معلم و شاگرد؛ یار غار یا کارد و پنیر؟

[صدای رسا]

رابطه معلم و شاگردی را تا معلم یا شاگرد نباشی درک نمی کنی. معلم، آن تک گوی کلاس درس که گفتار و رفتارش در خاطر بچه مدرسه ای ها می ماند، می تواند آدمی مهربان، دلسوز، پیگیر، بی اعتنا، سرد و خشن، سلطه طلب، جنجال آفرین یا دوستی واقعی باشد.

از گذشته نیز همین طور بوده است، حتی زمان سعدی که در گلستانش از مکتبخانه ای حرف می زند که معلم سختگیر و بدخلق آن که بچه ها را به باد کتک می گرفت، مریض شد و جایش را به معلمی دلسوز و دانشمند داد که زبانی نرم و رفتاری پسندیده داشت؛ گرچه شاگردان مکتبخانه قدر او را ندانستند و نتیجه اخلاقی این حکایت آن شد که تا تنبیه در کار نباشد، شاگرد تربیت نمی شود.

حالا هم هر که طعم مدرسه را چشیده، خاطراتی از هر دو جنس را به یاد دارد که یا روابطش با معلم حسنه بوده یا ارتباطش با او تیره و تار یا دست کم رابطه میانشان رونقی نداشته است.

اگر حق اظهار نظر را به معلمان بدهیم، برخی از آنها معتقدند اگر ـ در گذشته و امروز ـ رابطه معلم و شاگرد، خوب پیش نمی رود علتش سستی و کاهلی دانش آموز یا بیرون آمدن پای او از گلیمش است که او را جسور و گستاخ می کند.

اما در مقابل، معلمان دیگری هستند که جانب انصاف را می گیرند و باور دارند اگر رابطه میان معلم و شاگرد شکراب می شود، علتی جز ناتوانی معلم در برقراری ارتباطی سالم و سازنده با دانش آموزان ندارد.

به گفته آنها، در گذشته دانش آموزان کلاس مجبور بودند با هر طرز رفتار معلم کنار بیایند چون معلم قدرتی بی رقیب داشت که شاگردان را مجبور به اطاعت می کرد، در حالی که امروز دانش آموزانی که هم باهوش تر و هوشیارتر از گذشته اند و هم از حقوق انسانی شان باخبرترند، نمی پذیرند که مطیع محض معلم باشند و درست به همین علت است که برخی معلم ها گمان می برند دانش آموزان گستاخ تر از گذشته شده اند.



این معلم ها می گویند با بچه های دانای امروز نباید جنگید و دستوری با آنها حرف زد، بلکه باید شانه به شانه شان ایستاد و در عین حال که فاصله منطقی میان معلم و شاگرد حفظ می شود، معلم باید مهارت های لازم را برای برقراری رابطه ای دوسویه، سالم و سازنده با دانش آموزان نیز بیاموزد.

معلم و ۴ نوع پیام

همه آنهایی که به مدرسه رفته اند، می دانند که همه معلم ها با یک روش با دانش آموزان مواجه نمی شوند. برخی از آنها به طور مرتب پیام های حاوی تحقیر و توهین به سمت دانش آموزان مخابره می کنند، برخی از آنها حرف های نیش دار می زنند و برخی دیگر مثل کسی که راه حل همه مشکلات را می داند، در کلاس ظاهر می شود.

این سه گروه البته در امر آموزش و پرورش به خطا می روند، چون معلمی که همیشه خود را دانای کل بداند و راه حل ارائه کند، باید انتظار روزی را هم داشته باشد که دانش آموز خریدار حرف های او نباشد. معلمی هم که حرف های تحقیر آمیز می زند و با طعنه زدن های مداوم شخصیت دانش آموز را هدف می گیرد، از کودک و نوجوان در حال تحصیل، انسانی می سازد که خود را فردی مساله ساز می پندارد و در همان حال حسی منفی نیز نسبت به معلم پیدا می کند. اما در جمع معلم ها، گروه چهارمی هم هستند که آموخته اند چطور در فرآیند آموزش، پیام های درست و اصولی به دانش آموزان بدهند و واکنش های مثبت از آنها بگیرند، مثل معلمی که دانش آموزش به میان حرف های او می پرد، اما به جای این که بگوید تو خیلی بی ادبی که وسط حرف من آمدی، می گوید من دوست دارم حرفم را تمام کنم.

معلم خوب، رابطه سالم

برای برقراری یک ارتباط خوب، هر دو طرف رابطه باید خوب رفتار کنند. پس اگر انتظار شکل گیری رابطه ای مطلوب میان معلم و شاگرد داریم، باید هم به معلم و هم به دانش آموز نحوه تعامل درست و انسانی را که در آن حرمت انسان ها حفظ شود، یاد بدهیم.

در این میان اما وظیفه معلم ها سنگین تر است، چون آنها هستند که با رفتار درست یا غلط شان محبوب قلب ها می شوند یا شاگردان را رودر روی خود قرار می دهند.

یک معلم خوب کسی است که به دانش آموزش برچسب نمی زند و از جملات «تو خیلی بی مسئولیتی، آدم بشو نیستی، شما همه کله پوکید یا می دانم هیچ کدام از شما چیزی نمی شوید» استفاده نمی کند. یک معلم خوب که از گفتن حرف هایی که به عزت نفس بچه ها لطمه بزند، پرهیز می کند، او کسی است که مهربانی را با سختگیری ترکیب می کند تا دانش آموز بداند سختگیری های او نیز از روی محبت است.

معلم خوب به دانش آموز حق اظهار نظر می دهد، به صداهای مخالف گوش می دهد و به هیچ دانش آموزی دستور نمی دهد، چون داشتن این ویژگی ها برخلاف تصور معلم های سنتی که گمان می کنند مجال اظهار نظر دادن به دانش آموز، او را گستاخ می کند، سبب می شود تا دانش آموزان از خصومت و خودسری کردن با معلم دست بردارند.

بالاخره این که معلم خوب، دانش آموزانش را آن طور که هستند، می پذیرد و برای پیشرفت همه آنها تلاش می کند نه این که آنها را با الگوی ذهنی خودش تطابق دهد و هرکسی را که از این الگو انحراف داشت، طرد کند.

اگر معلمی به این روش های تربیتی متوسل شود، حاصل تلاش هایش، داشتن رابطه ای صمیمی با دانش آموزان می شود که می تواند از آنها دو دوست، دو یار غار و دو همدم بسازد؛ تا امروز و از پس هم اگر رابطه معلم و شاگردی در جایی گرم نبوده باید مطمئن بود که مهارت های برقراری رابطه ای درست و انسانی در آن محفل وجود نداشته است.

نویسنده: آوید طالبیان

منبع:aftabir.com