بررسی نقش تغذیه در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه قرآن

[صدای رسا]

گروه اندیشه و علم: تغذیه از ابعاد مختلفی بر تربیت تأثیر می‌گذارد، تغذیه بر سلامت و رشد جسم، بر ابزارهای شناختی، بر رفتارهای فردی و تربیت اجتماعی در دوره‌های مختلف زندگی و در تربیت اخلاقی و معنوی تأثیرگذار است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایكنا) شعبه مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد، مؤسسه قرآنی امام علی(ع) قم، بررسی نقش تغذیه در تعلیم و تربیت از ابعاد مختلفی اهمیت دارد.

سلامت و رشد جسم

مسلماً تربیت با بیماری سازگار نیست، فرایند تربیتی نیازمند انسان سالم چه از نظر جسمی و چه از نظر روانی است و سلامت و رشد جسمی با رشد حواس پنجگانه همراه است كه در سلسه مراتب ادراكی پایین‌ترین مرحله را تشكیل می‌دهد و اینكه حواس انسان درست رشد كند یا دچار معلولیت شود در آینده تربیتی شخص اثر انكارناپذیری خواهد داشت.

تاثیر تغذیه بر ابزارهای شناختی

تغذیه نقش مهمی در ابزارهای شناختی دارد، علاوه بر رشد حواس انسان، در فرایند هوش و حافظه انسان هم موثر است و در تعقل و تفكراتش اثری منفی یا مثبت می‌گذارد. در حقیقت، آنچه در رفتارها دیده می‌شود و در چهره نمایان، خبر از سِر درون می‌دهد و آنچه از كوزه می‌تراود همان است كه در درون اوست و آنچه در اندیشه و فهم می‌آید ریشه در جسم دارد و جسم به غذا زنده است و رشد می‌كند. كسی كه شراب می‌خورد اندیشه‌اش نابود می‌شود و اراده‌اش را سرنگون می‌كند و انسانی با رفتار غیر انسانی نمایان می‌‌كند.

تاثیر تغذیه بر رفتارهای فردی و تربیت اجتماعی در دوره های مختلف زندگی

تغذیه بر رفتارهای فردی و در تربیت اجتماعی فرد هم تأثیرگذار است. چنانكه با خوردن بعضی غذاها، دچار هیجان یا افسردگی می‌شود و یا با پرخوری باعث تشدید شهوت می‌شود و به همان اندازه از خدا دور می‌شود و انسان پرخور تنبل و سست اراده می‌شود، چنانكه امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید: لا تجْتمع الفِطنَة و البِطْنة (محیطی،1386،ص 40) زیركی و هوشیاری با پرخوری جمع نمی‌شود. همچنین خوردن مشروبات الكلی باعث توهمات شده و در روابط اجتماعی فرد اختلال ایجاد می‌كند و انسان را نسبت به ناموس خود بی‌غیرت می‌كند. همچنین در دوره‌های مختلف زندگی، قبل از بسته شدن نطفه جنین و دوره جنینی و شیرخوارگی و بعد از آن، هر كدام نقش مهمی در رفتارهای فرد دارند و تغذیه پدر و مادر و شیر مادر نقش مهمی در خصوصیات رفتاری و اخلاقی فرزند دارد.

نقش تغذیه در تربیت اخلاقی و معنوی

چون تغذیه بر تعلیم و تربیت تأثیرگذار است، عواملی هم بر شبه‌ناك شدن غذای حلال و طیب تاثیر گذارند و باعث حرام شدن آن می‌شوند، از مهمترین عوامل می‌توان به عوامل اقتصادی اشاره كرد. عواملی مثل ربا، اسراف، كم‌فروشی و احتكار كه منشاء درآمدهای حرام هستند، اگر با آنها غذا تهیه شود و مصرف شود اثرات بدی در رفتارها و در كل زندگی فردی و اجتماعی فرد، ایجاد خواهد شد. همچنین پدیده‌های ناهنجار اجتماعی مثل دزدی و سرقت هم اثرات بدی در تغذیه خواهند گذاشت و در نتیجه رفتارهای ناشایستی در فرد ایجاد می‌كنند.

بنابراین می‌توان گفت كه تغذیه از دیدگاه اسلام مقدم بر هر عمل تربیتی است و اهمیت و جایگاه مهمی در نظام تربیتی اسلام دارد. امام محمد غزالی(خدیوجم، مترجم ،1371 ، ص 283) در كیمیای سعادت در اهمیت تغذیه و ضرورت توجه به آن چنین می‌گوید:

«بدان كه راه عبادت هم از جمله عبادات است، و زاد راه هم از جمله راه است. پس هرجه راه دین را بدان حاجت بُود، هم از جمله دین بُود. و راه دین را به طعام خوردن حاجت است؛ كه مقصود همه سالكان دیدار حق‌تعالى است و تخم آن علم و عمل است و مواظبتْ بر علم و عمل بى سلامت تن ممكن نیست و سلامت تن بى طعام و شراب ممكن نیست؛ بلكه طعام خوردن ضرورت راه دین است، پس از جمله دین باشد. و براى این گفت حق‌تعالی، كُلُوا مِنَ الطیّبات وأعْمَلُوا صالِحا. میان خوردن و عمل صِا لح جمع كرد.

پس هركه طعام براى آن خورَد تا وى را قوت علم و عمل باشد و قدرت رفتن راه آخرت، طعام خوردن وى عبادت بوَد؛ چنانكه رسول اكرم(ص) گفت كه «مومن را برهمه چیزى ثواب بُود، تا 2 لقمه‌اى كه در دهان خود نهد یا در دهان اهل خود. و این براى آن گفت كه مقصود مؤمن از این همه راه آخرت بُود. و نشان آنكه طعام خوردن از راه دین بُود آن باشد كه به شَرَه طعام نخورد و از حلال خورد و به قدر حاجت خورد و آداب خوردن نگاه دارد.»

منبع:

romman.mihanblog