضر به شهادت دادن باشد، در اختيار ندارد. با توجه به اينکه فرزندان او تحت تربيت چنين زني هستند، رفتار وي با او چگونه بايد باشد؟ در صورت شناسائي فرد يا افرادي که مرتکب اين عمل شنيع و مخالف احکام الهي شدهاند، با توجه به اينکه ادلّه قابل ارائه به دادگاه شرعي بر عليهشان وجود ندارد، چگونه بايد با آنان برخورد کرد؟
واجب است از سوء ظن و استناد به قرائن و شواهد ظني اجتناب شود، و در صورت احراز ارتکاب فعلي که شرعا حرام است، جلوگيري از آن از طريق تذکر و نصيحت و نهي از منکر واجب است، و اگر نهي از منکر مؤثر نباشد، در صورت وجود دلائل اثبات کننده، ميتوان به مراجع قضائي مراجعه کرد.
س 1081: آيا دختر ميتواند پسر جواني را راهنمائي کرده و با رعايت موازين اسلامي به او در درس و غير آن کمک کند؟
در فرض سؤال اشکال ندارد، ولي بايد از فريب و وسوسههاي شيطاني جدا پرهيز شود، و احکام شرع در اين رابطه مانند خلوت نکردن با اجنبي مراعات گردد.
س 1082: اگر کارکنان ادارات و مؤسسات در محل کار خود ارتکاب تخلفات اداري و شرعي را توسط مسئولين مافوق مشاهده کنند، چه وظيفهاي دارند؟ اگر کارمندي خوف داشته باشد که در صورت مبادرت به نهي از منکر ضرري از طرف مسئولين بالاتر متوجه او شود، آيا تکليف از او ساقط ميشود؟
اگر شرائط امر به معروف و نهي از منکر وجود داشته باشد، بايد امر به معروف و نهي از منکر کنند، در غير اين صورت تکليفي در آن مورد ندارند. همچنين با وجود خوف از ضرر هم تکليف از آنان ساقط ميشود، اين حکم در مواردي است که حکومت اسلامي حاکم نباشد. ولي با وجود حکومت اسلامي که اهتمام به اجراي اين فريضه الهي دارد، بر کسي که قادر بر امر به معروف و نهي از منکر نيست، واجب است که نهادهاي مربوطه را که از طرف حکومت براي اين کار اختصاص يافتهاند، مطلع نمايد و تا کنده شدن ريشههاي فاسد که فساد آور هم هستند، موضوع را پيگيري کند.
س 1083: اگر در يکي از ادارههاي دولتي اختلاس از بيت المال صورت بگيرد و اين اختلاس استمرار داشته باشد و شخصي اين توانائي را در خود ببيند که اگر مسئوليت آن اداره را بر عهده بگيرد، ميتواند اين وضع را اصلاح کند، و اين کار هم فقط از طريق دادن رشوه به يکي از کساني که مسئول آن هستند، امکانپذير است، آيا دادن رشوه براي جلوگيري از اختلاس در بيتالمال، که در حقيقت دفع افسد به فاسد است، جايز است يا خير؟
وظيفه اشخاصي که از تخلفات قانوني مطلع ميشوند، نهي از منکر با رعايت شرائط و ضوابط شرعي آن است، و توسل به رشوه و راههاي غيرقانوني براي هر عملي هر چند به منظور جلوگيري از فساد، جايز نيست. البته، با فرض وقوع چنين عملِ خلافِ شرع و قانون در کشوري که نظام اسلامي بر آن حاکم است، وظيفه مردم به مجرد عجز شخصي از امر به معروف و نهي از منکر ساقط نميشود، بلکه واجب است که به نهادهاي مربوط اطلاع داده و موضوع را پيگيري نمايند.
س 1084: آيا منکرات امور نسبي هستند تا با مقايسه محيط دانشگاه مثلا با محيطهاي بدتر از آن، نهي از منکر نسبت به بعضي از منکرات ترک شود و جلوي آن به دليل اينکه نسبت به ساير منکرات حرام و منکر محسوب نميشود، گرفته نشود؟
منکرات از اين جهت که منکر هستند، فرقي بين آنها نيست، ولي در عين حال ممکن است که بعضي از آنها در مقايسه با منکرات ديگر داراي حرمت شديدتري باشد. به هرحال نهي از منکر براي کسي که شرائط آن را احراز کرده، يک وظيفه شرعي است و ترک آن جايز نيست، و در اين حکم بين منکرات و محيطهاي دانشگاهي و غير دانشگاهي تفاوتي وجود ندارد.
س 1085: مشروبات الکلي که در حوزههاي مأموريتي متخصصينِ بيگانه که گاهي در بعضي از مؤسسات کشور اسلامي کار ميکنند، يافت ميشود و آن را در منازل يا محل اختصاصي سکونت خود تناول ميکنند، و همچنين آماده کردن گوشت خوک و خوردن آن توسط آنان چه حکمي دارد؟
و ارتکاب اعمال منافي عفت و ارزشهاي حاکم بر مردم، توسط آنان داراي چه حکمي است؟ مسئولين کارخانهها و اشخاصي که با آنان در ارتباط هستند، چه تکليفي دارند؟ بعد از اعلام به مسئولين کارخانهها و نهادهاي مربوطه در آن استان، اگر هيچگونه اقدامي انجام ندهند، تکليف چيست؟
بر مسئولين مربوطه واجب است که به آنان دستور دهند که از تظاهر به اموري مثل شرابخواري، خوردن گوشتهاي حرام خودداري کنند و آنان را از خوردن علني آنها منع نمايند. ولي اموري که با عفت عمومي منافات دارد، به هيچ وجه نبايد به آنان اجازه انجام آن داده شود. به هر حال، از طرف مسئولين مربوطه بايد تدابير مناسبي در اين باره اتخاذ شود.
س 1086: بعضي از برادران براي امر به معروف و نهي از منکر و نصيحت و ارشاد به مکانهائي ميروند که ممکن است زنان بي حجاب در آنجا حضور داشته باشند، آيا از آنجا که براي امر به معروف به آنجا رفتهاند، نگاه کردن به زنهاي بي حجاب براي آنان جايز است؟
نگاهِ اول اگر بدون قصد باشد، اشکال ندارد، ولي نگاه عمدي به غير از صورت و دستها تا مچ جايز نيست، هر چند به قصد امر به معروف باشد.
س 1087: وظيفه جوانان مؤمن در دانشگاههاي مختلط در برابر مفاسدي که در بعضي از آن مکانها مشاهده ميکنند، چيست؟
بر آنان واجب است که ضمن دوري جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمکن و تحقق شرائط امر به معروف و نهي از منکر مبادرت به انجام اين فريضه کنند.
https://www.uplooder.net/img/image/15/d973209a0c98034aed02e992a3b92385/hasan_ali_ebrahimi_said_930226_(2).jpg
کسبهاي حرام و غيره
خريد و فروش اعيان نجس
س 1088: آيا خريد خوکهاي وحشي که توسط اداره صيد و کشاورزان منطقه به دليل حفاظت از مراتع و مزارع شکار ميشوند، به منظور کنسرو سازي و صادر کردن آن به کشورهاي غير اسلامي جايز است؟
خريد و فروش گوشت خوک براي استفادههاي غذايي انسان جايز نيست هر چند خريدار مسلمان نباشد، ولي اگر داراي منفعت عقلائي حلال و قابل توجهي مانند استفاده از آن براي تغذيه حيوانات و يا بکارگيري چربي آن در صنعت صابونسازي و مانند آن باشد، دراين صورت خريد و فروش آن اشکال ندارد.
س 1089: آيا کار کردن در کارخانه کنسرو گوشت خوک يا کاباره هاي شبانه و يا مراکز فساد جايز است؟ و درآمد حاصل از آن چه حکمي دارد؟
اشتغال به کارهاي حرام مثل فروش گوشت خوک، شراب، ايجاد و اداره کابارههاي شبانه، مراکز فساد و فحشا و قمار و شرابخواري و مانند آن، جايز نيست و کسب درآمد از طريق آنها حرام است و انسان، مالک اجرتي که در برابر آن ميگيرد نميشود.
س 1090: آيا فروش و هديه کردن شراب يا گوشت خوک و يا هر چيزي که خوردن آن حرام است به کسي که آن را حلال مي داند، صحيح است؟
فروش و هديه کردن چيزي که خوردن يا آشاميدن آن حرام است، اگر به قصد خوردن و آشاميدن باشد و يا انسان بداند که خريدار آن را براي خوردن و آشاميدن مصرف ميکند جايز نيست، هر چند خريدار خوردن آن را حلال بداند.
س 1091: ما يک شرکت تعاوني براي فروش مواد غذايي و مصرفي داريم و از آنجا که بعضي از مواد غذايي موجود در آن فروشگاه از مردار يا چيزهايي که خوردن آنها حرام است ميباشند بنابراين درآمدهاي سالانه حاصل از آنها که بين سهامداران توزيع ميشوند چه حکمي دارند؟
خريد و فروش آن دسته از مواد غذايي که خوردن آنها حرام است، حرام و باطل ميباشد و پول و درآمد حاصل از آنها هم حرام است و توزيع آن در بين سهامداران جايز نيست و در صورتي که اموال شرکت تعاوني با آن مخلوط شده باشد، حکم مالِ مخلوط به حرام را دارد که اقسام آن در رسالههاي عمليه ذکر شده است.
س 1092: اگر شخص مسلماني هتلي را در يک کشور غيراسلامي تأسيس کند و ناچار باشد بعضي از انواع شراب و غذاهاي حرام را نيز بفروشد، زيرا اکثريت مردم آن کشور مسيحي هستند که با غذا شراب مينوشند و به هتلي که همراه غذا شراب ندهد نميروند، با توجّه به اينکه شخص مزبور قصد دارد تمام درآمد حاصل از امور حرام را به حاکم شرع بپردازد آيا اين کار براي او جايز است؟
تأسيس هتل يا غذاخوري در کشورهاي غيراسلامي اشکال ندارد، ولي فروش شراب و غذاهاي حرام جائز نيست، هر چند خريدار آنها را حلال بداند و گرفتن پول آنها جايز نيست هر چند آن شخص قصد داشته باشد آن پول را به حاکم شرع بپردازد.
س 1093: آيا حيوانات آبزي حرام گوشت، اگر زنده از آب بيرون آورده شوند، حکم مردار را دارند و خريد و فروش آنها حرام است؟
آيا خريد و فروش آنها براي تغذيه غير انسان مثل تغذيه پرندگان و حيوانات و همچنين براي استفادههاي صنعتي جايز است؟
اگر اين حيوانات از انواع ماهي بوده و زنده از آب بيرون آورده شوند و در خارج از آب بميرند، مردار محسوب نميشوند. به هر حال چيزي که خوردن آن حرام است، خريد و فروش آن براي خوردن جايز نيست هر چند خريدار، خوردن آن را حلال بداند، ولي اگر غير از خوردن، منافع عقلائي حلال مثل استفادههاي پزشکي يا صنعتي و يا تغذيه پرندگان و چارپايان و مانند آن داشته باشد، خريد و فروش آن به قصد مزبور اشکال ندارد.
س 1094: آيا اشتغال درامر حمل و نقل آن دسته از مواد غذايي که گوشت تذکيه نشده هم در بين آنها وجود دارد، جايز است؟ آيا بينِ بردن آنها براي کسي که خوردن آنها را حلال ميداند و کسي که حلال نميداند، تفاوتي وجود دارد؟
حمل گوشت تذکيه نشده براي کسي که قصد خوردن آن را دارد، جايز نيست و فرقي نميکند که مشتري خوردن آن را حلال بداند يا خير.
س 1095: آيا فروش خون به کسي که از آن استفاده ميکند، جايز است؟
فروش خون اگر به قصد عقلائي مشروع باشد، اشکال ندارد.
س 1096: آيا براي يک فرد مسلمان جايز است که غذاي حرام (مانند غذايي که محتوي گوشت خوک يا مردار است) و مشروبات الکلي را در سرزمين کفر به غير مسلمان عرضه کند؟ حکم آن در صورتهاي زير چيست؟
الف - اگر غذاها و مشروبات الکلي متعلّق به او نباشند و در برابر فروش آنها هم سودي نبرد بلکه کار او فقط عرضه آنها و غذاهاي حلال به مشتري باشد.
ب - اگر با فرد غيرمسلمان در محل شريک باشد، به اين صورت که فرد مسلمان مالک اجناس حلال و شريک غير مسلمان مالک مشروبات الکلي و غذاهاي حرام باشد و هر کدام بطور جداگانه از کالاهاي خود سود ببرند.
ج - اگر فرد مسلمان در محلي که مواد غذايي حرام و مشروبات الکلي فروخته ميشود، فقط کار کند و مزد ثابتي بگيرد، چه صاحب آن محل مسلمان باشد و چه غير مسلمان.
د - اگر فرد مسلمان در محل فروش مواد غذايي حرام و مشروبات الکلي به عنوان کارگر يا شريک کار کند ولي دخالتي در خريد و فروش آنها نداشته و آن مواد متعلّق به او هم نباشند، بلکه او فقط در تهيه و فروش مواد غذايي نقش داشته باشد، با توجه به اينکه مشتريها مشروبات الکلي را در همان محل نميخورند، کار او چه حکمي دارد؟
عرضه و فروش مشروبات الکلي مست کننده و غذاهاي حرام و کار در محل فروش آنها و مشارکت در ساخت و خريد و فروش آنها و اطاعت از ديگران در اين موارد، شرعا حرام است، اعم از اينکه انسان شريک در سرمايه بوده و يا کارگر روزانه باشد و نيز اعم از آن که فقط مواد غذايي حرام و مشروبات الکلي عرضه و فروخته شوند يا اينکه فروش همراه با مواد غذايي حلال باشد و همچنين اعم از اينکه کار انسان همراه با گرفتن سود و مزد باشد و يا مجاني و دراين مورد فرقي نميکند که صاحب کار يا شريک او مسلمان باشد يا غيرمسلمان و به مسلمان عرضه و فروخته شود يا به غير مسلمان، و به طور کلّي بر هر مسلماني واجب است که از ساخت و خريد و فروش آن دسته از مواد غذايي که خوردن آنها حرام است به منظور خوردن اجتناب کند و همچنين از ساخت و خريد و فروش مشروبات الکلي مست کننده و کسب منفعت از اين طريق خودداري کند.
س 1097: آيا کسب در آمد از طريق تعمير کاميونهاي حمل مشروبات الکلي جايز است؟
اگر کاميون ها براي حمل مشروبات الکلي مورد استفاده قرار بگيرند دراين صورت اشتغال به تعمير آنها جايز نيست.
س 1098: يک شرکت تجاري با شعبههاي فرعي براي فروش مواد غذايي به مردم وجود دارد که بعضي از مواد غذايي آن شرعا حرام ميباشد (مانند آن دسته از گوشتهاي وارداتي که مردارهستند) درنتيجه بخشي از اموال شرکت، از نظر شرعي حرام محسوب ميشود، آيا خريد مايحتاج از شعبههاي اين شرکت که هم کالاي حرام دارد و هم کالاي حلال، جايز است؟ و بر فرض جواز، آيا گرفتن باقيمانده پولي که به فروشنده داده ميشود، به دليل اينکه مجهولالمالک است، احتياج به اجازه حاکم شرع دارد؟ و بر فرض که احتياج به اجازه داشته باشد، آيا به کسي که کالاهاي مورد نياز خود را از آن شعبهها خريداري ميکند، اين اجازه را ميدهيد؟
علم اجمالي به وجود مال حرام در اموال شرکت تا زماني که همه آنها مورد ابتلاء مکلف نباشند مانع از صحّت خريد کالاهاي مورد نياز از آن شرکت نيست، بنابراين خريداري کالاهاي مورد نياز از آن براي همه مردم بدون اشکال است و همچنين دريافت باقيمانده پول، تا زماني که همه اموال شرکت مورد ابتلاء شخص مشتري نباشند اشکال ندارد و همچنين تا زماني که انسان علم به وجود مال حرام در عين کالائي که از شرکت خريده است نداشته باشد، اشکال ندارد و احتياجي به اجازه حاکم شرع براي تصرف در کالاو پولي که از شرکت دريافت ميکند، نيست.
س 1099: آيا اشتغال به سوزاندن اموات غيرمسلمان و اجرت گرفتن دربرابر آن، جايزاست؟
سوزاندن اجساد اموات غيرمسلمان، حرام نيست بنابراين اشتغال به آن و گرفتن اجرت در برابر آن، اشکال ندارد.
س 1100: آيا جايز است کسي که ميتواند کار کند، از مردم درخواست کمک کرده و با کمکهاي آنان زندگي نمايد؟
سزاوار نيست اين کار را بکند.
س 1101: آيا براي زنان جايز است که با فروش جواهرات در بازار زرگرها و غير آن کسب درآمد کنند؟
با رعايت حدود شرعي اشکال ندارد.
س 1102: تزئين منازل (دکور) در صورتي که براي کارهاي حرام بکار گرفته شوند، بخصوص اگر بعضي از اتاقها براي پرستش بت مورد استفاده قرار بگيرند، چه حکمي دارد؟ و آيا ساخت سالن در صورتي که احتمال داده شود که براي رقص و مانند آن استفاده شود، جايز است يا خير؟
تزئين خانه بخودي خود در صورتي که به منظور استفاده در کارهاي حرام نباشد، اشکال ندارد، ولي تزئين اتاق مخصوص پرستش بت، مثلا چيدن لوازم آن اتاق و تعيين محلي براي قرار دادن بت و مانند آن، شرعا جايز نيست و ساخت سالن براي استفاده حرام، جائز نيست ولي مجرّد احتمال مانعي ندارد.
س 1103: آيا ساخت بنائي که شامل زندان و مرکز پليس است و تحويل آن به دولت ظالم، جايز است؟ و آيا اشتغال در کارهاي ساختماني آن نيز جايز است؟
ساخت بنا با اوصاف مذکور اشکال ندارد به شرطي که به قصد برگزاري جلسات دادگاه ظلم در آن و ايجاد محلي براي زنداني کردن بيگناهان نباشد و همچنين به نظر کسي که آن را ميسازد، بطور معمول در معرض استفادههاي مزبور قرار نداشته باشد که در اين صورت گرفتن اجرت نيز در برابر ساختن آن اشکال ندارد.
س 1104: شغل من گاوبازي در برابر تماشاگران است و آنان مبلغي را به عنوان هديه در برابر تماشاي آن به من ميپردازند، آيا نفس اين کار جايز است؟
عمل مذکور شرعا مذموم است ولي گرفتن هدايا از تماشاگران چنانچه پرداخت آن با اختيار و رضايت تماشاگران صورت گيرد، اشکال ندارد.
س 1105: بعضي از افراد لباسهاي نظامي مخصوص ارتش را ميفروشند، آيا خريد اين لباسها و استفاده از آنها جايز است؟
اگر احتمال بدهيد که اين لباسها را از طريق قانوني بدست آوردهاند و يا مجاز به فروش آنها هستند، در اين صورت خريد و استفاده از آنها در مواردي که خلاف مقرّرات نباشد، اشکال ندارد.
س 1106: استفاده از ترقّه و مواد قابل انفجار و ساخت و خريد و فروش آنها اعم از اينکه موجب اذيّت و آزار بشوند يا خير، چه حکمي دارد؟
در صورتي که موجب اذيّت و آزار ديگران باشد و يا تبذير مال محسوب شود ويا خلاف قانون و مقرّرات نظام جمهوري اسلامي باشد، جايز نيست.
س 1107: کار پليس و مأموران راهنمايي و رانندگي و گمرک و اداره ماليات بر درآمد در جمهوري اسلامي چه حکمي دارد؟ آيا آنچه در بعضي از روايات آمده است که دعاي مأموري که کار افراد را به حکومت گزارش ميدهد و دعاي مأمور ماليات و گمرک مستجاب نميشود، شامل آنان هم ميگردد؟
کار آنان فينفسه در صورتي که بر اساس مقرّرات قانوني باشد، اشکال ندارد و ظاهرا مراد از �عريف� و �عشّار� در روايات افرادي هستند که انجام اين کارها را در حکومت هاي طاغوتي و ظالم برعهده دارند.
س 1108: بعضي از زنان براي تأمين هزينههاي زندگي خانوادگي خود در آرايشگاهها کار ميکنند، آيا اين کار ترويج بيعفّتي و يا تهديدي براي عفّت جامعه اسلامي محسوب نميشود؟
آرايش کردن زنان فينفسه و اجرت گرفتن دربرابر آن اشکال ندارد به شرطي که به منظور نشان دادن به نامحرم نباشد.
س 1109: آيا جايز است شرکتها در برابر واسطهگري و مقاطعهکاري که بين صاحب کار از طرفي و کارگران و بنّاها از طرف ديگر، انجام ميدهند، اجرت دريافت کنند؟
گرفتن اجرت در برابر عمل مباح اشکال ندارد.
س 1110: آيا اجرتي که دلاّل ميگيرد، حلال است؟
اگر در برابر انجام عمل مباحي و بنا به درخواست کسي باشد، اشکال ندارد.
https://www.uplooder.net/img/image/30/39b9a54a174af439491f322e3bab5faa/hasan_ali_ebrahimi_said_930226_(1).jpg
اجرت گرفتن در برابر واجبات
س 1111: حقوق اساتيدي که در دانشکده الهيّات، فقه و اصول تدريس ميکنند، چه حکمي دارد؟
وجوب تدريس و آموزش چيزي که ياددادن آن واجب کفائي است، مانع گرفتن حقوق در برابر تدريس فقه و اصول در دانشگاه نيست بخصوص اگر دريافت حقوق به خاطر حضور در دانشگاه و اداره کلاس باشد.
س 1112: آموزش مسائل شرعي چه حکمي دارد؟ آيا جايز است روحانيون دربرابر ياددادن مسائل شرعي به مردم، اجرت بگيرند؟
هر چند اجمالا آموزش مسائل حلال و حرام فينفسه واجب است و اجرت گرفتن در برابر آن جايز نيست ولي گرفتن اجرت براي مقدماتي که اصل آموزش احکام متوقف بر آنها نيست و شرعا هم بر انسان واجب نيستند مانند حضور در مکان خاص،اشکال ندارد.
س 1113: آيا دريافت حقوق ماهانه براي اقامه نماز جماعت و راهنمايي و ارشاد ديني در نهادها و ادارههاي دولتي جايز است؟
گرفتن اجرت در برابر رفت و آمد يا ارائه خدماتي که انجام آنها بر مکلّف واجب نيست، اشکال ندارد.
س 1114: آيا گرفتن اجرت براي غسل دادن ميّت جايز است؟
غسل دادن ميّت مسلمان عبادت و واجب کفائي است و اجرت گرفتن در برابر خودِ آن جايز نيست.
س 1115: آيا گرفتن اجرت براي جاري کردن عقد نکاح جايز است؟
اشکال ندارد.
https://www.uplooder.net/img/image/14/a951a3d6a1431e2f379a826f10f8b9ca/hasan_ali_ebrahimi_said_930226.jpg
شطرنج و آلات قمار
شطرنج
س 1116: با توجه به اينکه در بيشتر مدارس بازي با شطرنج رواج دارد آيا بازي با آن و برگزاري دورههاي آموزشي آن جايز است؟
اگر به نظر مکلّف، شطرنج در حال حاضر از آلات قمار محسوب نشود در اين صورت بازي با آن بدون شرطبندي اشکال ندارد.
س 1117: بازي با وسايل سرگرمي از جمله پاسور چه حکمي دارد؟ و آيا بازي با آنها براي سرگرمي و بدون شرطبندي جايز است؟
بازي با چيزي که عرفا از آلات قمار محسوب ميشود، مطلقا حرام است هر چند براي سرگرمي و بدون شرطبندي باشد.
س 1118: شطرنج در موارد زير چه حکمي دارد؟
- ساخت و خريد و فروش آن
- بازي شطرنج با شرطبندي و بدون آن
- ايجاد مراکزي در محافل عمومي و غير آن براي آموزش شطرنج و بازي با آن وتشويق مردم به آن
اگر مکلّف تشخيص دهد که در حال حاضر شطرنج از آلات قمار محسوب نميشود، ساخت و خريد و فروش و بازي با آن بدون
شرطبندي، اشکال ندارد، همچنين با فرض مذکور، آموزش آن هم بدون اشکال است.
س 1119: آيا از تأييد برگزاري مسابقات شطرنج توسط مديريت آموزش رياضي معلوم ميشود که شطرنج جزء آلات قمار نيست؟ و آيا جايز است مکلّف به آن اعتماد کند؟
معيار در تعيين موضوعات احکام، تشخيص خود مکلّف و يا اقامه دليل شرعي بر آن نزد خود اوست.
س 1120: بازي با آلاتي مثل شطرنج و بيليارد با کفار در کشورهاي خارجي چه حکمي دارد؟ مصرف مال براي استفاده از اين آلات بدون شرطبندي چه حکمي دارد؟
حکم بازي با شطرنج و آلات قمار در مسائل قبلي بيان شد و در حکم مذکور فرقي بين بازي با آنها در کشورهاي اسلامي يا غيراسلامي و بين بازي با مسلمان يا کافر وجود ندارد و خريد و فروش آلات قمار و مصرف مال در اين موارد هم جايز نيست.
آلات قمار
س 1121: آيا اگر افراد بدون شرطبندي و قصد قمار و بُرد و باخت و کسب درآمد بلکه فقط براي سرگرمي و مشغول بودن، مبادرت به بازي با ورق کنند، آن افراد مرتکب حرام شدهاند؟ حضور در مجالس بازي با ورق براي تفريح چه حکمي دارد؟
بازي با ورقي که عرفا از آلات قمار محسوب ميشود، بطور مطلق حرام است و جايز نيست انسان با اختيار در مجلس قمار يا بازي با آلات قمار شرکت کند.
س 1122: آيا استفاده از ورقهاي پاسور در صورتي که براي بازيهاي فکري محض که بدون شرطبندي بوده و متضمّن مفاهيم علمي و ديني باشند، جايز است؟ بازي با ورقهايي که با چيدن آنها به نحو خاصي، بعضي از شکلها مثل موتورسيکلت يا ماشين و مانند آن ايجاد ميشود و در عين حال استفاده از آنها براي شرط بندي و مسابقه هم ممکن است، چه حکمي دارد؟
بازي با ورقهايي که عرفا، آلات قمار محسوب ميشوند، مطلقا جائز نيست ولي بازي با ورقهايي که عرفا آلت قمار محسوب نميشوند، بدون شرطبندي اشکال ندارد.
وبطور کلي بازي با هر چيزي که مکلّف تشخيص دهد از آلات قمار است و يا در آن شرطبندي شود، به هيچ وجه، جائز نيست.
وبازي با هر وسيلهاي که جزء آلات قمار به حساب نيايد، بدون شرطبندي، اشکال ندارد.
س 1123: بازي باگردو و تخممرغ و چيزهاي ديگري که شرعا ماليّت دارند، چه حکمي دارد؟ آيا اين بازيها براي کودکان جايز است؟
اگر بازي قمار و شرط بندي باشد، شرعا حرام است و طرف برنده، مالک چيزي که برده و از طرف مقابل گرفته است، نميشود. ولي اگر بازيکنندگان غيربالغ باشند شرعا مکلّف نبوده و تکليفي ندارند، هر چند که مالک چيزي که ميبرند نميشوند.
س 1124: آيا شرطبندي با پول يا غير آن در بازي با غير آلات قمار جايز است؟
شرطبندي در بازي جايز نيست هر چند بازي با غير آلات قمار باشد.
س 1125: بازي با آلات قمار مانند پاسور و غير آن از طريق کامپيوتر چه حکمي دارد؟
حکم بازي با آلات قمار را دارد.
س 1126: بازي با أنو و الکيرمچه حکمي دارد؟
اگر به نظر عرف از آلات قمار محسوب شوند، بازي با آنها جايز نيست هر چند بدون شرطبندي باشد.
س 1127: اگر بعضي از وسيلههاي بازي در شهري از آلات قمار محسوب شوند ولي در شهر ديگري از آلات قمار محسوب نشوند، آيا بازي با آنها جايز است؟
بايد عرف هر دو مکان رعايت شود به اين معني که اگر آن وسيلهها در يکي از دو شهر از آلات قمار محسوب شوند و در گذشته هم در هر دو مکان از آلات قمار بودهاند، در حال حاضر هم بازي با آنها حرام است.
https://www.uplooder.net/img/image/34/f496a33a0bf506c631563796cb3e1e0e/hasan_ali_ebrahimi_said_930223_(1).JPG
موسيقي و غنا
س 1128: ملاک تمييز موسيقي حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقي کلاسيک حلال است، بسيار مناسب است که معيار آن را بيان فرماييد؟
هر موسيقي که به نظر عرف موسيقي لهوي و مطرب که مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقي حرام محسوب ميشود و فرقي نميکند که موسيقي کلاسيک باشد يا غير کلاسيک. تشخيص موضوع هم موکول به نظر عرفي مکلّف است و اگر موسيقي اين گونه نباشد بخودي خود اشکال ندارد.
س 1129: گوش دادن به نوارهايي که توسط سازمان تبليغات اسلامي و يا مؤسسه اسلامي ديگر مجاز اعلام شدهاند، چه حکمي دارد؟ و استفاده از آلات موسيقي مثل کمان، ويولون و ني چه حکمي دارد؟
جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخيص خود مکلّف است که اگر تشخيص دهد مشتمل بر غنا و موسيقي لهوي مناسب با مجالس عيش و نوش و خوشگذراني و همچنين مطالب باطل نيست، گوش دادن به آن اشکال ندارد بنابراين تجويز آن توسط سازمان تبليغات اسلامي و يا هر مؤسسه اسلامي ديگر به تنهايي دليل شرعي براي مباح بودن آن نيست و بکارگيري آلات موسيقي در موسيقي لهوي مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جايز نميباشد، ولي استفاده حلال از آنها براي اهداف عقلائي اشکال ندارد و تشخيص مصاديق هم موکول به نظر خود مکلّف است.
س 1130: منظور از موسيقي مطرب ولهوي چيست؟ و راه تشخيص موسيقي مطرب و لهوي از غير آن چيست؟
موسيقي مطرب و لهوي آن است که به سبب ويژگيهائي که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقي دور نموده و به سمت بيبندوباري و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.
س 1131: آيا شخصيت نوازنده و محل نواختن و يا غرض و هدف از آن در حکم موسيقي تأثير دارد؟
موسيقي حرام، موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهي شخصيت نوازنده يا کلام همراه آهنگ يا مکان و يا ساير شرايط در اينکه موسيقي تحت عنوان موسيقي مطرب و لهوي حرام و يا عنوان حرام ديگر قرار بگيرد مؤثر است مانند اينکه بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.
س 1132: آيا معيار حرمت موسيقي فقط مطرب و لهوي بودن آن است يا اينکه ميزان تحريک و تهييج آن هم تأثير دارد؟ و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چه حکمي دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايي که به صورت سه ضرب و همراه با موسيقي خوانده ميشوند، چه حکمي دارد؟
ملاک آن ملاحظه کيفيت نواختن موسيقي با در نظر گرفتن همه خصوصيات و ويژگيهاي آن است و اينکه از نوع موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسيقي که به حسب طبيعت خود از نوع موسيقي لهوي باشد، حرام است اعم از اينکه مهيّج باشد يا خير و موجب ايجاد حزن و اندوه و حالات ديگر در شنونده بشود يا خير و هرگاه غزلهائي که همراه با موسيقي خوانده مي شوند به صورت غنا و آواز لهوي مناسب مجالس لهو و لعب در آيند، خواندن و شنيدن آنها حرام است.
س 1133: غنا چيست؟ آيا غنا فقط شامل صداي انسان است يا اينکه شامل صداهاي حاصل از آلات موسيقي هم ميشود؟
غنا عبارت است از صداي انسان در صورتي که باترجيع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به اين صورت و گوش دادن به آن حرام است.
س 1134: آيا زدن بر ظرفها و ساير وسايلي که جزء آلات موسيقي نيستند، در عروسيها توسط زنان جايز است؟ اگر صدا به بيرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمي دارد؟
جواز اين عمل بستگي به کيفيت نواختن دارد. اگر به شيوه متداول در عروسيهاي سنّتي باشد و لهو محسوب نشود و فسادي هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.
س 1135: دف زدن توسط زنان درعروسي ها چه حکمي دارد؟
استفاده از آلات موسيقي براي نواختن موسيقي لهوي و مطرب جايز نيست، امّا آوازخواني در مجالس عروسي، بعيد نيست براي زنان جايز باشد.
س 1136: آيا گوشدادن به غنا در خانه جايز است؟ اگر در فردي تأثير نداشته باشد چه حکمي دارد؟
گوش دادن به غنا بطور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهايي شنيده شود و يا در حضور ديگران و چه در او تأثير بگذارد يا خير.
س 1137: بعضي از جوانان که تازه به سن بلوغ رسيدهاند از مراجعي تقليد ميکنند که فتوي به حرمت موسيقي بطور مطلق دادهاند هر چند از راديو و تلويزيون دولت اسلامي پخش شود، حکم اين مسئله چيست؟ و آيا اگر ولي فقيه گوش دادن به موسيقي حلال را اجازه داده باشد، آيا تجويز او بخاطر احکام حکومتي براي جواز آن کافي است يا اينکه آنان بايد به فتواي مرجع تقليد خود عمل کنند؟
فتوي به جواز يا عدم جواز گوش دادن به موسيقي از احکام حکومتي نيست، بلکه حکم شرعي فقهي است و بر هر مکلّفي واجب است در اعمالش به فتواي مرجع تقليد خود مراجعه کند. ولي موسيقي اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسدهاي هم بر آن مترتّب نگردد، دليلي بر حرمت آن وجود ندارد.
س 1138: مقصود از موسيقي و غنا چيست؟
غنا يعني ترجيع صدا به نحوي که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولي موسيقي، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، في نفسه جائز است و اشکال ندارد.
س 1139: من در مکاني کار ميکنم که صاحب آن هميشه به نوارهاي غنا گوش ميدهد و من هم مجبور به شنيدن آن هستم، آيا اين کار براي من جايز است ياخير؟
اگر نوارها در بردارنده غنا يا موسيقي لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت باشند، گوش دادن و شنيدن آن جايز نيست.ولي اگر مجبور به حضور در آن مکان هستيد، رفتن به آنجا و کارکردن در آن براي شما اشکال ندارد ولي واجب است به غنا گوش ندهيد هر چند به گوش شما بخورد و آن را بشنويد.
س 1140: موسيقي که از راديو و تلويزيون جمهوري اسلامي پخش ميشود، چه حکمي دارد؟ آيا اين گفته که حضرت امام�قدس سره� موسيقي را بطور مطلق حلال اعلام کردهاند، صحيح است؟
نسبت حلال دانستن موسيقي به طور مطلق به راحل عظيم الشأن حضرت امام خميني�قدس سره� کذب و افتراء است. امام�قدس سره� معتقد به حرمت موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت بودند و نظر ما هم همين است، ولي اختلاف در ديدگاهها از تشخيص موضوع نشأت ميگيرد زيرا تشخيص موضوع موکول به نظر خود مکلّف است. گاهي نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا ميکند که در اين صورت موسيقي که به تشخيص مکلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام ميباشد وامّا صداهاي مشکوک محکوم به حليّت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايي دليل شرعي بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نميشود.
س 1141: گاهي از راديو و تلويزيون آهنگهايي پخش ميشود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آيا بر من واجب است که از گوش دادن به آنها خودداري نموده و ديگران را هم از آن منع کنم؟
اگر آنها را از نوع موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو ميدانيد، جايز نيست به آنها گوش دهيد، ولي نهي ديگران از باب نهي از منکر منوط به اين است که احراز نماييد که آنان هم آهنگهاي مزبور را از نوع موسيقي حرام ميدانند.
س 1142: گوش دادن و توزيع غنا و موسيقي لهوي که محصول کشورهاي غربي است، چه حکمي دارد؟
در عدم جواز گوش دادن به موسيقي لهوي مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل، فرقي بين زبانها و کشورهاي محل توليد وجود ندارد. بنابر اين خريد و فروش و گوش دادن و توزيع اين نوارها در صورتي که محتوي غنا يا موسيقي لهوي حرام باشند جايز نيست.
س 1143: خواندن به صورت غنا توسط هر يک از مرد يا زن چه از طريق نوار کاست باشد و يا از طريق راديو و چه همراه موسيقي باشد و يا نباشد، چه حکمي دارد؟
غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جايز نيست اعم از اينکه توسط مرد باشد يا زن و بطور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد يا نه.
س 1144: نواختن موسيقي به منظور اهداف و اغراض عقلائي و حلال در مکان مقدسي مانند مسجد چه حکمي دارد؟
نواختن موسيقي مطرب و لهوي مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق جايز نيست حتّي اگر در غير مسجد و براي غرض عقلائي حلالي باشد، ولي اجراي سرودهاي انقلابي و مانند آن همراه با نغمههاي موسيقي در مکان مقدس و در مناسبتهايي که آن را اقتضا ميکند، اشکال ندارد مشروط بر اينکه با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکانهايي مثل مسجد براي نمازگزاران مزاحمت ايجاد نکند.
س 1145: آيا آموختن موسيقي بخصوص سنتور جايزاست؟ ترغيب و تشويق ديگران به آن چه حکمي دارد؟
بکارگيري آلات موسيقي براي نواختن موسيقي غيرلهوي، اگر براي اجراي سرودهاي انقلابي يا ديني و يا براي اجراي برنامههاي فرهنگي مفيد و برنامههاي ديگر با غرض عقلائي مباح باشد، اشکال ندارد به شرط اينکه مستلزم مفاسد ديگري نباشد و همچنين آموختن و ياددادن نوازندگي براي امر فوق فينفسه اشکال ندارد.
س 1146: گوش دادن به صداي زن هنگامي که شعر و غير آن را با آهنگ و ترجيع ميخواند اعم از اينکه شنونده، جوان باشد ياخير، مذکر باشد يا مؤنث چه حکمي دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چيست؟
اگر صداي زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداي او هم به قصد لذت و ريبة نباشد و مفسدهاي هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقي بين موارد فوق نيست.
س 1147: آيا موسيقي سنّتي که ميراث ملي ايران ميباشد، حرام است يا خير؟
چيزي که از نظر عرف، موسيقي لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت محسوب شود، بطور مطلق حرام است و در اين مورد فرقي بين موسيقي ايراني و غيرايراني و موسيقي سنتي و غير آن نيست.
س 1148: گاهي از راديوهاي عربي بعضي ازآهنگهاي موسيقي پخش ميشود، آيا گوش دادن به آنها بخاطر علاقه به شنيدن زبان عربي جايز است؟
گوش دادن به موسيقي لهوي متناسب با مجالس لهو و معصيت بطور مطلق حرام است و علاقه به شنيدن زبان عربي مجوز شرعي براي آن محسوب نميشود.
س 1149: آيا تکرار اشعاري که بصورت آواز و بدون موسيقي خوانده ميشوند جايز است؟
غنا حرام است هر چند همراه بانواختن آلات موسيقي نباشد و منظور از غنا ترجيع صدا به نحوي است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد، ولي صرف تکرار شعر اشکال ندارد.
س 1150: خريد و فروش آلات موسيقي چه حکمي دارد؟ و حدود استفاده از آنها کدام است؟
خريد و فروش آلات مشترک براي نواختن موسيقي غير لهوي اشکال ندارد.
س 1151: آيا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جايز است؟
غنا صوتي است که با ترجيع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که بطور مطلق حرام است حتّي اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثيه و غيره باشد.
س 1152: امروزه موسيقي براي معالجه بعضي از بيماريهاي رواني مانند افسردگي، اضطراب، مشکلات جنسي و سرد مزاجي زنان بکار ميرود، حکم آن چيست؟
اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امين اين است که معالجه متوقف بر استفاده از موسيقي است، بکارگيري آن به مقداري که معالجه بيمار اقتضا ميکند اشکال ندارد.
س 1153: گوش دادن به غنا اگر باعث تمايل بيشتر انسان به همسرش شود، چه حکمي دارد؟
مجرّد افزايش تمايل به همسر مجوّز شرعي براي گوش دادن به غنا محسوب نميشود.
س 1154: اجراي کنسرت توسط زن براي زنان با علم به اينکه گروه نوازندگان نيز زن هستند، چه حکمي دارد؟
اگر اجراي کنسرت به صورت ترجيع مطرب(غنا) نباشد و موسيقي هم که نواخته ميشود از نوع لهوي حرام نباشد، اين امر فينفسه اشکال ندارد.
س 1155: اگر معيار حرمت موسيقي، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهائي که باعث ايجاد طرب در بعضي از مردم حتّي کودک غير مميّز ميشوند، چه حکمي دارند؟ و آيا گوش دادن به نوارهاي مبتذلي که در آنها زنان به صورت غنا ميخوانند ولي طربآور نيستند جايز است؟ همچنين مسافريني که سوار اتوبوسهاي عمومي که غالبا از اين نوارها استفاده ميکنند ميشوند، چه تکليفي دارند؟
چنانچه موسيقي يا آوازي که با ترجيع و طرب همراه است از لحاظ کيفيت يا مضمون يا حالت خاص شخص نوازنده يا خواننده در خلال نواختن يا خواندن از نوع غنا يا موسيقي لهوي مناسب با مجالس لهو و معصيت باشد، گوش کردن به آن حرام است حتّي براي کسي که او را به طرب نيندازد و تحريک نکند و اگر در اتوبوسها و ماشينهاي ديگر نوار غنا يا موسيقي لهوي پخش شود، مسافرين بايد از گوش دادن به آن خودداري نموده و نهي از منکر کنند.
س 1156: آيا جايز است مردي غناي زن اجنبيه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آيا غناي زن براي شوهر و برعکس جايز است؟ و آيا اين گفته صحيح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحريم غنا ناشي از تحريم آن مجالس است نظير تحريم تجارت و ساخت مجسمه که فايدهاي غير از عبادت براي آن متصوّر نيست، بنابر اين انتفاء مناط و علت حکم در اين زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است؟
گوش دادن به غنا که عبارت است از ترجيع صدا به نحوي که طربانگيز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقا حرام است، حتّي غناي زن براي شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نميکند و حرمت غنا و مجسمهسازي و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شيعه محسوب ميشوند و دائر مدار ملاکات فرضي و آثار رواني و اجتماعي نميباشد، بلکه تا زماني که اين عنوان حرام بر آنها صدق کند، حکم آنها حرمت و وجوب اجتناب بطور مطلق است.
س 1157: دانشجويان دانشکده علوم تربيتي بايد در مرحله دروس اختصاصي در درس سرودها و آوازهاي انقلابي شرکت کنند زيرا در آنجا قطعههاي موسيقي را آموخته و بطور اجمالي با آنها آشنا مي شوند. وسيله اصلي فراگيري اين درس ارگ است، آموختن اين درس که جزء واحدهاي اجباري است چه حکمي دارد؟ خريد و استفاده از وسيله مذکور براي ما چه حکمي دارد؟ و بخصوص خواهران نسبت به اجراي تمرين در برابر مردها چه وظيفهاي دارند؟
استفاده از آلات موسيقي فينفسه براي اجراي سرودهاي انقلابي و برنامههاي ديني و فعاليتهاي فرهنگي و تربيتي مفيد، اشکال ندارد و خريد و فروش آلات نوازندگي و ياددادن و فراگيري آن براي استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران ميتوانند با رعايت حجاب واجب و ضوابط شرعي در کلاس درس حاضر شوند.
س 1158: بعضي از ترانهها در ظاهر انقلابي هستند و عرف هم آنها را انقلابي ميداند ولي نميدانيم که آيا خواننده، قصد خواندن يک ترانه انقلابي را داشته يا يک ترانه طربآور و لهو را، با توجه به اينکه خواننده مسلمان نيست ولي ترانههاي او ملّي و متضمّن جملاتي برضد اشغال و همچنين تحريک مردم به مقاومت است، گوش دادن به اين ترانهها چه حکمي دارد؟
اگر کيفيت آنها از نظر شنونده عرفا، طربآور و لهوي نباشد، گوش دادن به آنها اشکال ندارد و قصد و نيّت خواننده و مضمون چيزي که ميخواند در اين باره تأثيري ندارد.
س 1159: جواني بعنوان مربّي و داور بينالمللي بعضي از ورزشها بکار اشتغال دارد. شغل او اقتضا ميکند که به بعضي از باشگاههائي وارد شود که غنا و موسيقي حرام در آنها پخش ميشود، با توجه به اينکه اين کار مقداري از هزينههاي زندگي او راتأمين ميکند و فرصتهاي شغلي هم در محل زندگي او کم است، آيا اين کار براي او جايز است؟
اين شغل براي او اشکال ندارد هر چند گوش دادن به غنا و موسيقي لهوي براي او حرام است امّا در موارد اضطراري جايز است داخل مجلس غنا و موسيقي حرام شود، ولي بايد از گوش دادن به آن اجتناب کند و آنچه که بدون اختيار به گوش او ميخورد، اشکال ندارد.
س 1160: آيا فقط گوش دادن به موسيقي، حرام است يا اينکه شنيدن آن هم حرام است؟
شنيدن غنا يا موسيقي لهوي و طربآور حکم گوش دادن را ندارد مگر در بعضي از موارد که شنيدن از نظر عرف گوش دادن محسوب ميشود.
س 1161: آيا نواختن موسيقي همراه قرائت قرآن با غير از آلاتي که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جايز است؟
تلاوت قرآن کريم با صداي زيبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن کريم اشکال ندارد، بلکه امر راجحي است مشروط براينکه به حدّ غناي حرام نرسد، ولي نواختن موسيقي با آن، وجه شرعي ندارد.
س 1162: طبل زدن در جشنهاي ميلاد و غير آن چه حکمي دارد؟
استفاده از آلات نوازندگي و موسيقي به نحو لهوي و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق حرام است.
س 1163: آلات موسيقي که دانشآموزان مدارس عضو گروههاي سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده ميکنند چه حکمي دارند؟
آن دسته از آلات موسيقي که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده براي کارهاي حلال محسوب ميشوند، جايز است بطور غير لهوي براي مقاصد حلال بکار گرفته شوند ولي آلاتي که عرفا از آلات مخصوص لهو محسوب ميشوند جايز نيست مورد استفاده قرار گيرند.
س 1164: آيا ساخت سنتور که از آلات موسيقي محسوب ميشود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جايز است؟ آيا بهرهگيري از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکميل صنعت سنتورسازي و تشويق نوازندگان به نواختن آن جايز است؟ و آيا آموزش موسيقي سنتي ايراني به قصد نشر و احياي موسيقي اصيل جايز است؟
استفاده از آلات نوازندگي موسيقي براي اجراي سرودهاي ملّي يا انقلابي يا هر امر حلال و مفيدي تا زماني که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصيت نرسيده است اشکال ندارد. همچنين موسيقي و تعليم و يادگرفتن و ساختن آلات آن براي اهداف مذکور فينفسه اشکال ندارد.
س 1165: چه آلاتي لهو محسوب ميشوند و استفاده از آنها به هيچ وجه جايز نيست؟
آلاتي که نوعا در لهو و لعب بکار ميروند و منفعت حلالي دربرندارند.
س 1166: آيا گرفتن اجرت براي تکثير نوارهاي صوتي که محتوي امور حرامي هستند جايز است؟
هرنوار صوتي که گوش دادن به آن حرام است، تکثير و گرفتن اجرت براي آن هم جايز نيست.
https://www.uplooder.net/img/image/87/ae62e5d89b38dbeac532336f18fd4507/hasan_ali_ebrahimi_said_930223.jpg
در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)